Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Krzysztof Szewczak (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 stycznia 2022 r.

w L.

sprawy M. C., N. G., K. K., C. K., W. O., P. P., H. S., M. S.

i O. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 7 września 2021 r. sygn. akt VI U 187/21

oddala apelację

Krzysztof Szewczak

III AUa 806/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr(...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał O. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 736,86 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 25 maja 2020 r. dla O. S. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 343,14 zł, a nie 1 176,74 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej, tj. 2 080 zł, zamiast 1 343,14 zł i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał M. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 600,49 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 600,49 zł plus odsetki liczone od 1 października 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 600,49 zł plus odsetki liczone od 1 listopada 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 29 lipca 2020 r. dla M. S. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 479,51 zł, a nie 0 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast 1 479,51 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał H. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 85,90 zł plus odsetki liczone od 1 sierpnia 2020 r do dnia zwrotu, w kwocie 85,90 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 22 czerwca 2020 r. dla H. S. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 994,10 zł, a nie 0 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast 1 994,10 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał W. O. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 480,30 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 480,30 zł plus odsetki liczone od 1 sierpnia 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 480,30 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 21 maja 2020 r. dla W. O. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 599,70 zł, a nie 239,70 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast 1 599,70 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał C. K. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 774,40 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 774,40 zł plus odsetki liczone od 1 sierpnia 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 774,40 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 21 maja 2020 r. dla C. K. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 305,60 zł, a nie 588,79 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast
1 305,60 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr(...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał K. K. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 379,49 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 8 czerwca 2020 r. dla K. K. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 700,51 zł, a nie 0 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej, tj. 2 080 zł, zamiast 1 700,51 zł i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał N. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 617,66 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 8 czerwca 2020 r. dla N. G. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 462,34 zł, a nie 0 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej, tj. 2 080 zł, zamiast 1 462,34 zł i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał P. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 115,99 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 115,99 zł plus odsetki liczone od 1 sierpnia 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 115,99 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 22 czerwca 2020 r. dla P. P. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 964,01 zł, a nie 0 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast 1 964,01 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał M. C. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w części wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, tj. w kwocie 386,80 zł plus odsetki liczone od 1 lipca 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 386,80 zł plus odsetki liczone od 1 sierpnia 2020 r. do dnia zwrotu, w kwocie 386,80 zł plus odsetki liczone od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że firma (...) spółka z o.o. złożyła w dniu 21 maja 2020 r. dla M. C. wniosek o świadczenie postojowe, zatem we wniosku błędnie wskazano kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jako 1 693,20 zł, a nie 207,40 zł. Z uwagi na to świadczenie zostało wypłacone w wysokości zawyżonej po 2 080 zł zamiast 1 693,20 zł za każdy miesiąc i w związku z tym różnica podlega zwrotowi.

W odwołaniach od tych decyzji wnioskodawcy P. P., M. S., K. K., W. O., C. K., M. C., O. S., N. G. i H. S. zarzucili im:

a/ naruszenie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem(...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych poprzez uznanie, że pobrali nienależnie świadczenia postojowe i w związku z tym są zobowiązani do zwrotu tych świadczeń;

b/ naruszenie art. 15zs ust. 1 i 2 w/w ustawy poprzez uznanie, że datą złożenia wniosku o świadczenie postojowe jest data jego przekazania do ZUS przez płatnika składek, a nie data złożenia go przez osobę uprawnioną płatnikowi składek jako pośrednikowi.

W konsekwencji tych zarzutów wnioskodawcy domagali się zmiany zaskarżonych decyzji w całości poprzez zwolnienie ich z obowiązku zwrotu świadczeń postojowych wypłaconych za okresy i w kwotach wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wskazanych w decyzjach, jako nie mającego podstawy prawnej, a nadto wnosili o zasądzenie od organu rentowego na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedziach na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wnosił o ich oddalenie. Organ rentowy podniósł przy tym, że w/w decyzje zostały wydane na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Wnioski o świadczenie postojowe z tytułu wykonywanych umów cywilnych w imieniu wnioskodawców złożył zleceniodawca (...) spółka z o.o., zgodnie z art. 15zs ust. 1 i 2 w/w ustawy. Organ rentowy wskazał, że świadczenia postojowe wypłacono na podstawie miesięcznego przychodu wynikającego z umowy. W czasie czynności kontrolnych organ rentowy wystąpił do płatnika składek o przekazanie informacji dotyczących wysokości przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie postojowe (...) przez ubezpieczonych. Z uzyskanych informacji wynikało, że przychody w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku są inne i w związku z tym świadczenia postojowe zostały wypłacone w zawyżonej wysokości. Wobec tego osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, obowiązana jest do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. W ocenie organu rentowego w/w ustawa z dnia 2 marca 2020 r. nie zawiera przepisu, z którego wynikałoby, że za datę zgłoszenia wniosku należy traktować datę jego złożenia u płatnika składek.

Postanowieniami z dnia 8 i 9 czerwca 2021 r. Sąd Okręgowy w Radomiu połączył sprawy z wszystkich odwołań od w/w decyzji (akta tych spraw zostały oznaczone sygnaturami: VI U 187/21, VI U 188/21, VI U 190/21, VI U 191/21, VI U 192/21, VI U 193/21, VI U 198/21, VI U 206/21 i VI U 196/21) do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W piśmie procesowym z dnia 12 lipca 2021 r. H. S. cofnął odwołanie, wskazując przy tym, że określona w zaskarżonej przez niego decyzji należność została zwrócona Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (k. 272).

W piśmie procesowym z dnia 19 lipca 2021 r. organ rentowy wyraził zgodę na cofnięcie przez H. S. odwołania i umorzenie w tej części postępowania (k. 274).

Wyrokiem z dnia 7 września 2021 r. Sąd Okręgowy w Radomiu:

a/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) poprzez ustalenie, że M. C. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 386,80 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r, w kwocie 386,80 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2020 r., w kwocie 386,80 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r. (pkt I wyroku);

b/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...) poprzez ustalenie, że N. G. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 617,66 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r. (pkt II wyroku);

c/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...)poprzez ustalenie, że K. K. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 379,49 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r. (pkt III wyroku);

d/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr(...), (...),

(...) poprzez ustalenie, że C. K. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 774,40 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r., w kwocie 774,40 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2020 r., w kwocie 774,40 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r. (pkt IV wyroku);

e/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...),(...) poprzez ustalenie, że W. O. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 480,30 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r., w kwocie 480,30 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2020 r., w kwocie 480,30 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r. (pkt V wyroku);

f/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) poprzez ustalenie, że P. P. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 115,99 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r., w kwocie 115,99 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2020 r., w kwocie 115,99 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r. (pkt VI wyroku);

g/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...) poprzez ustalenie, że H. S. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 85,90 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 sierpnia 2020 roku i w kwocie 85,90 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r. (pkt VII wyroku);

h/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...), (...), (...) poprzez ustalenie, że M. S. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 600,49 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 września 2020 r., w kwocie 600,49 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 października 2020 r., w kwocie 600,49 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 listopada 2020 r. (pkt VIII wyroku);

i/ zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 stycznia 2021 r., nr (...) poprzez ustalenie, że O. S. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 736,86 zł z odsetkami liczonymi od dnia 1 lipca 2020 r. (pkt IX wyroku).

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że płatnik składek (...) spółka z o.o. we W. prowadzi na terenie całej Polski działalność gospodarczą w postaci restauracji i innych stałych placówek gastronomicznych, tj. (...), (...),(...). W ramach prowadzonej działalności spółka (...) zatrudnia dużą liczbę pracowników na podstawie umów zlecenia, m.in. na stanowiskach kucharzy i kelnerów.

Płatnik składek zawarł z wnioskodawcami umowy cywilnoprawne: z O. S. na okres od 10 marca 2020 r. do 9 czerwca 2020 r., z M. S. na okres od 27 marca 2020 r. do 26 czerwca 2020 r., z H. S. od 7 marca 2020 r. do 6 czerwca 2020 r., z W. O. od 18 lutego 2020 r. do 17 maja 2020 r., z C. K. od 11 stycznia 2020 r. do 10 kwietnia 2020 r., z K. K. od 2 lutego 2020 r. do 1 maja 2020 r., z N. G. od 27 lutego 2020 r. do 26 maja 2020 r., z M. C. od 22 stycznia 2020 r. do 21 kwietnia 2020 r. i P. P. od 10 marca 2020 r. do 9 czerwca 2020 r.

W miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe, tj. w marcu 2020 r., miesięczny przychód z tytułu zawartych umów z (...) spółką z o.o. wyniósł odpowiednio: O. S. – 1 343,14 zł, M. S. – 1 479,51 zł, H. S. – 1 994,10 zł, W. O. – 1 599,70 zł, C. K. – 1 305,60 zł, K. K. – 1 700,51 zł, N. G. –

1 462,34 zł, P. P. – 1 964,01 zł oraz M. C. – 1 693,20 zł.

W miesiącu kwietniu 2020 r. wszyscy wnioskodawcy złożyli do swoich bezpośrednich przełożonych wnioski o świadczenie postojowe: M. C., O. S. i N. G. – w dniu 17 kwietnia 2020 r., W. O. i C. K. – w dniu 18 kwietnia 2020 r., H. S. i K. K. – w dniu 21 kwietnia 2020 r., M. S. – w dniu 22 kwietnia 2020 r. oraz P. P. – w dniu 26 kwietnia 2020 r. Jeszcze w kwietniu 2020 r. wszystkie wnioski zostały przesłane do działu (...). Od momentu złożenia wniosków, wnioskodawcy nie mieli wpływu na ich dalsze procedowanie.

W kwietniu 2020 r. do (...) spółki z o.o. wpłynęło około 4 000 wniosków o świadczenie postojowe. W imieniu płatnika składek obsługę portalu (...) i współpracę z ZUS prowadzi firma zewnętrzna (...), która po wprowadzeniu możliwości ubiegania się o świadczenia postojowe organizowała zasoby ludzkie oraz czasowe na obsługę nowego procesu. Wnioski o świadczenie postojowe wymagały dołączenia umów zlecenia, które znajdowały się w wersji papierowej w archiwum firmy (...). Archiwum ze względów bezpieczeństwa w tym czasie nie funkcjonowało w pełni, a przy ograniczonej liczbie osób i dużej liczbie wniosków, negatywnie przełożyło się to na czas ich wysłania. Te okoliczności miały istotny wpływ na tempo realizacji wysłania do ZUS wniosków o świadczenia postojowe w całej firmie (...) spółce z o.o.

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych uznał za zasadne odwołania od zaskarżonych decyzji.

Sąd I instancji podniósł, że H. S. w piśmie procesowym z dnia 12 lipca 2021 r. cofnął odwołanie, wskazując przy tym, że określona w zaskarżonej przez niego decyzji należność została zwrócona organowi rentowemu oraz, że ZUS wyraził zgodę na cofnięcie odwołania i umorzenie postępowania z odwołania H. S.. Niemniej jednak, zgodnie z art. 469 k.p.c., sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego. Zdaniem Sądu Okręgowego, cofnięcie przez H. S. odwołania wniesionego w sprawie niniejszej narusza jego słuszny interes jako ubezpieczonego. Sąd I instancji uznał, że w ten sposób doszłoby do niezasadnego umorzenia postępowania w sprawie. Analiza odwołania tego ubezpieczonego wskazuje, że rzeczywistą jego intencją było zwolnienie z obowiązku zwrotu świadczeń postojowych wypłaconych za okresy i w kwotach wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie wskazanych w decyzji. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że merytorycznemu rozpoznaniu podlega również odwołanie wniesione przez H. S., ponieważ cofając je działał on wbrew swoim interesom.

Sąd I instancji dalej podniósł, że prawo do świadczenia postojowego wynika z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 r., poz. 374). Świadczenie to przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...) doszło do przestoju w prowadzeniu działalności odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna w rozumieniu art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 w/w ustawy.

W uzasadnieniu projektu nowelizacji, która dodała do ostatnio powołanej ustawy między innymi przepisy art. 15zq-15zx, podkreślono, że osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na „niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii (...), ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów”. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek) w obliczu pandemii spowodowanej (...) w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Powyższe założenie wymaga uwzględnienia wykładni celowościowej poniższych przepisów w kontekście oceny prawidłowości zaskarżonych decyzji.

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 w/w ustawy, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe.

Osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1/ umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2/ przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3/ nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (ust. 5).

Zgodnie z art. 15zs w/w ustawy, ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 1). W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Oznacza to, że wniosek pochodzi od zleceniobiorcy, a jedynie jego „przekazicielem” jest płatnik - w tym przypadku zleceniodawca. Odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku:

1/ oświadczenie potwierdzające:

a/ niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b/ datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c/ uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek oświadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d/ otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2/ kopię umów cywilnoprawnych.

Jak wynika z regulacji pkt „d”, to zleceniobiorca składa oświadczenie o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, to zatem data złożenia oświadczenia, a więc jednocześnie wniosku osoby ubiegającej się o świadczenie jest decydująca przy ocenie uprawnienia do świadczenia postojowego. Według tej daty organ rentowy winien badać, czy ubiegający się o świadczenie podlega, czy też nie, tym ubezpieczeniom. W tym dniu bowiem ubezpieczony składa oświadczenie o określonej treści, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywego oświadczenia. Składa więc wniosek do zleceniodawcy, który następnie przekazuje wniosek do organu rentowego, a więc w istocie wykonuje czynność o charakterze materialno-technicznym.

Ubezpieczony nie ma żadnego wpływu na to, w jakim terminie wniosek zostanie przekazany do organu rentowego. Sąd I instancji podkreślił, że obowiązująca w tamtym okresie regulacja nie dawała możliwości składania wniosku bezpośrednio przez ubezpieczonego (mógł być złożony wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w systemie teleinformatycznym, tylko w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek oświadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z czym Sąd I instancji nie miał do czynienia w sprawie niniejszej).

Sąd Okręgowy dalej podniósł, że przyjmując interpretację organu rentowego, przekazanie wniosku z opóźnieniem narażałoby ubezpieczonego na kolejne konsekwencje, albowiem w związku z upływem czasu, jego oświadczenie co do braku innego tytułu do ubezpieczenia mogłoby okazać się nieaktualne. Przedstawienie przez płatnika składek wniosku do organu rentowego z opóźnieniem, nie może wywoływać negatywnych skutków dla rzeczywiście uprawnionego, bo w momencie złożenia wniosku nie miał on wpływu na jego dalszy los.

Zauważył to zresztą sam ustawodawca w nowelizacji obowiązującej od dnia 24 lipca 2020 r., gdzie w dodanym przepisie art. 15zsa wprowadzono możliwość samodzielnego złożenia wniosku przez zleceniobiorcę.

Jak wynika z wyjaśnień spółki (...), w kwietniu 2020 r. wpłynęło do niej jako zleceniodawcy około 4 000 wniosków o świadczenie postojowe. W imieniu spółki obsługę portalu (...) i współpracę z ZUS prowadziła firma zewnętrzna(...), która po wprowadzeniu możliwości ubiegania się o świadczenia postojowe dopiero organizowała zasoby ludzkie oraz czasowe na obsługę nowego procesu. Wnioski o świadczenie postojowe wymagały dołączenia umów zlecenia, które znajdowały się w wersji papierowej w archiwum firmy (...). Archiwum ze względów bezpieczeństwa w tym czasie nie funkcjonowało w pełni, a przy ograniczonej liczbie osób i dużej liczbie wniosków, negatywnie przełożyło się to na czas ich wysłania. Te okoliczności miały istotny wpływ na tempo realizacji wysłania wniosków o świadczenia postojowe w całej firmie (...) spółce z o.o., wobec czego wnioski istotnie były dostarczone do ZUS przez zleceniodawcę dopiero w maju, czerwcu czy lipcu 2020 r. Niemniej jednak wnioski o ustalenie prawa do świadczenia postojowego ubezpieczonych, zostały złożone przez nich zleceniodawcy w kwietnia 2020 r. i to według tej daty należy dokonać oceny przesłanek prawa do świadczenia, w tym wysokości osiąganego przechodu w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, w tym przypadku w marcu 2020 r.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy za nieuprawnione uznał stanowisko organu rentowego, które zostało przedstawione w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji, że we wnioskach o świadczenie postojowe zostały wskazane przychody z nieprawidłowego miesiąca, a tym samym, że wnioskodawcy pobrali nienależne świadczenia w rozumieniu art. 15zx ust. 2 pkt 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (świadczenia wypłacone w kwocie wyższej niż należna).

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje poprzez ustalenie, że wnioskodawcy nie mają obowiązku zwrotu pobranych świadczeń postojowych wraz z ustawowymi odsetkami.

Apelację od tego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.. Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości apelant zarzucił mu:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a/ 15zq ust. 5, art. 15zua, art. 15zr ust. 1 i 2, art. 15zs ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 r., poz. 374 ze zm.) poprzez ich błędną interpretację,

b/ art. 15zx ostatnio powołanej ustawy poprzez jego błędną interpretację i niezastosowanie;

2/ naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioski ubezpieczonych zostały złożone w miesiącu kwietniu 2020 r., podczas gdy w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że wnioski te zostały złożone w maju, czerwcu i lipcu 2020 r.

W konsekwencji tych zarzutów organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołań, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ nie zostały w niej przedstawione zarzuty skutkujące zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, zarówno poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je, stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

W apelacji organu rentowego przedstawione zostały zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego. W tym miejscu należy zauważyć, że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 60/97 – OSNC 1997, z. 9, poz. 128).

Odnosząc się do zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. należy wskazać, iż obejmuje ona wszystkie wypadki wadliwości wynikające z naruszenia tego przepisu, a więc także błędy popełnione przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Naruszenie ostatnio powołanego przepisu będzie występowało w następujących wypadkach:

a/ gdy z treści dowodu wynika co innego niż przyjął sąd;

b/ gdy pewnego dowodu zebranego nie uwzględniono przy ocenie – wbrew obowiązkowi oceny całokształtu okoliczności sprawy;

c/ gdy sąd przyjął pewne fakty za ustalone, mimo że nie zostały one w ogóle lub są niedostatecznie potwierdzone;

d/ gdy sąd uznał pewne fakty za nieudowodnione, mimo że były ku temu podstawy;

e/ ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego wnioskowania.

W sprawie niniejszej żaden z tych przypadków nie zachodził.

Obrazy art. 233 § 1 k.p.c. apelant upatrywał w przyjęciu przez Sąd i instancji, że wnioski o świadczenie postojowe, które zostały rozpatrzone zaskarżonymi decyzjami, zostały złożone przez ubezpieczonych w kwietniu 2020 r., podczas gdy faktycznie wpłynęły one (zostały przekazane przez zleceniodawcę) do ZUS w maju, czerwcu i lipcu 2020 r. W związku z tak sformułowanym zarzutem należy zauważyć, że w sprawie niniejszej bezsporne było, że wnioskodawców łączyły z płatnikiem składek (...) spółką z o.o. we W. umowy zlecenia, które zostały zawarte przed dniem 1 kwietnia 2020 r. W tej sytuacji, zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem(...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. 2020 r., poz. 1842 ze zm.), zwanej dalej „ustawą z dnia 2 marca 2020 r.”, przysługiwało świadczenie postojowe, o ile spełniali warunki określone w ustępie 5 tego artykułu. Ustalenie prawa do świadczenia postojowego, zgodnie z art. 15zs ust. 1 ostatnio powołanej ustawy, następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, tj. m.in. na wniosek zleceniobiorcy, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis art. 15zs ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. przewiduje, że w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek o ustalenie prawa do świadczenia postojowego składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Bezspornym w sprawie niniejszej również było, że wszyscy ubezpieczeni wnioski o ustalenie prawa do świadczenia postojowego wraz z oświadczeniami, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych (art. 15zs pkt 1 lit. „c”) złożyli za pośrednictwem zleceniodawcy, tj. spółki (...) w miesiącu kwietniu 2020 r. Prawidłowo Sąd I instancji przyjął, że to właśnie zdarzenie należało uznać za datę złożenia przez ubezpieczonych wniosków o ustalenie prawa do świadczenia postojowego. Na dalszy tok postępowania w sprawach tych wniosków, a w szczególności na ich przekazanie (złożenie) do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tym samym miesiącu nie mieli on przecież żadnego wpływu. W świetle art. 15zs ust. 2 ostatnio powołanej ustawy nie sposób przyjąć, że za datę złożenia wniosku o ustalenie prawa zleceniobiorcy do świadczenia postojowego należy przyjmować datę przekazania tego wniosku organowi rentowemu przez zleceniodawcę, czy też datę wpływu w/w wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przyjęcie tej ostatniej daty jako daty złożenia wniosku byłoby możliwe tylko wówczas, gdyby ubezpieczeni w kwietniu 2020 r. mieli możliwość samodzielnego złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia postojowego bezpośrednio do pozwanego organu rentowego, a więc bez pośrednictwa zleceniodawcy – spółki (...). Należy z całą mocą podkreślić, że zaniechania zleceniodawcy, nawet przez niego niezawinione, nie mogą obciążać zleceniobiorcy ubiegającego się o świadczenie postojowe. Sytuację tego ostatniego w zakresie złożenia wniosku do świadczenia postojowego należy porównać do sytuacji strony postępowania sądowego wnoszącej apelację od wyroku sądu pierwszej instancji poprzez jej oddanie w polskiej placówce pocztowej wyznaczonego operatora. W takiej sytuacji za datę wniesienia apelacji przejmuje się datę jej oddania w placówce pocztowej, a nie datę wpływu apelacji do sądu drugiej instancji. Jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, możliwość samodzielnego składania przez zleceniobiorców bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosków o ustalenie prawa do świadczenia postojowego otworzyło się dopiero wraz z wejściem w życie z dniem 24 lipca 2020 r. przepisu art. 15zsa ustawy z dnia 2 marca 2020 r. Przepis ten nie ma jednak w sprawie niniejszej zastosowania, ponieważ dotyczy on wniosków o świadczenie postojowe złożonych po jego wejściu w życie, tj. po dniu 24 lipca 2020 r.

Organ rentowy, zarówno w postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i w apelacji, nie kwestionował tego, że ubezpieczeni składając w kwietniu 2020 r., za pośrednictwem zleceniodawcy (...) spółki z o.o. we W., wnioski o świadczenie postojowe, spełniali wszystkie przesłanki prawa do tego świadczenia, bliżej określone w art. 15zq ust. 5 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. Tym samym zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie 15zq ust. 5, art. 15zr ust. 1 i 2, art. 15zs ust. 1 i 2, art. 15zua i art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. 2020 r., poz. 1842 ze zm.) nie mógł być uznany za trafny.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja organu rentowego jako bezzasadna podlegała oddaleniu, czemu Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., dał wyraz w sentencji wyroku.