Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	Sędzia del. Iwona Jawor-Piszcz
Protokolant: starszy sekretarz sądowy Krzysztof Wiater

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 czerwca 2024 r. w L.

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach

na skutek apelacji M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 31 października 2023 r. sygn. akt VIII U 1344/23

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od M. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach postępowania do dnia zapłaty.

Iwona Jawor-Piszcz

Sygn. akt III AUa 854/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 31 października 2023 roku, po rozpoznaniu na odwołania M. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia 14 lutego 2023 roku oddalił odwołanie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 14 lutego 2023 roku, znak: (...), odmówił wnioskodawczyni rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, podnosząc, iż na dzień 31 grudnia 2008 roku nie udowodniła co najmniej 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych. M. W. (z domu B.) urodziła się dnia (...). Na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem składkowym wynoszącym 11 lat, 4 miesiące i 14 dni oraz okresem nieskładkowym w wymiarze roku, 4 miesięcy i 7 dni, a także z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze 2 lat, 7 miesięcy i 23 dni. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego wynosi łącznie 4 lata. Dnia 23 stycznia 2023 roku złożyła wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Do wniosku załączyła świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez pracodawcę, tj. (...) Publiczny Szpital (...) w L., na potwierdzenie, że w okresie od dnia 24 sierpnia 1983 roku do dnia 17 marca 1993 roku, od dnia 1 października 2005 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku oraz od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 28 lutego 2021 roku, stale w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia oparzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami zgodnie z wykazem A dział XII poz. 1 (Dz.U. Nr 8 1983, poz. 43 ze zm.) na stanowisku pielęgniarka, wymienionym w wykazie A, dział XII poz. 1 a) pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz.Urz. MZiOS nr 8/83 poz. 40 ze. zm.).

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż ubezpieczona od dnia 24 sierpnia 1983 roku została zatrudniona w Państwowym Szpitalu (...) w L. (następnie (...) Publiczny Szpital (...) w L.) na czas nieokreślony na stanowisku pielęgniarki w Klinice (...). Następnie od dnia 6 lutego 1987 roku do dnia 5 lutego 1990 roku przebywała na urlopie wychowawczym. Od dnia 1 listopada 1988 roku w ramach urlopu wychowawczego wnioskodawczyni ponownie została zatrudniona w Klinice (...) u dotychczasowego pracodawcy w wymiarze ½ etatu na stanowisku pielęgniarki. Ostatecznie, jak zauważył Sad Okręgowy urlop wychowawczy został skrócony i z dniem 1 września 1989 roku wnioskodawczyni powróciła do zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy w wymiarze pełnego etatu. Następnie z dniem 1 września 1992 roku pracodawca powierzył wnioskodawczyni obowiązki starszej pielęgniarki. Z dniem 18 marca 1993 roku wnioskodawczyni została przeniesiona do Kliniki (...). W związku z urodzeniem dnia (...) trzeciego dziecka przebywała na urlopie macierzyńskim do dnia 3 grudnia 1994 roku, a od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 grudnia 1995 roku na urlopie wychowawczym. Po powrocie z urlopu wychowawczego ubezpieczona powróciła na dotychczas zajmowane stanowisko w Klinice (...). Sąd Okręgowy wskazał, iż z dniem 1 października 2005 roku została przeniesiona za porozumieniem stron do pracy w Oddziale (...), gdzie świadczyła pracę do dnia 31 grudnia 2006 roku. Kolejno z dniem 1 stycznia 2007 roku wnioskodawczyni została przeniesiona do pracy w Oddziale (...) z Ośrodkiem (...), zaś z dniem 1 czerwca 2008 roku powierzono jej stanowisko pielęgniarki specjalisty. Od dnia 1 stycznia 2011 roku pracodawca przeniósł wnioskodawczynię za porozumieniem stron do pracy w Oddziale (...), a z dniem 1 marca 2021 roku do Klinicznego (...). Stosunek pracy ustał z dniem 30 stycznia 2023 roku na mocy porozumienia stron.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, a także zeznań wnioskodawczyni i świadka E. W.. Zauważył, iż co do zasady stan faktyczny nie był on sporny między stronami. Wnioskodawczyni w trakcie złożonych zeznań przedstawiła przebieg swojego zatrudnienia, przy tym nie kwestionowała podanych w świadectwie pracy okoliczności dotyczących pracy w warunkach szczególnych. Podniosła, że podane tam okresy są zgodne z rzeczywistym stanem.

Dokonując oceny prawnej Sąd pierwszej instancji zaznaczył, iż istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy istnieje możliwość uwzględnienia jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach przypadającego po dniu 1 stycznia 2009 roku dla ustalenia rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Jak zauważył Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pozwany organ rentowy uznał, iż w okresie od dnia 24 sierpnia 1983 roku do dnia 5 lutego 1987 roku, od dnia 1 września 1989 roku do dnia 17 marca 1993 roku oraz od dnia 1 października 2005 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku, tj. łącznie 7 lat, 6 miesięcy i 25 dni , wyłączając okresy urlopu wychowawczego od dnia 6 lutego 1987 roku do dnia 31 października 1988 roku oraz okres w niepełnym wymiarze czasu pracy od dnia 1 listopada 1988 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku ubezpieczona pracowała w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2023, poz. 1251 tekst jednolity ze zmianami zwanej dalej ustawą emerytalną) w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2023 poz. 164 tekst jednolity ze zm.).

Analizę spornego zagadnienie Sąd Okręgowy rozpoczął od przypomnienia, iż dniem 1 stycznia 2009 roku weszła w życie ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, która określiła reguły nabycia prawa do emerytury pomostowej z uwzględnieniem bardziej rygorystycznych kryteriów od tych, które obowiązywały na podstawie wcześniej powołanych przepisów. Wynika to choćby z zawężenia katalogu prac uznawanych obecnie za prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla tych ubezpieczonych, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej i którzy utracili równocześnie prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ustawa o emeryturach pomostowych przewiduje rekompensatę, którą uregulowano w art. 2 pkt 5 oraz w art. 21-23, określających przesłanki nabycia prawa do tego świadczenia oraz zasady jego ustalania.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, iż celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15 LEX nr 2044406). Kolejno Sąd Okręgowy przedstawił warunki przyznania rekompensaty, zawarte w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, przytaczając treść powołanego przepisu w stanie prawnym obowiązującym do dnia 1 stycznia 2024 roku oraz wskazał na zawartą w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych przesłankę negatywną, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przedstawił też zakres pojęciowy art. 21 ust. 2 ustawy, wskazując iż nabycie także ex lege prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych stanowi negatywną przesłankę przyznania rekompensaty.

Analiza przepisów art. 21 ust. 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, doprowadziła Sąd Okręgowy do wniosku, że rekompensata przysługuje osobom urodzonym po 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd pierwszej instancji zauważył, iż rekompensata w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych służyć ma zniwelowaniu negatywnych skutków wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych, przy jednoczesnym ograniczeniu czasowym i wiekowym obowiązywania przepisów ustawy emerytalnej w zakresie możliwości nabywania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej). Ustanowienie rekompensaty ma stanowić szczególnego rodzaju odszkodowanie dla tych osób, które wskutek zmiany stanu prawnego z dniem 1 stycznia 2009 roku w związku z wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, znacząco ograniczającej krąg osób uprawnionych do tych uprzywilejowanych świadczeń z uwagi na charakter wykonywanej pracy, przy jednoczesnym ograniczeniu do dnia 31 grudnia 2008 roku (art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej) możliwości nabywania prawa do emerytury wcześniejszej z ustawy emerytalnej, nie nabędą prawa do żadnego z tych świadczeń. Sąd Okręgowy przeprowadził analizę zagadnienia „nabycia prawa do świadczenia”, podnosząc, iż zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej oznacza spełnienie wszystkich przesłanek do świadczenia i następuje z mocy prawa, nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani też od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2018 r., I UK 209/17 LEX nr 2486210).

Sąd pierwszej instancji przestawił przesłanki uprawniające do rekompensaty, wskazując na:

1) utratę przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę ("wcześniejszą") w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 października 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. - podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (por. Ustawa o emeryturach pomostowych. Komentarz pod red. Beaty Gudowskiej 2013 wydanie 1/Wajda).

Ponownie Sąd Okręgowy wskazał, iż rekompensata nie jest odszkodowaniem za wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, lecz dotyczy utraty możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Oceniając stan faktyczny sprawy przez pryzmat art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych Sąd ten wskazał, iż wnioskodawczyni nie udowodniła do dnia 31 grudnia 2008 roku pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczona wykonywała prace w szczególnych warunkach przez okres 7 lat, 6 miesięcy i 25 dni, zaś cel przepisów ustawy o emeryturach pomostowych jak i ich treść wyklucza możliwość uwzględnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia po dniu 1 stycznia 2009 roku. Tym samym Sąd Okręgowy nie uwzględnił stanowiska wyrażonego w powołanym w odwołaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie.

Powyższą argumentację, zdaniem Sądu pierwszej instancji, wzmacnia fakt wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2024 roku zmiany w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez dodanie daty końcowej do jakiej okres kwalifikowanego stażu ubezpieczeniowego może być uwzględniany. Treść zmienionego przepisu uzyskała zatem brzmienie, iż rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 roku ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej (ustawa zmieniająca z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw). Powołana zmiana wprowadza w treści przepisu art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych datę dzienną, dzięki czemu, zdaniem Sądu Okręgowego, usuwa wszelkie wątpliwości interpretacyjne. Nie oznacza to jednak, że w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2023 roku można przyjąć inne rozumienie normy art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w brzemieniu dotychczasowym. Zatem, w stanie prawym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2023 roku nie można zasadnie domagać się zaliczenia okresu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, także po dniu 1 stycznia 2009 roku.

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł, jak sentencji wyroku.

Apelację od wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawczyni, skarżąc wyrok w całości.

Zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego tj. art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przedmiotowa rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień 1 stycznia 2009 roku legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, wynoszącym co najmniej 15 lat, w sytuacji, gdy z rzeczonego przepisu wniosek taki w żaden sposób nie wypływa, a co za tym idzie, wymagany 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze nie musi być osiągnięty przed dniem 1 stycznia 2009 roku, co wynika wprost z formuły wyliczenia rekompensaty uwzględniającej relację stażu tej pracy przed dniem 1 stycznia 2009 roku do wymaganego 15-letniego okresu.

Podnosząc powyższe wniósł o:

1. zmianę wyroku polegającą na zmianie decyzji organu rentowego z dnia 14 lutego 2023 roku, znak: (...) i przyznanie ubezpieczonej rekompensaty zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych;

2. zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania przed Sądami pierwszej i drugiej instancji według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelacje pozwany organ wniósł o:

1. oddalenie apelacji w całości;

2. zasądzenie na rzecz ZUS O/L. kosztów zastępstwa procesowego, za dugą instancję, wg norm prawem przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się nieuzasadniona. Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego i zarzutów apelacyjnych, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy. Rozważania prawne Sądu pierwszej instancji są prawidłowe, wymagają rozwinięcia w związku ze sformułowanym w apelacji zarzutem naruszenia prawa materialnego. Zarzutów procesowych apelant nie podniósł, co czyni ustalony stan faktyczny bezspornym.

Analizę prawną art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy poprzedzić stwierdzeniem, że przepisów ustawy o emeryturach pomostowych nie można wykładać w oderwaniu od założeń i celów reformy systemu świadczeń społecznych przyjętej od dnia 1 stycznia 1999 roku. Założeniem wprowadzonego z dniem 1 stycznia 1999 roku nowego systemu emerytalno-rentowego była jego powszechność, ale także ograniczenie uprawnień do emerytur w obniżonym wieku emerytalnym, w tym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i ujednolicenie wieku emerytalnego, poprzez proporcjonalne ograniczanie zakresu podmiotowego wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, co znalazło odzwierciedlenie w samej strukturze ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. I tak w dziale II tej ustawy emerytury dla ubezpieczonych ostały zróżnicowane według kryterium urodzenia:

- dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku (rozdział 1),

- dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku (rozdział 2),

- dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku (rozdział 3).

Zamiarem ustawodawcy było ewolucyjne kształtowanie emerytur, z uwzględnieniem m.in. praw nabytych. Utrzymano dotychczasowe zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku, a ograniczono takie możliwości dla urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku. Regulacje zawarte w rozdziale 2 i 3 miały charakter przejściowy, gdyż dotyczyły ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli wiek, co najmniej 50 lat (rozdział 2) lub o ich przejściowym charakterze świadczyła przesłanka spełnienia wszystkich warunków do uzyskania emerytury do dnia 31 grudnia 2008 roku (rozdział 3). Ten sposób modyfikacji dotychczasowych regulacji i opartych na nich uprawnień określa się, jako "wygaszanie dotychczasowych uprawnień, z uwzględnieniem zasad łagodnej ewolucji" (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 217/10, LEX nr 950438, Trybunał Konstytucyjny w wyrokach: z dnia 22 czerwca 1999 r., K. 5/99, OTK ZU 1999 nr 5, poz. 100, z dnia 4 stycznia 2000 r., K. 18/99, OTK ZU 2000 nr 1, poz. 1 oraz K. 1/00, OTK 2000 nr 6, poz. 185). Idea emerytury pomostowej narodziła się w 1998 roku w trakcie prac parlamentarnych nad reformą emerytalną. Postanowiono wówczas wprowadzić do treści art. 24 ustawy emerytalnej przepis zapowiadający ustanowienie w przyszłości specjalnego systemu świadczeń dla ubezpieczonych objętych nowym systemem emerytalnym, a wykonujących prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, zwanych emeryturami pomostowymi. Zasady, warunki i tryb ustanawiania emerytur pomostowych miały zostać określone w odrębnej ustawie. I rzeczywiście w dniu 1 stycznia 2009 roku weszła w życie ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, która określiła reguły nabywania prawa do emerytury pomostowej z uwzględnieniem bardziej rygorystycznych kryteriów, przez istotne zawężenie katalogu prac uznawanych na gruncie ustawy emerytalnej za prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla tych ubezpieczonych, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej i którzy utracili prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ustawodawca przewidział zwiększenie wysokości świadczenia emerytury powszechnej o rekompensatę. Za Sądem Okręgowym powtórzyć trzeba, że w myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, który posiada 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej. Raz jeszcze podkreślić trzeba, że rekompensata stanowić ma szczególnego rodzaju odszkodowanie dla tych osób, które wskutek zmiany stanu prawnego z dniem 1 stycznia 2009 roku, znacząco zawężającej krąg osób uprawnionych do uprzywilejowanych świadczeń, przy jednoczesnym ograniczeniu do dnia 31 grudnia 2008 roku możliwości nabywania prawa do emerytury w obniżonym wieku z ustawy emerytalnej, nie uzyskają prawa do żadnego z tych świadczeń. W tym właśnie znaczeniu rekompensata ma stanowić wyrównanie, zrekompensowanie "krzywd" tym osobom, które utraciły możliwość nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz tych, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, choć posiadają 15 letni staż szczególny w rozumieniu ustawy emerytalnej. Datą graniczną dla spełnienia przesłanki rekompensaty – wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest data 1 stycznia 2009 roku, bowiem jest to data graniczna dla uzyskania emerytury w obniżonym wieku przez ubezpieczonych (najmłodszych, którzy najpóźniej weszli do systemu zabezpieczenia społecznego), do której spełniona musi być przesłanka tej emerytury tj. do której musi być wykonywana praca która zostanie uwzględniana jako praca wykonywana w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym . Jest to data wygaszenie tych szczególnych uprawnień (por. postanowienie Sądu Najwyższego dnia 18 kwietnia 2023 r. I USK 2900/22 LEX nr 3588622). Natomiast wobec faktu, iż część ubezpieczonych mimo posiadania szczególnego stażu ubezpieczeniowego w wymiarze 15 lat w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, wobec niespełnienie pozostałych przesłanek emerytury w obniżonym wieku, czy to z art. 32, art. 46, czy art. 184 ustawy emerytalnej nie uzyskają prawa do emerytury w obniżonym wieku uzyskali możliwość uzyskania „odszkodowania” tj. rekompensaty za wykonywanie pracy stanowiącej kwalifikowany staż ubezpieczeniowy zgodnie z ustawą emerytalną. Oczywiste jest, iż jeśli kontynuowaliby wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, rozumianej jako staż kwalifikowany, ale już w świetle załącznika nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, to uzyskaliby nowe świadczenie jakim jest emerytura pomostowa. Natomiast reforma systemu ubezpieczeń społecznych wprowadzona dnia 1 stycznia 1999 roku, jednocześnie kończy przywileje z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze z dniem 1 stycznia 2009 roku, o czym mowa była powyższej.

Podnoszona przez apelanta zmiana stanu prawnego jaka nastąpiła z dniem 1 stycznia 2024 roku, poprzez uzupełnienie treści art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, co słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, nie tworzy nowej treści normatywnej, ale usuwa wszelkie wątpliwości interpretacyjne. Wynika to jednoznacznie z uzasadnienia do projektu zmiany w ustawie (Druk nr (...) Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw.), który argumentuje potrzebę wprowadzenia nowelizacji: „Zmiana pozwoli na wyeliminowanie pojawiających wątpliwości interpretacyjnych odnoszących się do obecnego brzmienia art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych (...)Takie same uzasadnienie ma zmiana, która służy wyraźnemu wskazaniu, że okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który uprawnia do ustalenia rekompensaty musi przypadać przed dniem 1 stycznia 2009 roku.”

Dodatkowo podnieść należy, iż wskazany przez apelanta wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 marca 2022 roku III AUa 913/21 rozstrzygał spór o ustalenie rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, koncentrując swe uwagi na ocenie istnienia negatywnej przesłanki rekompensaty określonej art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, co w konsekwencji doprowadziło do zmiany wyroku Sądu Okręgowego i oddalenia odwołania. Rozważania prawne Sądu Apelacyjnego w powołanej sprawie nie obejmowały treści normatywnej art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w zakresie stanowiącym oś sporu w rozpoznawanej sprawie.

Jak wynika z powyższych rozważań, Sąd pierwszej instancji prawidłowo dokonał subsumpcji niespornego stanu faktycznego, trafnie odkodowując treść normatywną art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (wyrok pkt I).

Natomiast zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, która została określona w art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W niniejszej sprawie stroną przegrywającą jest wnioskodawczyni. Zatem zobowiązana jest do zwrotu kosztów procesu, których wysokość ustalona została w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023 poz. 1935 tekst jednolity ze zm.).

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c., art. 99 k.p.c. zw. z art. 108 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt II wyroku.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Zarzuty apelacyjne pełnomocnika wnioskodawczyni nie znajdują zatem uzasadnienia, a stanowią jedynie polemikę z prawidłową oceną prawną, która zdaniem Sądu Apelacyjnego nie może być uznana za trafną.

Mając na uwadze powyższe w konsekwencji przedstawionej oceny prawnej, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Iwona Jawor-Piszcz