Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia	SA Małgorzata Rokicka-Radoniewicz (spr.)
Sędziowie:	SA Małgorzata Pasek SA Elżbieta Czaja
Protokolant: st. prot. sądowy Kinga Panasiuk-Garbacz

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2019 r. w Lublinie

sprawy z wniosku A. C. (1)

z udziałem zainteresowanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji A. C. (1) oraz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 6 lipca 2018 r. sygn. akt VIII U 3964/16

I.  oddala apelacje;

II.  zasądza od A. C. (1) i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. po 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Pasek Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Elżbieta Czaja

Sygn. akt III AUa 833/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. stwierdził, że A. C. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Spółki z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 22 kwietnia 2013 r.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona domagając jej zmiany poprzez stwierdzenie, że jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 22 kwietnia 2013 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W toku procesu strony potrzymały swoje stanowiska procesowe. (...) Sp. z o.o. przyłączyła się do stanowiska wnioskodawczyni.

Wyrokiem z dnia 6 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie A. C. (1) od zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W..

Podstawą wyroku były następujące ustalenia.

Ubezpieczona po ukończeniu studiów rozpoczęła pracę w Grupie Handlowej (...), gdzie była zatrudniona przez okres półtora roku na podstawie umowy o pracę. Następnie, w okresie od sierpnia 2012 roku do końca 2017 roku, pracowała w Wytwórni (...) w P., gdzie była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, jako menager produktu, w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca wnioskodawczyni w powyższym okresie polegała na sprzedaży produktów. Ubezpieczona swoje obowiązki wykonywała w siedzibie firmy w P., bezpośrednio u klientów na terenie województwa (...) oraz w domu (zeznania wnioskodawczyni k. 54 v. – 56 v., k.101). A. C. (1) organizowała spotkania oraz konferencje z podległymi przedstawicielami. W celu realizacji założonego planu sprzedaży kontaktowała się bezpośrednio z klientami i odbiorcami, którzy byli zlokalizowani na terenie woj. (...) oraz jeździła do nich bezpośrednio. Wnioskodawczyni dokonywała również audytu pracy poszczególnych przedstawicieli (zeznania wnioskodawczyni k. 54 v. – 56 v. , k.101).

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w dniu 9 maja 2013 r. płatnik składek (...) Spółka z o.o. zgłosiła do systemu ubezpieczeń społecznych A. C. (1) (będącą szwagierką Prezesa Zarządu Spółki K. D. (1)) ze wskazaniem pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym (dane z konta ubezpieczonego k.12-14 akta ZUS). Płatnik składek podał, iż została pomiędzy nimi zawarta umowę o pracę w dniu 22 kwietnia 2013 r., zgodnie z którą A. C. (1) została zatrudniona w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku menadżera placówki odnowy biologicznej za wynagrodzeniem 2800 zł na czas określony do dnia 30 kwietnia 2015 r. (umowa o pracę akta osobowe k. 24). Na podstawie powołanej umowy wnioskodawczyni miała wykonywać obowiązki pracownicze w S. 105 D. Do zakresu tych obowiązków należało: zarządzanie ośrodkiem odnowy biologicznej i organizowanie pracy ośrodka, analiza rynku i ofert konkurencji - prowadzenie pierwotnych oraz wtórnych badań rynku, tworzenie ofert handlowych dostosowanych do standardów oraz potrzeb klienta, promowanie działań, które usprawniają sprzedaż, m.in. przygotowywanie materiałów promocyjnych, współpraca z kontrahentami ze szczególnym uwzględnieniem oferty z zakresu odnowy biologicznej, pozyskiwanie nowych klientów, realizowanie planów sprzedażowych, przygotowywanie zestawień dla działu księgowości, przygotowywanie raportów sprzedażowych i analiza wyników sprzedaży, aktywny wkład w tworzenie dobrego wizerunku firmy (zakres obowiązków akta osobowe k. 24).

Sąd wskazał, że wnioskodawczyni od dnia 1 maja 2015 r. została zgłoszona do systemu ubezpieczeń społecznych przez (...) Spółkę z o.o. na podstawie kolejnej umowy o pracę z dnia 1 maja 2015 r., jaka miała zostać zawarta między stronami na czas nieokreślony na takich warunkach, jak poprzednia umowa. Stosunek pracy miał zostać rozwiązany w drodze porozumienia stron z dniem 31 stycznia 2016 r. (umowa, oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy – akta osobowe k. 24). A. C. (1) urodziła syna w dniu 19 listopada 2013 r. i córkę w dniu 26 marca 2015 r. (karty ciąży dok. med. k. 53). Była osobą niezdolną do pracy od dnia 4 lipca 2013 r. do dnia 18 listopada 2013 r. Następnie przebywała na zasiłku macierzyńskim. Od dnia 18 listopada 2014 r. stała się ponownie niezdolna do pracy do dnia 25 marca 2015 r. Potem przebywała na zasiłku macierzyńskim i ponownie była niezdolna do pracy od dnia 4 lipca 2016 r. do 28 grudnia 2016 r. (wykaz świadectwo pracy – akta osobowe k. 24). W złożonych dokumentach rozliczeniowych (ZUS RCA) zostały zadeklarowane następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: za kwiecień 2013 roku -0,00 zł; za maj 2013 roku - 933,33 zł; za czerwiec i lipiec 2013 roku - po 2800,00 zł; za sierpień 2013 roku - 186,67 zł; od września 2013 roku do marca 2016 roku - 0,00 zł; za kwiecień 2016 roku -381,68 zł; za okres od maja do lipca 2016 roku po 2800,00 zł; za sierpień 2016 roku -186,76 zł ( dane z konta ubezpieczonego załącznik k. 31 akta ZUS).

Sąd Okręgowy zaznaczył, że (...) Spółka z o.o. powstała w 2010 roku. Przedmiotem działalności Spółki jest wynajem powierzchni handlowych, adaptacja tych powierzchni i podnajem indywidualnym przedsiębiorcom. Spółka wynajmowała pomieszczenia od dużych korporacji, przeprowadzała remont i podnajmowała je innym przedsiębiorcom. Spółka w ramach swojej działalności współpracuje m.in. z T. Polska oraz(...). Firma działa na terenie L. i W.. Siedziba firmy (...) znajduje się w W., zaś w S. znajduje się jej oddział (zeznania K. D. k. 56 v. – 57 v. k. 101 – 102). Dniu 26 stycznia 2012 roku Spółka zawarła umowę o dofinansowanie realizacji projektu „Rozpoczęcie działalności w zakresie odnowy biologicznej” (umowa k. 11-22 akt kontroli ZUS). W ramach realizacji projektu Spółka zakupiła sprzęt odnowy biologicznej w dniu 24 kwietnia 2013 r. (faktury k. 89-90). Spółka z o.o. (...) za 2013 rok przyniosła zysk w kwocie 1 394,81zł, za 2014 rok stratę 146 119,57zł (bilans spółki, rachunek zysków i strat, sprawozdanie finansowe za 2013 r., 2014 r. k. 23-33 akt kontroli ZUS). Gabinet odnowy biologicznej w S. został zlikwidowany w kwietniu 2018 roku (zeznania K. D. k. 101v.)

Sąd pierwszej instancji podnosił, że do akt sprawy złożone zostały dokumenty dotyczące wnioskodawczyni: karta szkolenia z zakresu bhp z dnia 22 kwietnia 2013 r. na stanowisko kierownik sprzedaży, kwestionariusz osobowy, orzeczenie lekarskie z dnia 22 kwietnia 2013 r. o braku przeciwwskazań do zatrudnienia odwołującej na stanowisku menadżera placówki odnowy biologicznej, lista płac, faktury za maj – czerwiec 2013 roku opatrzone podpisem wnioskodawczyni (akta osobowe k. 24, faktury (...) akta ZUS, listy płac akta kontroli ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody. Sąd w części uznał za wiarygodne dowody z zeznań wnioskodawczyni i reprezentanta zainteresowanego K. D. (1) w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej przez Spółkę z o.o. (...), sposobu zorganizowania i umiejscowienia. Natomiast nie zasługiwały na obdarzenie wiarygodnością zeznania wymienionych, w których wskazywali oni, iż A. C. (1) faktycznie realizowała postanowienia umowy o pracę z dnia 22 kwietnia 2013 r. i kolejnej od dnia 1 maja 2015 r. jako menadżer placówki odnowy biologicznej, a także w zakresie motywów zawarcia spornej umowy o pracę. W tym zakresie są one nielogiczne, niespójne i wewnętrznie sprzeczne oraz nie znajdują oparcia w pozostałych obdarzonych wiarą dowodach. Wnioskodawczyni wskazała, że podjęła decyzję o pracy na ½ etatu, pracując w tym czasie w pełnym wymiarze czasu pracy w P. (odległym od miejsca jej zamieszkania o ok. 60 km), bowiem nie chciała wiązać się z firmą z P., a jednocześnie nie miała wówczas zobowiązań rodzinnych. Powyższe twierdzenia nie przekonują, jeśli zważy się, że wnioskodawczyni w czasie, kiedy miała być zawarta sporna umowa z dnia 22 kwietna 2013 r. była w ciąży, wiedząc o tym co najmniej od dnia 15 kwietnia 2013 r. (karta ciąży k. 59). Co więcej zgłoszenie A. C. (1) do systemu ubezpieczeń społecznych nastąpiło w dniu 9 maja 2013 r., tj. po upływie terminu 7- dniowego na dokonanie tej czynności. Sąd nie uznał za przekonujące twierdzeń wnioskodawczyni, że zamierzała powiązać swoją aktywność zawodową ze Spółką (...), bowiem po wykorzystaniu okresów zasiłkowych nie podjęła pracy w Spółce, przyznając, że jej efektywny czas pracy, poza okresami niezdolności do pracy, pomimo trwania umowy o pracę przez 3 i pół roku, wynosił faktycznie 2 miesiące (zeznania wnioskodawczyni k. 56). W ocenie Sądu pierwszej instancji nie były przekonujące także twierdzenia K. D., który relacjonował o potrzebie zatrudnienia odwołującej celem rozkręcenia gabinetu i skorzystania z doświadczenia A. C. (1), jeśli zważy się, że na miejsce nieobecnego przez wiele miesięcy pracownika nikt nie został zatrudniony celem realizacji jej obowiązków pracowniczych Kolejny pracownik zatrudniony został od dnia 1 sierpnia 2015 r. (K. B.), choć jak zeznała A. C. (1), z uwagi na krótki okres niewiele prac zostało przez nią wykonanych (zeznania A. C. k. 55, K. D. k. 57). Za wiarygodne Sąd uznał natomiast zeznania K. D. (1), w których wskazał on, że zatrudnienie pracownika wynikało z potrzeby rozliczenia otrzymanej dotacji. Ten fakt nie dowodzi jednak faktycznej realizacji postanowień spornej umowy przez strony A. C. (1) i Spółkę (...) (zeznania K. D. k. 57).

Sąd pierwszej instancji nie obdarzył natomiast walorem wiarygodności zeznań wymienionych osób w zakresie, w jakim wskazują na wykonywanie umowy o pracę przez A. C. (1), z uwagi na zachodzące w tych relacjach sprzeczności. A. C. (1) jednoznacznie wskazała, że nie była w Spółce upoważniona do podpisywania dokumentów (zeznania A. C. k.55 ), ale jednocześnie celem potwierdzenia wykonywania zawartej w dniu 22 kwietnia 2013 r. umowy o pracę złożyła faktury wystawiane w maju i czerwcu 2013 roku, podpisane przez nią jako osobę upoważnioną do odbioru faktur (faktury k. 5-9 akta ZUS). Faktury te dotyczą przy tym wynajmowanych lokali, którymi to sprawami, w świetle zeznań samej wnioskodawczyni i zeznań świadka D. M. (1), A. C. (1) nie zajmowała się (zeznania A. C. k. 55-56, D. M. k. 77v).

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można także uznać, że fakt wykonywania obowiązków pracowniczych przez A. C. (1) znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadka M. M. (1). Ich relacje są bowiem ze sobą sprzeczne w istotnym dla sprawy zakresie. Wnioskodawczyni zeznała, że jej kontakt ze świadkiem ograniczył się do rozmów telefonicznych (zeznana A. C. k. 56), zaś według relacji świadka osobiście kontaktował się on z ubezpieczoną, dowiózł element do zakupionego urządzenia i wręczył go wnioskodawczyni, opisując szczegóły spotkania (zeznania M. M. k. 75).

Oceniając zeznania świadków M. M. (1) (k. 75v-76v) i D. M. (1) (k. 76v-78) Sąd stwierdził, że nie można uznać ich za wiarygodne w zakresie świadczenia pracy przez wnioskodawczynię na rzecz Spółki (...) wobec podniesionych wyżej sprzeczności. Nadto świadek D. M. (1), jak wynika z treści jej zeznań, nie zajmowała się sprawami pracowniczymi i nie brała żadnego udziału w sprawach związanych z zawieraniem umów o pracę i ich realizacją. Nie uczestniczyła również w realizacji przedsięwzięcia, jakim był gabinet odnowy biologicznej, a fakt zatrudnienia wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę miał być jej znany jedynie ze słuchu. Sąd zwrócił uwagę, że świadek słuchana w czasie kontroli przez pracownika ZUS zaprzeczyła, by wcześniej znała A. C. (1), by ta była spokrewniona czy spowinowacona ze wspólnikami Spółki (w tym czasie (...) spółki (...) był K. D. (1) – szwagier wnioskodawczyni). Jednocześnie twierdziła, iż to ona nadzorowała pracę A. C. (1) jako pracownika (przesłuchanie z dnia 16 czerwca 2016 r., akta kontroli ZUS)

Jako nieprzekonujące w zakresie świadczenia przez wnioskodawczynię pracy na rzecz Spółki Sąd Okręgowy uznał także zeznania M. G. (k. 99v-101). Świadek całkowicie nielogicznie wskazała okoliczności, w jakich miała korzystać z usług gabinetu odnowy biologicznej w S., gdzie miała spotkać wnioskodawczynię. Podała, że nie umawiała się wcześniej i nie rezerwowała terminów na korzystnie z sauny, ponieważ było jej po drodze. Z zestawienia miejsca zamieszkania jej rodziców, do których w weekendy przyjeżdżała (C.) i miejsca usytuowania gabinetu w S. wynika jednak w sposób oczywisty, iż nie jest to po drodze. Świadek nie potrafiła też wskazać żadnych okoliczności związanych z jej korzystaniem z sauny, pory dnia, ceny, sposobu płatności itp. Nie umiała również określić sposobu dojazdu do przedmiotowego gabinetu, choć jak twierdziła, osobiście prowadziła samochód.

Oceniając złożone do sprawy dokumenty: akta osobowe (a w nich dwie umowy o pracę - z dnia 22 kwietnia 2013 r. i z dnia 1 maja 2015 r.), orzeczenia lekarza, zaświadczenie o szkoleniu bhp, zakres obowiązków, listę wynagrodzeń, Sąd pierwszej instancji podkreślił, że dokumenty te stanowiły wyłącznie dowód tego, że strony złożyły oświadczenia o treści wskazanej w dokumentach. Sam fakt sporządzenia przez strony umowy o pracę, dokumentów pracowniczych nie przesądza o konieczności uznania, że strony nawiązały faktycznie stosunek pracy realizowany zgodnie z wymogami art. 22 k.p. Również złożone do sprawy faktury podpisane przez wnioskodawczynię (k.5-9 akta ZUS) oraz plan pracy (k. 53) nie stanowią dowodu potwierdzającego zeznania wnioskodawczyni i reprezentanta Spółki w zakresie wykonywania obowiązków pracowniczych. A. C. (1) zaprzeczyła, aby była upoważniona do podpisywania faktur, a jednak w imieniu spółki dokumenty te miała podpisać. Co więcej, nie były to faktury powiązane z pracą gabinetu, którym miała się zajmować. Na podstawie tych faktur nie można ocenić, czy wymieniona faktycznie świadczyła pracę na rzecz płatnika jako pracownik. Fakt podpisania faktur przez wnioskodawczynię również nie dowodzi świadczenia przez nią pracy, a wręcz wskazuje na kreowanie dowodów niezbędnych dla udowodnienia zasadności swych roszczeń, tym bardziej, że faktury nie wymagają podpisu osoby odbierającej dokument.

Powołując się na treść art. 68 ust. 1 pkt 1a oraz art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, art. 13 pkt. 1 ustawy systemowej Sąd Okręgowy wskazał na zakres działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w szczególności odnośnie stwierdzania i ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych oraz zasady podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez osoby fizyczne będące pracownikami. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że stosunek ubezpieczeniowy jest wtórnym wobec stosunku pracy, co oznacza, że w razie faktycznego zaistnienia między stronami stosunku pracy z mocy samej ustawy powstaje tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Elementami bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy są: osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem), praca na rzecz podmiotu zatrudniającego, a zatem „na ryzyko" socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) tego podmiotu oraz wykonywanie zatrudnienia w warunkach podporządkowania kierownictwu pracodawcy (art. 22 k.p.). Jednocześnie u źródeł każdej umowy o pracę leży przyczyna, w postaci uzasadnionej przesłanki ekonomiczno-organizacyjnej, konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzano, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy o pracę (wyroki SN z dnia 2 lutego 2002 r. II UKN 359/99 OSNAPiUA nr 13, poz. 447; z dnia 17 marca 1997 r., II UKN 568/97 OSNAPiUS 1999 nr 5 poz. 18; z dnia 4 lutego 2000 r. II UKN 362/99 OSNAPiUS 2001/13/449). Sama formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, opłacaniem składek na ubezpieczenia nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia (wyrok SN z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10 LEX nr 653664).

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało brak rzeczywistych i logicznych przyczyn, dla których A. C. (1), będąca w ciąży o której wiedziała, podjęła dodatkowe ponadnormatywne zatrudnienie na ½ etatu w Spółce (...), a pracodawca podjął decyzję o jej zatrudnieniu w ramach umowy o pracę. Podnoszony przez K. D. (1) i wnioskodawczynię fakt zawarcia umowy o dofinansowanie i wynikająca z tej umowy konieczność zatrudnienia pracowników na 1,5 etatu nie dowodzi faktycznej realizacji spornej umowy o pracę oraz zamiaru stron odnośnie realizacji postanowień zawartych umów o pracę. Sąd zwrócił uwagę, że kondycja finansowa Spółki w tym czasie nie może być oceniana jako dobra. Symboliczny zysk za 2013 rok i strata za 2014 rok jednoznacznie wskazują, że Spółka (...) nie zamierzała faktycznie realizować postanowień umów o pracę, przyjmować pracy świadczonej przez wnioskodawczynię i sprostać obowiązkowi zapłaty wynagrodzenia, tym bardziej, iż Spółka przez okres ponad dwóch lat nieobecności odwołującej korzystającej w tym czasie z różnych form zasiłków płatnych przez ZUS, nie zatrudniła innego pracownika, a zadania które A. C. (1) miała wykonywać były realizowane przez K. D. (1). Nadto Sąd podkreślił, że wnioskodawczyni zawarła kolejną umowę ze Spółką w dniu 1 maja 2015 r., na czas nieokreślony, w trakcie pobierania kolejnego zasiłku macierzyńskiego, nie podejmując faktycznie świadczenia pracy i przebywając na zasiłku macierzyńskim od dnia 26 marca 2015 r. do dnia 26 marca 2016 r., a następnie na kolejnych okresach zasiłkowych (zeznania A. C. k. 56, dane z konta ubezpieczonego załącznik do pisma ZUS k. 31).

Zdaniem Sądu Okręgowego A. C. (1) nie miała też faktycznych możliwości realizowania obowiązków pracowniczych w przyjętym na siebie wymiarze 20 godzin tygodniowo pozostając w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy jako menadżer w Wytwórni (...) w P., co wiązało się z koniecznością dojazdu do pracy, udziału w szeregu spotkań i innych czynnościach (zeznania A. C. k. 58). Wnioskodawczyni wskazała co prawda, że zajmowała się organizowaniem bieżącej pracy salonu, planowała wizyty (zeznania A. C. k. 55v). Jak jednak wynika z treści jej zeznań faktycznie nie mogła tego wykonywać, ponieważ od poniedziałku do piątku nie była w stanie deklarować swej obecności w salonie pracując w drugiej firmie wymagającej od niej pełnej dyspozycyjności (zeznania A. C. k. 55).

W ocenie Sądu pierwszej instancji, z wyżej wymienionych względów, czynności jakie wnioskodawczyni i K. D. (1) oraz świadkowie wykazywali w czasie procesu, nie mogą stanowić o wykonywaniu pracy w ramach stosunku pracy zawartego przez odwołującą i zainteresowaną Spółkę.

Sąd podkreślił, że sytuacja, w której przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (czyli, gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy), w pełni wyczerpuje hipotezę art. 83 § 1 k. c. i uzasadnia jego zastosowanie. Konsekwencją uznania, że umowa o pracę była zawarta dla pozoru, a między stronami nie doszło do rzeczywistego nawiązana stosunku pracy, jest przyjęcie, że umowa ta nie może stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Nieistnienie ważnego stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy systemowej przesądza o tym, iż odwołująca, na postawie art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej, jako pracownik nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie do treści art. 11 ust. 1 oraz 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako pracownik niepodlegający obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym nie podlega także obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1) i wypadkowemu (12 ust. 1) oraz ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 13 ustawy systemowej).

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o powołane wyżej przepisy oraz na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.

Identycznej treści apelacje od przedmiotowego orzeczenia wnieśli A. C. (1) oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1.  naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezzasadne pominięcie dowodów potwierdzających istnienie stosunku pracy pomiędzy odwołującą a uczestnikiem (...) Sp. z o.o. (dokumenty przedłożone przez odwołującą, zeznania świadków oraz przesłuchanie zainteresowanego), co miało istotny wpływ na wynik postępowania;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, że odwołująca A. C. (1) faktycznie nie wykonywała pracy u płatnika składek, tj. w firmie (...). z o.o;

3.  naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. w zw. z art. 22 k.p. poprzez przyjęcie, że odwołująca nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2016 r.;

4.  naruszenie art. 83 § 1 k.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że umowa o pracę miała charakter pozorny.

W uzasadnieniu apelujący podnosili, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zgromadzonego materiału dowodowego nosi znamiona oceny subiektywnej i nie jest przekonująca. Sąd pominął bowiem szereg dowodów wskazujących na faktyczne istnienie stosunku pracy pomiędzy odwołującą a uczestnikiem. Wbrew twierdzeniom Sądu zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku współczesna cywilizacja daje możliwość świadczenia pracy na odległość. Możliwe było zatem wykonywanie pracy przez wnioskodawczynię w zainteresowanej Spółce oraz w Wytwórni (...) w P.. Nietrafne są również twierdzenia Sądu o tym, że podpisywanie faktur przez wnioskodawczynię świadczyło o kreowaniu przez nią dowodów niezbędnych do udowodnienia dochodzonych roszczeń. Fakt, że zatrudnienie ubezpieczonej wynikało z potrzeby rozliczenia otrzymanej dotacji w ocenie skarżących wyklucza sugestie, że jedynym motywem jej zatrudnienia było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Poza tym świadek M. M. (2) zeznał, że kontaktował się z odwołującą w związku z wykonywaniem przez nią obowiązków pracowniczych. Także świadek M. G. jednoznacznie wskazała, że korzystała z usług firmy (...) Sp. z o.o. i spotykała się z odwołującą w miejscu pracy. Zdaniem skarżących brak jest również materiału dowodowego, który pozwalałby na ocenę sfery biznesowej prowadzonej działalności i opłacalności zatrudnienia wnioskodawczyni.

Wskazując na powyższe zarzuty i okoliczności apelujący domagali się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez stwierdzenie, że odwołująca jako pracownik składek (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 22 kwietnia 2013 r. Jako żądanie ewentualne podali uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Wnosili również o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za reprezentację przed Sądem II instancji, według norm przepisanych.

W odpowiedziach na apelacje wnioskodawczyni oraz zainteresowanej Spółki organ rentowy domagał się ich oddalenia jako bezzasadnych oraz zasądzenia na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych. Pozwany wskazywał na prawidłowość ustaleń Sądu pierwszej instancji oraz podnosił, że zarzuty apelacji w istocie stanowią niedopuszczalną polemikę z ustaleniami Sądu Okręgowego, które pozostają pod ochroną swobodnej oceny dowodów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jako niezasadna podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego, sporządzonego zgodnie z wymaganiami art. 328 § 2 k.p.c., spotyka się z akceptacją sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, jak słusznie podnosił organ rentowy w odpowiedziach na apelacje, złożony środek odwoławczy sprowadza się do bezzasadnej polemiki z prawidłowymi ustaleniami Sądu Okręgowego, który szczegółowo wskazał okoliczności związane z zawarciem spornych umów o pracę oraz dalszym przebiegiem zdarzeń po dniu 22 kwietnia 2013 r. Bardzo wnikliwie ocenił również zebrany w sprawie materiał dowodowy precyzyjnie wyjaśniając, dlaczego niektóre z przedłożonych dowodów obdarzył walorem wiarygodności, innym zaś nie dał wiary.

Względem pierwszego ze sformułowanych w apelacji zarzutów należy podkreślić, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu, chyba że strona jednocześnie wykaże, iż ocena dowodów przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00 – OSNC 2000, z. 10, poz. 189 oraz z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99 – OSNP 2000, nr 19, poz. 732).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego skarżący nie wykazał, aby ustalając stan faktyczny w wyniku przeprowadzonej oceny dowodów, Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia powołanego przepisu. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił okoliczności związane z zawarciem przez wnioskodawczynię i zainteresowaną Spółkę umów o pracę, doświadczeniem zawodowym ubezpieczonej, jej sytuacją rodzinną oraz funkcjonowaniem samej Spółki, w szczególności zaś gabinetu odnowy biologicznej. Wbrew twierdzeniom apelujących Sąd pierwszej instancji nie pominął w swych rozważaniach okoliczności, iż jedną z przyczyn podpisania z wnioskodawczynią umowy o pracę była konieczność rozliczenia dotacji pobranej na dofinansowanie gabinetu odnowy biologicznej. Sąd Okręgowy uznał zeznania K. D. (1) w tym zakresie za wiarygodne. Wskazał jedynie, że sama konieczność zatrudnienia pracownika nie może dowodzić faktycznej realizacji spornej umowy o pracę, z czym Sąd drugiej instancji w pełni się zgadza. Także pozostały zebrany i uznany za wiarygodny materiał dowodowy nie świadczy o rzeczywistym wykonywaniu przez A. C. (1) obowiązków wynikających z zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na stanowisku „menadżer placówki odnowy biologicznej” w spornym okresie. Za przyjęciem realności powyższego zatrudnienia nie przemawiają ani przedłożone faktury VAT niezwiązane z funkcjonowaniem gabinetu odnowy biologicznej (lecz innym fragmentem działalności gospodarczej zainteresowanej), ani też zeznania stron i świadków, które Sąd pierwszej instancji w sporej części zasadnie uznał za nielogiczne i sprzeczne ze sobą nawzajem. Żaden z przesłuchanych świadków niezwiązanych z (...) Sp. z o.o. nie podał informacji, które wskazywałyby na regularne wykonywanie przez A. C. (1) obowiązków pracowniczych na określonym wyżej stanowisku. Pojedyńcze kontakty odwołującej z M. M. (1) w sprawie niedziałającego urządzenia dostarczonego przez firmę (...) nie dowodzą jej zatrudnienia na podstawie umowy o pracę ze wszystkimi tego konsekwencjami. Odnośnie zaś zeznań M. G. to są one tak nieprecyzyjne, a momentami wręcz niedorzeczne, że z pewnością nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych odmiennych od ustaleń Sądu Okręgowego. Z jednej strony świadek zeznawała o braku możliwości korzystania z sauny z uwagi na nadciśnienie podejrzewane u niej już od 2012 roku, z drugiej zaś twierdziła, że przyjeżdżała do gabinetu w S. tylko w celu korzystania z sauny. Podawała, że zajeżdżała tam w drodze do rodziców mieszkających w okolicy L., choć z usytuowania gabinetu wynika, że znajduje się on po przeciwnej stronie miasta niż dom rodziców świadka i droga, która do niego prowadziła z W.. M. G. nie potrafiła wskazać dat swoich wizyt w gabinecie (nawet w przybliżeniu), nazwy ulicy przy której znajdował się gabinet, godzin, w których odwiedzała gabinet. Twierdziła, że nigdy nie musiała się umawiać celem korzystania z zabiegów. Podkreślała, że przyjeżdżała do tego konkretnego gabinetu, ponieważ było tam czysto i higieniczne, a jednocześnie sama nie brała prysznica ani przed skorzystaniem z sauny, ani też po zakończeniu seansu saunowego, co jest niespotykane przy korzystaniu z tego typu zabiegów i ma bardzo negatywny wpływ na możliwość zachowania koniecznych standardów higienicznych przez podmiot odpowiedzialny za obsługę takich urządzeń. Należy poza tym podkreślić, że z zeznań świadka wynika jedynie, że A. C. (1) włączała saunę, gdy M. G. przybywała do gabinetu. Pomijając fakt, iż osiągnięcie wysokiej temperatury tego urządzenia zwykle wymaga czasu i trudno uznać, aby zaraz po włączeniu sauna była gotowa do użytku, relacje świadka w żadnym wypadku nie dowodzą wykonywania obowiązków menadżerskich przez wnioskodawczynię.

Sąd Apelacyjny nie ma również zastrzeżeń do oceny pozostałych dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej instancji. Jak wskazywali apelujący, w dzisiejszych czasach praca na odległość jest wprawdzie możliwa i często wykonywana, jednakże w przypadku odwołującej zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy w odległej miejscowości i wykonującej swe obowiązki na terenie całego województwa (...), podjęcie dodatkowej pracy na pół etatu, zwłaszcza w sytuacji powzięcia wiadomości o zajściu w ciąże, musi być uznane za nadmiernie obciążające, a przez to niemożliwe do realizacji. Z argumentów podanych przez Sąd Okręgowy przemawiających za pozornym charakterem zatrudnienia A. C. (1) należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż po skorzystaniu przez stronę z zasiłków chorobowych i macierzyńskich związanych z urodzeniem dziecka nie doszło do podjęcia przez wnioskodawczynię obowiązków pracowniczych przez kolejne lata. Pomimo tego zainteresowana zawarła z nią kolejną umowę o pracę, która została rozwiązana z dniem 31 grudnia 2016 r. bez powrócenia przez stronę na dotychczasowe stanowisko pracy. Sama wnioskodawczyni przyznała przy tym, że w spornym okresie wykonywała jeszcze pracę na rzecz innych podmiotów (k.55).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego uprawnione jest zatem wnioskowanie, że wolą stron spornej umowy nie było rzeczywiste zatrudnienie odwołującej, ale stworzenie pozorów jej zatrudnienia, które było korzystne zarówno dla wnioskodawczyni korzystającej ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jak i zainteresowanej (której Prezesem był szwagier A. C. (1)) potrzebującej rozliczenia otrzymanej dotacji. Należy zaznaczyć, iż każda ze wskazanych wyżej okoliczności czy niewiarygodne zeznania poszczególnych osób, które łącznie przemawiają za fikcyjnym charakterem zatrudnienia ubezpieczonej, osobno nie musiałaby dowodzić zawarcia umowy o pracę dla pozoru. W świetle obowiązujących przepisów nie jest bowiem zabronione ani zatrudnianie kobiet w ciąży i członków rodziny, ani praca na więcej niż jednym etacie, ani też przebywanie przez prawie cały okres zatrudnienia na zasiłkach chorobowych czy macierzyńskich. Następstwo czasowe określonych zdarzeń, okoliczności zawarcia umów i ich ustania, bliskie relacje rodzinne stron umowy o pracę oraz inne fakty analizowane w powiązaniu ze sobą mogą jednak świadczyć o pozorności zatrudnienia, jak to miało miejsce w niniejszym przypadku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w świetle zebranego materiału dowodowego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo doszedł zatem do przekonania, że sporna umowa o pracę była dotknięta pozornością, a przez to nieważna w świetle art. 83 § 1 k.c. Zaszły bowiem warunki wynikające z powołanego przepisu, do których należą: złożenie oświadczenia woli tylko dla pozoru, złożenie oświadczenia woli drugiej stronie oraz zgoda adresata na dokonanie czynności prawnej dla pozoru. Spełnienie tych warunków oznacza, że osoba składająca oświadczenie nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. W przypadku pozorności umowy o pracę zamiarem stron nie jest więc faktyczne nawiązane stosunku pracy i realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy przewidzianych w art. 22 § 1 k. p.

Taka sytuacja ma miejsce w rozpatrywanej sprawie, gdyż z podzielonych przez Sąd Apelacyjny ustaleń faktycznych wynika, że strony umowy o pracę w istocie nie miały zamiaru nawiązania stosunku prawnego o cechach określonych w art. 22 § 1 k.p., a nadto skarżąca nie wykonywała zatrudnienia na stanowisku menadżera gabinetu odnowy biologicznej w rozumieniu powołanego przepisu. Nie można oczywiście zaprzeczyć, iż strony spornej umowy o pracę sporządziły niezbędną dokumentację pracowniczą, A. C. (1) pojawiała się czasem w miejscu prowadzenia gabinetu odnowy biologicznej w S., a składki na ubezpieczenia społeczne zostały odprowadzone. Nie jest to jednak wystarczające do uznania ważności przedmiotowej umowy o pracę łączącej wnioskodawczynię z zainteresowaną.

Konsekwencją powyższych rozważań jest uznanie bezzasadności podnoszonych w apelacji zarzutów nieprawidłowych ustaleń faktycznych, naruszenia prawa procesowego i materialnego oraz przyjęcie, że wnioskodawczyni nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 22 kwietnia 2013 r. jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. w W.. W świetle art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. 2013 r., poz. 1442 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają bowiem osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Skoro postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawczyni nie nawiązała stosunku pracy z zainteresowaną (stosownie do art.22 § 1 k.p.) brak było też podstaw do objęcia jej z tego tytułu wskazanymi w zaskarżonej decyzji ubezpieczeniami.

Zaskarżone orzeczenie winno się zatem ostać jako prawidłowe.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku. Rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego uzasadnia treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.). Wnioskodawczyni oraz zainteresowana muszą być uznane za strony przegrywające sprawę na etapie postępowania odwoławczego, ponieważ złożone przez nich apelacje zostały oddalone. Sąd drugiej instancji zasądził zatem od nich na rzecz organu rentowego reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika kwoty po 240 zł odpowiadające minimalnym stawkom wynagrodzenia radcy prawnego za prowadzenie sprawy o podleganie ubezpieczeniom społecznym przed Sądem Apelacyjnym.