Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia (del.) Iwona Jawor-Piszcz
Protokolant: starszy sekretarz sądowy Urszula Goluch-Nikanowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2024 r. w L.

sprawy M. T. (1), M. T. (2), M. T. (3) następców prawnych M. T. (4)

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 26 czerwca 2023 r. sygn. akt VI U 901/22

oddala apelację.

Iwona Jawor-Piszcz

Sygn. akt III AUa 704 /23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 26 czerwca 2023 roku w sprawie sygn. akt VI 901/22 zmienił dwie decyzje Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.: z dnia 4 lipca 2017 roku, Nr (...) , z dnia 4 lipca 2017 roku, Nr (...), ten sposób, że ustalił M. T. (4) na dzień 1 października 2017 roku wysokość renty inwalidzkiej w kwocie 5484,50 (pięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt cztery złote pięćdziesiąt groszy) złotych brutto oraz wysokość emerytury w kwocie 4223,68 (cztery tysiące dwieście dwadzieścia trzy złote sześćdziesiąt osiem groszy) złotych brutto.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ocenie prawnej .

M. T. (4) decyzją z dnia 8 marca 2006 roku nr (...) nabyła prawo do emerytury policyjnej. Decyzją z dnia 4 sierpnia 2006 roku nr (...) nabyła prawo do policyjnej renty inwalidzkiej. Wypłatę renty inwalidzkiej zawieszono z uwagi na fakt pobierania rocznego świadczenia. Decyzją z dnia 4 lipca 2017 roku nr (...), (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość emerytury na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2023 poz. 1280 tekst jednolity ze zmianami, zwaną dalej ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji Nr(...) z dnia 23 maja 2017 roku, od dnia 01 października 2017 roku, w kwocie 2278,61 zł. Wskazano, że ustalona wysokość emerytury jest wyższa od kwoty 2069,02 zł, tj. przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS, wobec czego wysokość emerytury została ograniczona do tej kwoty. Decyzją z dnia 4 lipca 2017 roku nr (...), (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od dnia 01 października 2017 roku ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji Nr(...) z dnia 23 maja 2017 roku, w kwocie 0,00 zł. Wskazano, że ustalona wysokość renty inwalidzkiej jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wobec tego wysokość renty inwalidzkiej podwyższono do kwoty 1000,00 zł. Wskazano także, że do emerytury-renty przysługuje dodatek pielęgnacyjny w kwocie 209,59zł. Wypłatę renty inwalidzkiej zawieszono z uwagi na posiadanie prawa do korzystniejszej emerytury policyjnej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż M. T. (4), urodzona (...) służbę w resorcie spraw wewnętrznych rozpoczęła w dniu 1 września 1977 roku, zajmując kolejno stanowiska:

1.  od 1 września 1977 roku - referenta Referatu (...) R.,

2.  od 16 sierpnia 1980 roku - referenta techniki operacyjnej Wydziału Paszportów (...)/(...) R.,

3.  od 1 stycznia 1985 roku - młodszego inspektora Wydziału Paszportów (...) R.,

4.  od 2 stycznia 1991 roku - młodszego asystenta Wydziału Kadr i (...) w R.,

5.  od 16 maja 1991 roku - asystenta Wydziału Kadr i (...) w R.,

6.  od 16 czerwca 1993 roku - starszego asystenta Wydziału Kadr i (...) w R.,

7.  od 16 sierpnia 1996 roku - młodszego specjalisty Wydziału Kadr i (...) w R.,

8.  od 16 czerwca 1999 roku - specjalisty Wydziału Kadr i (...) w R.,

9.  od 1 maja 2004 roku do 10 lutego 2006 roku - eksperta Wydziału Kadr i (...) w R..

W okresie od 14 maja do 15 września 1982 roku oraz od 31 stycznia do 31 maja 1986 roku przebywała na urlopie macierzyńskim, zaś od 16 września 1982 roku do 1 października 1983 roku przebywała na urlopie wychowawczym. W trakcie pełnienia służby M. T. (4) posiadała od 7 września 1977 roku stopień służbowy szeregowego, od 25 września 1978 roku stopień kaprala, od 28 września 1979 roku stopień starszego kaprala, od 26 września 1980 roku stopień plutonowego, od 24 września 1984 roku stopień sierżanta, od 30 września 1986 roku stopień starszego sierżanta, a od 13 lipca 1988 roku stopień młodszego chorążego. W okresie od 1 października 1977 roku do 30 czerwca 1980 roku odbyła cykl doskonalenia zawodowego na stanowisku służbowym referenta referatu ogólnego (...), po czym z dniem 1 września 1980 roku została mianowana funkcjonariuszem stałym w związku z upływem służby przygotowawczej. W okresie od 4 marca 1985 roku do 16 marca 1985 roku odbyła przeszkolenie na kursie specjalistycznym Biura Paszportów (...). W dniu 20 lutego 1988 roku złożyła egzamin na chorążego Milicji Obywatelskiej. W okresie od 16 sierpnia 1980 roku do 1 stycznia 1991 roku pracowała w Wydziale Paszportów (...)/(...) w R., początkowo jako referent techniki operacyjnej, a od 1 stycznia 1985 roku jako młodszy inspektor.

Sąd Okręgowy wskazał na zakres działań organów paszportowych w aspekcie dwóch podstawowych elementów: działalność wstępno-rozpoznawczą w stosunku do wyselekcjonowanych cudzoziemców przebywających w Polsce, jak również do obywateli polskich wyjeżdżających za granicę oraz wykonywanie czynności administracyjnych związanych z wydawaniem dokumentów paszportowych i wiz dla cudzoziemców.

Biuro Paszportów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odpowiedzialne było za:

1.  realizację polityki paszportowej i wizowej oraz współudział w jej kształtowaniu;

2.  podejmowanie działalności organizacyjnej, nadzorczej i wykonawczej w przedmiocie:

(a)  wydawania dokumentów paszportowych uprawniających do przekraczania granicy PRL;

(b)  udzielania zezwoleń cudzoziemcom na wjazd i pobyt czasowy oraz na osiedlanie się w PRL;

(c)  prowadzenia wstępnego rozpoznania i pracy profilaktycznej wśród uczestników międzynarodowego ruchu osobowego (Zarządzenie (...) Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 31 grudnia 1974 roku w sprawie regulaminu organizacyjnego i zakresu działania Biura Paszportów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - załącznik do pisma IPN z k. 214- 215).

Do zakresu działania Biura Paszportów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w szczególności należało:

1.  wystawianie i wydawanie dokumentów paszportowych;

2.  wyrażanie zgody lub udzielanie opinii - w myśl obowiązujących przepisów w sprawach cudzoziemców, odnośnie:

(a)  wiz wjazdowych do PRL,

(b)  osiedlenia,

(c)  repatriacji,

(d)  azylu i wydalania,

(e)  zatrudnienia w państwowych zakładach pracy,

(f)  nabycia nieruchomości;

3.  rozpatrywanie odwołań i skarg w sprawach paszportowych oraz wizowych;

4.  nadzór nad działalnością terenowych komórek paszportów;

5.  uczestniczenie w operacyjnym zabezpieczeniu międzynarodowej wymiany osobowej poprzez prowadzenie wstępnego rozpoznania i pracy profilaktycznej wśród obywateli polskich wyjeżdżających za granicę oraz cudzoziemców - obywateli państw kapitalistycznych przebywających w PRL;

6.  pomoc jednostkom organizacyjnym MSW i współpraca w operacyjnym zabezpieczaniu międzynarodowej wymiany osobowej oraz w sprawach zapobiegania niepożądanym wyjazdom obywateli polskich za granicę i takim przyjazdom cudzoziemców do PRL;

8.  badanie i analiza problemów wynikających z wyjazdów za granicę obywateli polskich oraz pobytów czasowych i stałych w PRL obcokrajowców;

9.  opracowywanie informacji problemowych wraz z opinią i wnioskami dla Kierownictwa resortu w celu ustalania polityki paszportowej i wizowej;

10.  udzielanie informacji osobom lub instytucjom zwracającym się w sprawach paszportowych i wizowych;

11.  prowadzenie ewidencji osób wyjeżdżających do krajów kapitalistycznych i przyjeżdżających z tych krajów obywateli polskich na podstawie paszportów konsularnych oraz przyjeżdżających cudzoziemców z krajów kapitalistycznych;

12.  zakładanie, aktualizowanie i przechowywanie akt paszportowych obywateli polskich wyjeżdżających za granicę oraz akt niektórych kategorii cudzoziemców przebywających czasowo lub na stałe w PRL;

13.  prowadzenie ewidencji zastrzeżeń wyjazdów za granicę obywateli polskich i przyjazdu do kraju cudzoziemców;

14.  wydawanie paszportów dla celów operacyjnych;

15.  rozpatrywanie wniosków obywateli polskich o przedłużenie pobytu za granicą lub o wydanie paszportu konsularnego oraz udzielanie zezwoleń na powrót do kraju;

16.  inicjowanie, opracowywanie i opiniowanie projektów przepisów prawnych w sprawach należących do zakresu działania Biura Paszportów oraz innych przepisów związanych pośrednio z tym zakresem;

17.  projektowanie, wprowadzanie i kontrola zaleceń technologicznych w zakresie produkcji dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy;

18.  planowanie zaopatrzenia w druki dokumentów paszportowych i innych dla potrzeb Biura i terenowych komórek paszportów;

19.  współpraca z resortami i instytucjami w sprawach paszportowych i wizowych;

20.  szkolenie i instruktaż pracowników polskich urzędów konsularnych w zakresie paszportowo-wizowym.

Do zadań o charakterze operacyjnym wykonywanych przez organy paszportowe należało w szczególności:

1.  ochrona obywateli PRL przed działalnością obcych służb specjalnych i ośrodków dywersji państw kapitalistycznych przez prowadzenie pracy profilaktycznej wobec osób wyjeżdżających za granicę oraz wstępne rozpoznanie wśród nich wrogich elementów i zapobieganie niepożądanym wyjazdom;

2.  wstępne rozpoznanie wrogich elementów wśród cudzoziemców przebywających w PRL oraz zapobieganie niepożądanym przyjazdom;

3.  współudział w kształtowaniu polityki paszportowo-wizowej i jej realizacja zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, a w tym:

(a)  analizowanie problemów i sytuacji wynikających z wyjazdów zagranicznych obywateli polskich oraz czasowych i stałych pobytów cudzoziemców w Polsce, jak też inicjowanie rozwiązań w interesie PRL i jej obywateli,

(b)  informowanie kierownictwa służbowego oraz w ustalonym trybie instancji partyjnych i władz administracyjnych o istotnych problemach w zagranicznym ruchu osobowym,

4.  przeciwdziałanie powstającym w międzynarodowym ruchu osobowym zdarzeniom i zjawiskom, powodującym zagrożenie bezpieczeństwa i porządku prawnego PRL oraz ich eliminowanie .

Organy paszportowe koncentrowały swoje działania operacyjne na:

1.  obywatelach polskich wyjeżdżających za granicę, którzy:

(a)  zajmowali niewłaściwą postawę społeczno-polityczną, nawiązywali niepożądane kontakty lub wchodzili w kolizję z przepisami prawa,

(b)  byli indagowani lub nakłaniani do pozostania za granicą,

(c)  odmawiali powrotu do kraju lub przedłużali pobyt za granicą poza okres deklarowany,

(d)  wykorzystywali posiadane paszporty w sposób nasuwający podejrzenia o prowadzenie działalności przestępczej,

(e)  korzystali za granicą z pomocy finansowej wrogich ośrodków albo podejrzanych o wrogą działalność osób lub grup;

1.  obywatelach polskich - uczestnikach międzynarodowej wymiany osobowej, którzy mogli kwalifikować się do wykorzystania przez inne jednostki;

2.  obywatelach polskich i obiektach związanych z obsługą międzynarodowego ruchu osobowego, przeciwko którym mogły być skierowane wrogie działania, lub które z racji spełnianych funkcji mogły być przedmiotem zainteresowania obcych służb i organizacji;

3.  cudzoziemcach z państw kapitalistycznych podczas ich pobytu w Polsce:

(a)  wykazujących wrogi stosunek do PRL lub oddziałujących negatywnie na obywateli polskich,

(b)  zatrudnionych w przedsiębiorstwach i instytucjach zajmujących się organizacją i obsługą turystycznego ruchu osobowego do i z Polski,

(c)  odbywających w Polsce studia, staże, przeszkolenia zawodowe i praktyki,

(d)  biorących udział w organizowanych na terenie Polski międzynarodowych zjazdach, konferencjach i sympozjach, w związku z którymi mają styczność z osobami mającymi dostęp do tajemnicy państwowej i służbowej,

(e)  wzbudzających podejrzenia o uprawianie przemytu, nielegalnego handlu lub popełnianie innych przestępstw,

(f)  naruszających przepisy wizowe i meldunkowe,

(g)  uczestniczących w zorganizowanych grupach turystycznych o interesujących pod względem operacyjnym składach personalnych i programach pobytu,

(h)  przebywających w Polsce na podstawie kart stałego pobytu.

Do osób i obiektów pozostających w operacyjnej ochronie organów paszportowych należały:

1.  osoby:

(a)  zatrudnione w biurach podróży i przedsiębiorstwach turystycznych przy organizowaniu i realizacji zagranicznego ruchu turystycznego, a w szczególności piloci wycieczek zagranicznych, przewodnicy, tłumacze,

(b)  pracujące w składnicach i komórkach paszportowych,

(c)  odpowiedzialne w resortach, instytucjach i przedsiębiorstwach za realizację

i przestrzeganie przepisów paszportowo-wizowych;

2.  obiekty:

(a)  Centrala (...),

(b)  biura podróży i przedsiębiorstwa turystyczne oraz ich terenowe oddziały i ekspozytury,

(c)  składnice i komórki paszportowe resortów i instytucji w kraju oraz na budowach eksportowych .

Osoby wyżej wymienione podlegały zainteresowaniu organów paszportowych do czasu uzyskania materiałów kwalifikujących dany przypadek do dalszego rozpoznania przez właściwą jednostkę (komórkę) organizacyjną resortu spraw wewnętrznych lub inny organ, zgodnie z zakresem ich działania. Z chwilą uzyskania takich materiałów organ paszportowy przekazywał je niezwłocznie według właściwości. Informacje uzyskane w wyniku działań operacyjnych podlegały uwzględnieniu w procesie podejmowania decyzji paszportowo- wizowych.

Efektywność działań organów paszportowych w zakresie operacyjnej ochrony międzynarodowej wymiany osobowej wymagała sprawnego i ścisłego współdziałania z jednostkami i komórkami organizacyjnymi resortu spraw wewnętrznych i innych resortów.

Analizując okres służby ubezpieczonej, Sąd Okręgowy wskazał, iż M. T. (4) pracując w Biurze Paszportowym uważana była za pracownicę sumienną, dobrze wywiązującą się z obowiązków służbowych, zrównoważoną, inteligentną, samodzielną, cieszącą się szacunkiem współpracowników, zdyscyplinowaną, odpowiedzialną, cieszącą się autorytetem i zaufaniem wśród funkcjonariuszy. Zleconą pracę wykonywała na bieżąco, dbała o zachowanie tajemnicy służbowej, posiadała duży zasób wiadomości ogólnych, dokumentację prowadziła szczegółowo i czytelnie. Nie była karana dyscyplinarnie, kilkukrotnie była wyróżniana nagrodami pieniężnymi za sumienne wywiązywanie się z nakładanych obowiązków. Jej praca polegała na wykonywaniu czynności techniczno - administracyjnych. Wbijała pieczątki dla osób wyjeżdżających za granicę do krajów demokracji ludowej, potem obsługiwała interesantów w sprawach dotyczących wyjazdów do krajów demokracji ludowej, przyjmowała wnioski, badała zgodność wniosków z dołączonymi dokumentami, sprawdzała dane osobowe i zdjęcia, sprawdzała czy dana osoba po raz pierwszy ubiega się o paszport. Kompletowała dokumenty do wniosków paszportowych, które następnie zanosiła do komórki, gdzie je opiniowano. Nie miała uprawnień do zaopiniowania takiego wniosku. Sprawdzała czy po powrocie zza granicy paszport jest w archiwum, czy w depozycie paszportowym. Wydawała także paszporty służbowe. Wykonywała prace administracyjne, nie kierowała żadnymi zespołami. Po 1990 roku, kiedy wydział paszportów został przejęty przez Urząd Wojewody, przyuczała nowych pracowników do pracy w biurze paszportowym.

Sąd pierwszej instancji podniósł, iż dnia 25 lipca 1990 roku Przewodniczący Wojewódzkiej Komisji Kwalifikacyjnej zgodnie z §7 i § 8 Uchwały nr (...) Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 roku w sprawie przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i w innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych stwierdził, że M. T. (4) odpowiada wymogom przewidzianym dla funkcjonariusza lub pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych określonym w ustawie i posiada kwalifikacje moralne do pełnienia służby w (...).

Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w L. Delegatura w R. przekazał organowi rentowemu w dniu 23 maja 2017 roku informację, iż M. T. (4) w okresie od 16 sierpnia 1980 roku do 31 lipca 1990 roku pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

W dniu (...) wnioskodawczyni M. T. (4) zmarła. Do sprawy wstąpili następcy prawni zmarłej: M. T. (2), M. T. (1), M. T. (3).

Sąd Okręgowy wskazał, iż stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie dowodów ze wskazanych dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego oraz aktach sprawy, w tym akt osobowych wnioskodawcy dostarczonych przez Instytut Pamięci Narodowej, jak również w oparciu o zeznania świadków: D. B. ,W. K., jak również dowód z przesłuchania odwołującego się M. T. (2) - następcy prawnego wnioskodawczyni. Dowody osobowe Sąd pierwszej instancji obdarzył wiarą w całości. Wskazał, że okoliczności wynikające zarówno z dokumentów, jak i z zeznań wymienionych są ze sobą zgodne i wzajemnie się uzupełniają.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy wskazał na treść art. 15 c, art. 22a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Podkreślił, iż istotne znaczenia dla oceny prawnej sprawy na treść art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zawierający katalog enumeratywnie wymienionych cywilnych i wojskowych instytucji oraz formacji, w których służba pełniona od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku została określona jako pełniona na rzecz totalitarnego państwa. Sąd Okręgowy zauważył, że wymienione przez ustawodawcę w omawianym przepisie instytucje i przyporządkowanie ich do pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa” nie jest wystarczające dla spełnienia przesłanki z art. 15c ust. 1 i 22 a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Następnie dokonał analizy ustawy nowelizującej, która wprowadziła także mechanizm obniżenia świadczeń. Z uwagi na fakt, że przy obliczaniu wysokości emerytury organ rentowy uwzględnia także inne okresy służby lub okresy równorzędne, wysokość ustalonego świadczenia emerytalnego nie może być wyższa niż kwota przeciętnego świadczenia o odpowiednim charakterze wypłacana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Mechanizm ten nie obejmuje jedynie osób, które udowodniły, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęły współpracę i czynnie wspierały osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 15c ust. 3 i 5, art. 22a ust. 3 i 5). Ustawą z dnia 16 grudnia 2016 roku wprowadzone zostało nowe kryterium, jakim jest „służba na rzecz totalitarnego państwa”. Ustawodawca umożliwił ingerencję w uprawnienia emerytalno-rentowe, bowiem wprowadzono odesłanie do faktycznych okoliczności pełnienia służby przez funkcjonariusza. Z uwagi na fakt braku w ustawie zaopatrzeniowej definicji, czym dokładnie będzie służba na rzecz totalitarnego państwa, w ocenie Sądu Okręgowego właściwym było sięgnięcie do preambuły ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów ( Dz.U. 2021 poz. 1633 tzw. ustawa lustracyjna), w treści której wskazano, że służbą w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego są działania polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli oraz trwale związane z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Nie bez znaczenia zdaniem sądu orzekającego w pierwszej instancji, jest również samo pojęcie służby na rzecz określonego podmiotu. Takie sformułowanie podkreśla zindywidualizowany charakter służby, w którym wyrażone zostaje osobiste zaangażowanie w celu osiągnięcia korzyści bądź realizacji potrzeb podmiotu, na rzecz którego świadczona jest służba. Zatem określenie służby na rzecz totalitarnego państwa nie zawsze będzie tożsame ze służbą pełnioną w tym samym okresie i w ramach istniejących wówczas organów i instytucji. Wobec powyższego, kwestia służby danego funkcjonariusza na rzecz totalitarnego państwa powinna być rozważana w świetle przedstawionych zmian i obowiązujących regulacji. U podstaw wprowadzenia katalogu jednostek i formacji, wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, leżały ważkie racje historyczne, albowiem działania tych jednostek i formacji nakierowane były na ochronę interesów partii komunistycznej tworzącej totalitarne państwo oraz pośrednio na ochronę interesów ZSRR i jego dominacji na obszarze Państwa Polskiego i w innych krajach (...). Samo przystąpienie do takiej formacji jest istotną okolicznością w zakresie oceny pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa. Zarazem jednak w procesie cywilnym każdy podmiot ma prawo dowodzić, że mimo pełnienia służy w w/w jednostkach, nie pełnił jednak służby na rzecz totalitarnego państwa, czy to ze względu na formalne bądź nieformalne wewnętrzne unormowania, z których wynika brak realizacji celów właściwych danej jednostce, bądź z uwagi na taki szczególny zakres obowiązków służbowych, które wykluczają przyjęcie, iż miała miejsce służba, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż sam fakt pozostawania w strukturach jednej z jednostek wymienionych w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie jest równoznaczny z pełnieniem przez byłego funkcjonariusza służby na rzecz totalitarnego państwa. Oparcie odpowiedzialności danej jednostki wyłącznie na fakcie pozostawania w określonych strukturach jest sprzeczne z zasadami rządów prawa, zaufania obywateli do państwa, jak również prawem do niezawisłego i bezstronnego sądu. Wobec czego w toku postępowania Sąd pierwszej instancji uznał swą powinność, nie tylko w zakresie ustalenia, czy osoba ubezpieczona służyła w jednostkach uznanych w ustawie za działające na rzecz totalitarnego państwa, lecz również powinien dojść do przekonania, iż służba ta spełnia kryteria wskazane w ustawie lustracyjnej. W tym zakresie powołał się na argumentację przedstawioną w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 roku, sygn. akt III UZP 1/20 ( OSNP 2021/3/28) oraz w wyroku Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 18 sierpnia 2020 roku, III U 435/19 (LEX nr 3165460). Inna wykładnia art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy miałaby charakter niekonstytucyjny i naruszałaby m.in. art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie godności człowieka, której ochrona i poszanowanie jest obowiązkiem przed stygmatyzowaniem emerytów policyjnych i ich dyskredytacją prawną i moralną. Osoby te potraktowane zostałyby jako służące władzy komunistycznej, dążącej do absolutnego podporządkowania sobie obywateli i wszystkich sfer ich życia, uznając ich za osobowy substrat aparatu bezpieczeństwa tj. państwa reżimowego czy policji politycznej. Ustawa nie precyzując stanowisk w aparacie bezpieczeństwa dotyczyłaby więc także osób, których funkcja czy praca nie miały charakteru operacyjnego, lecz pomocniczy, niezwiązany z głównymi funkcjami resortu. Zdaniem Sądu pierwszej instancji nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed zmianą ustroju państwa polskiego, tj. przed rokiem 1990 działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione działały w celu pokrzywdzenia współobywateli. Istotą państwa prawa jest to, że każdy zostaje potraktowany przez państwo i prawo sprawiedliwie, czyli w sposób, który jest adekwatny do popełnionych przez niego czynów i jego postawy, którą przyjął w czasach PRL (tak też Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 22 czerwca 2022 roku, III AUa 512/21, LEX nr 3397885).

Mając na uwadze powyższe Sąd pierwszej instancji skonstatował, że wydanie decyzji obniżającej M. T. (4) świadczenie bez uwzględnienia indywidualnego charakteru jej służby oraz po niemal 30 latach od czasu przemian ustrojowych w Polsce, nie stanowiło realizacji zasad sprawiedliwości społecznej. Sąd Okręgowy zaznaczył, iż w przeciwieństwie do organu rentowego, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej, zarówno co do faktów, tj. ustalonego w niej przebiegu służby, jak również co do prawnej ich kwalifikacji, tj. zakwalifikowanego wskazanego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 roku, II UZP 10/11, OSNP 2012 nr 23-24, poz. 298). Informacja ta nie stanowi władczego rozstrzygnięcia organu administracji publicznej, a stanowi wyłącznie oświadczenie wiedzy. Wobec braku związania sądu informacją o przebiegu służby, w sytuacji zarzutu przeciwko jej osnowie, sąd zobowiązany jest do rekonstrukcji przebiegu służby w danym wypadku. W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron (art. 473 k.p.c.). Każdy istotny fakt może być wykazywany wszelkimi środkami dowodowymi. Sądowi Okręgowemu podniósł, iż znany jest mu t fakt zwrócenia się przez Sąd Okręgowy w Warszawie z zapytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na powzięte wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP przepisów art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Wątpliwości te zostały szeroko przedstawione w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 stycznia 2018 r. sygn. akt XIII 326/18, sprawa zawisła przed Trybunałem Konstytucyjnym w dniu 27 lutego 2018 r. pod sygnaturą P 4/18 i do chwili obecnej nie zostało wydane rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy uznał, że mimo faktu procedowania przez Trybunał Konstytucyjny w zakresie przepisów będących podstawą prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, okoliczności faktyczne pozwalają na wyrokowanie bez potrzeby weryfikowania konstytucyjności przepisów przez Trybunał Konstytucyjny.

Dokonując oceny ustalonego stanu faktycznego sprawy przez pryzmat regulacji prawnej Sąd pierwszej instancji wskazał, iż brak jest podstaw faktycznych aby uznać, że odwołująca się M. T. (4) pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa. Materiał zgromadzony w sprawie nie potwierdza, aby wykonywała jakiekolwiek czynności o charakterze operacyjnym. W spornym okresie pracowała przy obsłudze interesantów i przyjmowaniu wniosków. Odpowiadała wyłącznie za czynności administracyjne, takie jak przyjmowanie od interesantów wniosków o wydanie paszportu, ewidencjonowanie i przygotowywanie dokumentów, po czym tak zgromadzoną dokumentację przekazywała do odrębnej komórki i dopiero ta odrębna komórka zajmowała się opiniowaniem tych wniosków. Wnioskodawczyni nie miała uprawnień do tego, aby ocenić czy komuś się paszport należy czy nie. Referent techniki operacyjnej i młodszy inspektor to stanowiska, które różniła wyłącznie nazwa. M. T. (4) na obu tych stanowiskach wykonywała te same - administracyjne - czynności. Zmiana stanowiska wiązała się ze zmianą stopnia służbowego bądź ze zmianą wynagrodzenia. Wnioskodawczyni nie zwalczała opozycji, ani nie podejmowała działań przeciwko ruchom demokratycznym. Właściwie organizowała sobie pracę na zajmowanym stanowisku, interesantów obsługiwała w sposób taktowny i uprzejmy. Sąd Okręgowy wskazał, iż M. T. (4) oraz jej następcy prawni w toku postępowania sądowego kwestionowali, że pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa. Mimo to organ rentowy nie podjął żadnej inicjatywy, która zmierzałaby do wykazania, że w jej konkretnym przypadku można stwierdzić, iż w okresie od 16 sierpnia 1980 roku do 31 lipca 1990 roku pełniła ona służbę na rzecz totalitarnego państwa w tym znaczeniu, że angażowała się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, nękała obywateli, organizowała i prowadziła operacje, które w demokratycznym państwie prawa uznane byłyby za niedopuszczalne. Nie wykazał także organ rentowy, aby odwołująca kiedykolwiek wykonywała zadania polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, stowarzyszeń, związków zawodowych, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, ani też łamaniu praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Nie wykazano zatem spełnienia kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa'’ upoważniającego do weryfikacji wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w postępowaniu sądowym została zatem skutecznie podważona zgodność ze stanem faktycznym informacji IPN o przebiegu służby wnioskodawczyni w organach bezpieczeństwa państwa. Sąd nie dał wiary wyżej wymienionemu dowodowi z dokumentu IPN. Wynikająca z niego informacja jest sprzeczna z treścią ustaleń dokonanych przez Sąd. Przy wydawaniu decyzji emerytalnej na podstawie drugiej ustawy dezubekizacyjnej należało nie tylko ustalić, czy ktoś pracował lub służył w jednostkach wykonujących - według ustawodawcy - pracę „na rzecz totalitarnego państwa”, ale także - czy praca bądź służba tej osoby spełniała wskazane w ustawie lustracyjnej kryteria.

W ocenie Sądu Okręgowego, służba M. T. (4) w spornym okresie nie spełniała ani kryterium „pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” zawartego w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ani kryteriów wskazanych w ustawie lustracyjnej. Przesłuchani w sprawie świadkowie zgodnie wskazywali, że wnioskodawczyni wykonywała wyłącznie czynności administracyjne w wydziale paszportów. Świadek D. B. pracowała w wydziale paszportów w kartotece i archiwum, a następnie przeniesiono ją i wnioskodawczynię do przyjęć interesantów, których obsługiwały w sprawach dotyczących wyjazdów do krajów demokracji ludowej. Przyjmowały wnioski, sprawdzały dane osobowe i kompletowały dokumenty, które następnie przekazywały do komórki, która złożone wnioski paszportowe opiniowała. Ani świadek, ani wnioskodawczym, nie miały uprawnień do opiniowania wniosków. Nie wykonywały one czynności operacyjnych. Po przejęciu wydziału paszportowego przez Urząd Wojewody w 1990 roku, obie - aż do kwietnia 1991 roku - przyuczały nowych pracowników do pracy w obsłudze interesantów. Świadek W. K. do pracy wdrażany był przez M. T. (4) na odcinku paszportów zbiorowych, gdzie wnioski paszportowe składane były przez przedstawicieli biur turystycznych. Paszport zbiorowy był to zwykły paszport, do którego wklejana była informacja o uczestnikach danego wyjazdu zbiorowego. Później również rozpoczął pracę przy przyjmowaniu wniosków i wydawaniu paszportów. Podał, że osoby mające wyjechać, nie były przez nich sprawdzane na etapie składania wniosku, oraz że wszystkie przygotowane dokumenty trafiały do Naczelnika i musiały być przez niego podpisane. Nadto zeznał, że co prawda było takie stanowisko jak referent techniki operacyjnej, ale nie wiązało się ono z wykonywaniem pracy operacyjnej. W ocenie świadka M. T. (4) nie wykonywała żadnych czynności operacyjnych. Świadkowie opisali, na czym polegała praca wnioskodawczyni oraz wskazali, że osoby zajmujące to stanowisko nie wykonywały czynności operacyjnych, ani też innych związanych z pozyskiwaniem informacji na temat obywateli. Zeznania świadków oraz następcy prawnego wnioskodawczyni M. T. (2) Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne, ponieważ wzajemnie się uzupełniały i znalazły potwierdzenie w zgromadzonych w sprawie dokumentach. Świadkowie służyli w Wydziale Paszportów (...)/(...) w R. w zbieżnych z wnioskodawczynią okresach i mieli wiedzę co do czynności przez nią wykonywanych. Biorąc pod uwagę całokształt zaprezentowanych okoliczności. Sąd pierwszej instancji uznał zaskarżone decyzje za wadliwe. Służba wnioskodawczyni nie spełniała kryteriów wskazanych w ustawie lustracyjnej. W żadnym dokumencie nie podano, by wykonywała ona czynności operacyjne, miała kontakt z tajnymi współpracownikami, czy też zajmowała się gromadzeniem, opracowywaniem, przetwarzaniem i dystrybucją informacji operacyjnych. Odwołująca nie wykonywała czynności, które były bezpośrednio skierowane przeciwko podstawowym wolnościom i prawom człowieka. Nie wykonywała czynności operacyjno-technicznych niezbędnych w działalności Służby Bezpieczeństwa. Zdaniem Sądu czynności wykonywane w spornych okresach przez odwołującą należy uznać za akceptowalne i wykonywane w każdym państwie. Nie bez znaczenia w niniejszej sprawie jest również fakt, że po 1990 roku kontynuowała dalej zatrudnienie w organach Policji, awansując na kolejne stanowiska. Organ emerytalny, poza przedstawieniem niewystarczającego zaświadczenia z IPN o przebiegu służby i formalnej przynależności do służby wymienionej w przepisach art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, nie wskazał żadnych innych faktów i dowodów, które podważałyby ustalenie Sądu o braku pełnienia przez M. T. (4) służby na rzecz totalitarnego państwa. Organ rentowy nie przedstawił dowodów na zaangażowanie odwołującej się w działalność bezpośrednio ukierunkowaną na rzecz państwa o określonym – totalitarnym, profilu ustrojowym. Nie wykazał, że wnioskodawczyni dopuściła się czynów bezprawnych, które kwalifikowałyby się jako podejmowane na rzecz totalitarnego państwa. Nie dostarczył też dowodów świadczących o tym, aby wykonywała czynności o charakterze operacyjnym i by w okresie służby dopuściła się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka. Nie wziął nawet pod uwagę faktu, że w okresach korzystania z urlopów macierzyńskich i urlopu wychowawczego w ogóle żadnej służby nie pełniła. Odwołująca się M. T. (4) realizowała zadania czysto administracyjne, związane z normalnym działaniem państwa, mieszczące się w standardach każdego ustroju, a policyjny organ emerytalny nie wykazał okoliczności przeciwnych. Do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych co do postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. Wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia go więc od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie z ogólnymi zasadami rozkładu ciężaru dowodu (podobnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 22 lutego 2017 roku w sprawie III AUa 1234/16, Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 4 października 2017 roku, III AUa 1038/16).

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że art. 13b w ust. 1 pkt 5 lit. b tiret 3 i 7 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jednoznacznie wskazuje, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę osób w Biurze Paszportów od dnia 1 kwietnia 1964 r. i wydziałach paszportów, od dnia 15 lipca 1964 r. wypełniających „zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze”. Stan faktyczny sprawy nie wskazuje aby odwołująca się pełniła tego rodzaju służbę. Nie ma na to żadnego dowodu. Materiał zgromadzony w sprawie nie potwierdza, aby wnioskodawczyni wykonywała jakiekolwiek czynności o charakterze operacyjnym, wywiadowczym czy kontrwywiadowczym. Sam fakt podlegania Wydziałów Paszportowych nadzorowi (...) nie przesądza jeszcze o wykonywaniu przez odwołującą się zadań operacyjnych. Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, iż nie neguje konieczności rozliczenia funkcjonariuszy, którzy w sposób nieprzymuszony, często dla specjalnych gratyfikacji, podejmowali służbę w organach policji politycznej państwa komunistycznego, która ze swej istoty naruszała podstawowe prawa i wolności swoich współobywateli, ale w przeciwieństwie do panujących wówczas metod, winno się to odbyć z pełnym poszanowaniem demokratycznego porządku prawnego. Wobec wyżej przedstawionego całokształtu okoliczności przedmiotowej sprawy i zaprezentowanych argumentów, wysokość świadczeń przysługujących M. T. (4) należało ustalić z uwzględnieniem całego okresu jej służby. Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i ustalił M. T. (4) na dzień 1 października 2017 roku wysokość renty inwalidzkiej w kwocie 5484,50 złotych brutto oraz wysokość emerytury w kwocie 4223,68 złotych brutto, o czym orzekł jak w sentencji wyroku. Wysokość kwoty świadczeń, przy uznaniu braku pełnienia przez M. T. (4) służby na rzecz totalitarnego państwa Sąd Okręgowy ustalił na podstawie decyzji o ponownym ustaleniu renty inwalidzkiej z dnia 26 maja 2017 roku i decyzji o ponownym ustaleniu wysokości emerytury z dnia 26 maja 2017 roku.

Apelacje od wyroku wniósł pozwany organ rentowy. Podniósł naruszenie przepisów postępowania, któro miałoy wpływ na treść rozstrzygnięcia:

1)  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., polegające na bezpodstawnym przeniesieniu ciężaru dowodu na organ rentowy w zakresie udowodnienia, że Ubezpieczona realizowała służbę na rzecz państwa totalitarnego, gdy powyższe wynika z informacji o przebiegu służby przekazanej przez Instytut Pamięci Narodowej,

2)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c., polegające na zakwestionowaniu przez Sąd 1 instancji treści informacji IPN, pomimo braku udowodnienia przez Ubezpieczoną okoliczności przeciwnych,

3)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie swobodnej, bo dowolną ocenę dowodów, pozostającą w sprzeczności ze zgromadzonym materiałem dowodowym, a polegającą na uznaniu, że Ubezpieczona nie służyła w formacji realizującej istotne zadania na rzecz ówczesnego państwa, podczas gdy Odwołująca pełniła służbę w formacji wyszczególnionej przez ustawodawcę w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy

4)  alt. 233 § ł k.p.c. poprzez naruszenie swobodnej, bo dowolną ocenę dowodów, pozostającą w sprzeczności ze zgromadzonym materiałem dowodowym i uznaniu, że przepisy ustawy zaopatrzeniowej prowadzące do ponownego ustalenia wysokości świadczenia nie mają zastosowania wobec Ubezpieczonej, pomimo ustalonego zakresu zadań realizowanych przez formację, w której służbę pełniła Ubezpieczona,

II. naruszenie przepisów prawa materialnego:

1)  art. 13b ust. 1 w zw. z art. 15c ust. 1 - 2 i art. 22a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że fakt służby na rzecz formacji wyszczególnionej w tym przepisie nie jest wystarczający dla zastosowania regulacji ponownie ustalających wysokość świadczenia, a także brak kompletnego zbadania przez Sąd Okręgowy kryterium „służby na rzecz państwa totalitarnego", co zostało wywołane naruszeniami ww. przepisów postępowania, jak też dokonanie modyfikacji definicji służby na rzecz państwa totalitarnego i utworzeniu przez Sąd I instancji własnej definicji, co stanowi o kreowaniu przez Sąd Okręgowy prawa w tym zakresie,

2)  art. 13a ust. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z § 14 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 grudnia 2018 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Celno-Skarbowej oraz ich rodzin ( Dz.U. 2018 poz. 2373 ze zm.) poprzez niezastosowanie tychże przepisów i uznanie, że informacja o przebiegu służby nie jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby,

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego błędną wykładnię i odmowę uznania mocy obowiązującej przepisom ustawy zaopatrzeniowej.

Podnosząc powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od obu decyzji ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania zasądzenie od Odwołującej na rzecz Pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje (apelacja k. 281-286).

W odpowiedzi na apelację następca prawny zmarłej M. T. (2) wniósł o:

1)  oddalenie apelacji w całości;

1)  zasądzenie od pozwanego organu rentowego kosztów postępowania w tym ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm prawem przepisanych (odpowiedź na apelację k. 304-328).

Wniosek o zasądzenie kosztów postępowania M. T. (2) cofnął w toku rozprawy apelacyjnej. M. T. (1) przyłączył się do stanowiska M. T. (2) (k. 348).

Sąd Apelacyjny w Lublinie zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zostały w niej przedstawione zarzuty skutkujące zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, zarówno poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je, stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

Przed przystąpieniem do merytorycznej oceny zarzutów zwrócić należy uwagę, że apelujący formułując alternatywny wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji nie wskazuje żadnych przesłanek, które można analizować w kontekście art. 386 § 4 k.p.c. Jest to konieczne nawet wtedy, gdy wniosek ma charakter alternatywny, chyba że profesjonalny autor apelacji nie dostrzega przesłanek do uchylenia wyroku i jedynie w wyniku źle rozumianej ostrożności procesowej podnosi z góry bezzasadne żądanie. Zgodnie ze wskazanym przepisem sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W judykaturze wskazuje się, że o nierozpoznaniu istoty sprawy można mówić, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy; gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów pozwanego; ewentualnie gdy uzasadnienie sądu ma tego rodzaju braki, że nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu - gdy braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, oceny dowodów i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 lipca 2020 r., I ACa 366/19 LEX nr 3044488, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2012 r. IV CZ 156/12 LEX nr 1231340). Nie ulega wątpliwości, że w sprawie takich uchybień nie ma, jak i nie jest wymagane przeprowadzenie postępowania dowodowego.

Istota sporu w postępowaniu apelacyjnym sprowadzała się do zagadnienia oceny prawnej pełnionej przez wnioskodawczynię służby przez pryzmat art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, która to ocena warunkowana jest zakresem treści normatywnej, wprowadzonego ustawą nowelizującą pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Dopiero bowiem ocena służby ubezpieczonej pełnionej od dnia od 16 sierpnia 1980 roku do 31 lipca 1990 roku, jako służby na rzecz totalitarnego państwa, prowadzi w konsekwencji do ustalenia wysokości świadczenia poprzez obniżenie wysokości policyjnej renty inwalidzkiej w oparciu o normę z art. 22a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz świadczenia emerytalnego na podstawie art. 1 c ustawy. Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał, iż do zastosowania rygorów z art.15 c i art. 22a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie wystarczy samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku, ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela. Także prawidłowe jest odkodowanie treści normatywnej pojęcia wprowadzonego nowelizacji ustawy „służby na rzecz totalitarnego państwa” i Sąd drugiej instancji w pełni podziela argumentację prawną podniesioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Właściwe rozumienie pojęcia prawnego „służby na rzecz totalitarnego państwa” decyduje o zakresie postępowania sądowego (dowodowego).

I tak, kryterium „pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy nie zostaje spełnione w przypadku jedynie formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku, potwierdzonej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej. Kryterium to powinno być oceniane na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20 OSNP 2021/3/28; tak też wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 stycznia 20024 r. III USKP 74/23 LEX nr 3652108; z dnia 24 maja 2023 r. II USKP 40/23; z dnia 16 marca 2023 r. II USKP 120/22 OSNP 2023 Nr 9, poz. 104; z dnia 16 stycznia 2024 r. I USKP 63/23 LEX nr 3656105; z dnia 18 kwietnia 2023 r. I USKP 40/22 LEX nr 3602783; tak też postanowienie Sądu Najwyższego; z dnia 10 stycznia 2024 r. II USK 334/22 LEX nr 3652180; z dnia 13 grudnia 2023 r. III USK 441/22 LEX nr 366720). Sąd Najwyższy w powołanych wyżej orzeczeniach dokonał szerokiej wykładni pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Dekodując termin „na rzecz totalitarnego państwa” Sąd Najwyższy zauważył brak jego definicji prawnej, wobec czego w celu nadania znaczenia normatywnego temu pojęciu przy jego wykładni wspomógł się dyrektywami wykładni pozajęzykowej, w szczególności systemowej, dorobkiem doktryny oraz „definicją kontekstową”, aby wykazać spójność rozumowania tych zagadnień w języku prawnym oraz powszechnym. Zauważył, że totalitaryzm nie ma powszechnie przyjętego znaczenia, a w sytuacji zróżnicowania poglądów naukowych, każda jego definicja legalna, o ile zostanie przedstawiona, będzie mogła rodzić wątpliwości. Przyjmując retrospektywny (właściwy z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych) sposób nadania właściwego znaczenia Sąd Najwyższy skonkludował, że służba „na rzecz państwa totalitarnego” nie musi być tożsama ze służbą pełnioną w okresie istnienia tego państwa i w ramach istniejących w tym państwie organów i instytucji. Nie każde bowiem nawiązanie stosunku prawnego w ramach służby państwowej wiąże się automatycznie ze zindywidualizowanym zaangażowaniem bezpośrednio ukierunkowanym na realizowanie charakterystycznych dla ustroju tego państwa zadań i funkcji. Tym samym nie można zgodzić się z założeniem, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do uzyskania celu ustawy, w tym także, aby wykluczone zostało prawo do dowodzenia, iż służba pełniona w tym czasie nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa, zwłaszcza gdy chodzi o osobę, której już raz obniżono świadczenie za samo jej pełnienie, a taka sytuacja ma miejsce w rozpoznawanej sprawie. Pojęcie to należy odkodować jako punkt wyjścia do analizy sytuacji prawnej indywidualnych świadczeniobiorców. Sąd Najwyższy poparł tę argumentację kompetencją ministra właściwego do spraw wewnętrznych z art. 8a ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy wskazując, że skoro w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, minister może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a tej ustawy, to tego uprawnienia nie może być pozbawiony sąd powszechny w związku z realizacją konstytucyjnej prerogatywy sprawowania wymiaru sprawiedliwości. O ile uprawnienie ministra wynika z jego decyzji uznaniowej, o tyle uprawnienie sądu będzie wypadkową funkcją interpretacji przepisów, stosownie do wyników postępowania dowodowego. Z tych wszystkich względów nie można ograniczyć się do bezrefleksyjnej wykładni językowej art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, bowiem zakodowane w nim pojęcie stanowi kryterium wyjściowe, a więc przybiera postać domniemania możliwego do obalenia w procesie cywilnym i temu celowi służy postepowanie dowodowe przed sadem powszechnym oparte o reguły dowodzenia z art. 232 k.p.c. i z konsekwencjami materialnoprawnymi z art. 6 k.c. Zrównanie statusu osób – przez jednolite obniżenie świadczenia z zabezpieczenia społecznego – które kierowały organami państwa totalitarnego, angażowały się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, nękały swych obywateli także na innym polu niż styk szeroko rozumianego prawa karnego, a więc tych podmiotów, których ocena jest zdecydowanie aksjologicznie negatywna, z osobami, których postawa nie pozostawała w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji tego państwa, lecz sprowadzała się do czynności akceptowalnych i wykonywanych w każdym państwie, także demokratycznym, bez skojarzeń prowadzących do ujemnych ocen, nie może być dokonane za pomocą tych samych parametrów. Inaczej każdy podmiot funkcjonujący w systemie państwa w tych latach mógłby się spotkać z zarzutem, że jego działanie, w ogólnym rozrachunku, było korzystne dla państwa totalitarnego. Niektóre funkcje państwa są bowiem konieczne bez względu na jego model. Sąd Apelacyjny, podobnie jak i Sąd Okresowy , w pełni zgadza się z powyższej przedstawioną argumentacją, która należy uznać za dominująca w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, pozwalającą na konstatację, że służba w organach totalitarnej państwowej przemocy politycznej, w warunkach demokratycznego państwa prawnego nie może być tytułem do dalszego utrzymywania lub korzystania z przywilejów uzyskanych z nielegalnej, niegodnej lub niegodziwej służby z natury rzeczy i z punktu widzenia podstawowych, bo przyrodzonych naturze ludzkiej standardów prawnych i obywatelskich demokratycznego państwa prawnego, tj. przywilejów z tytułu służby w organach, które w istocie rzeczy były strukturami niebezpieczeństwa państwa totalitarnego, przeznaczonymi do zwalczania ruchów niepodległościowo-wolnościowych i demokratycznych dążeń oraz aspiracji do odzyskania lub przywrócenia podstawowych praw i wolności obywatelskich.

Zatem to od wyniku postępowania dowodowego, prowadzonego przez pryzmat treści normatywnej ustawowego pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa” zależy ocena prawna spornego okresu z perspektywy art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w której bierze się pod uwagę formację w jakiej była pełniona służba, a także zajmowane stanowisko czy stopień służbowy oraz przebieg służby. Określenie formacji/instytucji (z uwzględnieniem jednostek wymienionych w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) ma istotne znaczenie z uwagi na to, że zakres i przedmiot ich działalności i może prima facie potwierdzać, że były one bezpośrednio ukierunkowane na realizowanie charakterystycznych dla ustroju totalitarnego zadań i funkcji i takie zadania wykonywali wszyscy - bez wyjątku - funkcjonariusze służący w danej jednostce organizacyjnej, stanowiący jej strukturę, bez której niemożliwe byłoby wykonywanie przypisanych tej jednostce zadań. Trzeba też zauważyć, że skoro art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy łączy służbę na rzecz totalitarnego państwa z samym podjęciem służby w instytucjach i formacjach w tym przepisie wymienionych, to można przyjąć, iż istnieje domniemanie faktyczne (wynikające z informacji o przebiegu służby potwierdzającej służbę), że służba w nich była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Zatem ciężar dowodu wykazania faktów przeciwnych spoczywa na stronie odwołującej się i temu wymaganiu w toku procesu strona sprostała, składając wnioski dowodowe o przesłuchanie świadków. Pozwany przedstawił zaś informację z IPN, akta rentowe ubezpieczonej, a nadto dołączone zostały akta osobowe M. T. (4) za okres do 1990 roku. Dlatego nie może być mowy o obrazie art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. Stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności, lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2024 r. III USK 19/23 LEX nr 3655343; z dnia 10 stycznia 2024 r. II USK 334/22 LEX nr 3652180; z dnia 18 kwietnia 2023 r., I USKP 40/23 LEX nr 3614425; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20 LEX nr 3051750; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2023 r. I USK 94/23 LEX nr 3614425). Stąd nie można zaaprobować stanowiska apelanta, że w każdym przypadku kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa określone w art. 13b ust. 1 pkt 5) ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest spełnione już tylko w przypadku formalnej przynależności do wymienionych w nim służb. Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji organu rentowego w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury (renty) policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się obrazy art. 13a ust. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w związku z § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MSWiA z dnia 18 października 2018 roku w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Celno-Skarbowej oraz ich rodzin (Dz.U. 2018, poz. 1373 ze zm.). Oba powołane przepisy nie miały zastosowania w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Ich adresatem jest organ rentowy i mają one zastosowanie wyłącznie w postępowaniu administracyjnym przed tym organem. W postępowaniu odwoławczym wszczętym poprzez wniesienie odwołania od decyzji organu emerytalnego, sąd rozpoznający to odwołanie, zgodnie z art. 473 § 1 k.p.c., nie doznaje żadnych ograniczeń w dopuszczaniu dowodów niezbędnych dla prawidłowego rozpoznania sprawy. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu - do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów. Informacja o przebiegu służby jest wprawdzie dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., ale przeciwko niemu mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Tego rodzaju informacja podlega weryfikacji w postępowaniu przed właściwym organem emerytalnym, jak również wszechstronnej kontroli sądowej w postępowaniu sądowym. W razie zaskarżenia decyzji organu emerytalnego o ostatecznym ukształtowaniu praw emerytalno-rentowych funkcjonariusza rozstrzyga co do istoty sąd powszechny, który nie jest prawnie związany treścią tej informacji. Takie stanowisko zostało zawarte w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 roku, sygn. akt K 36/09 (OTK ZU 2012, z. 1A, poz. 3). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2011 roku, sygn. akt II UZP 10/11 (OSNP 2012/ 23-24/298) wskazując, że „sąd powszechny (sąd ubezpieczeń społecznych), rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji organu emerytalnego (dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.) w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości świadczenia policyjnego byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej - zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa) (tak też wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 stycznia 20024 r. III USKP 74/23 LEX nr 3652108; z dnia 24 maja 2023 r. II USKP 40/23 LEX nr 3568174; z dnia 18 kwietnia 2023 r. I USKP 40/22 OSNP 2023/11/126).Taką argumentację Sąd rozpoznający sprawę w pierwszej instancji miał na uwadze i spotyka się ona z pełną akceptacją Sądu Apelacyjnego. To właśnie ocena całości zgromadzonych dowodów, w tym danych wynikających z akt osobowych ubezpieczonej, zeznań przesłuchanych świadków słusznie doprowadziła Sąd Okręgowy do konstatacji o braku możliwości przypisania ubezpieczonej służby na rzecz totalitarnego w rozumieniu art. 13b ust. 1 pkt 5) ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w okresie od 16 sierpnia 1980 roku do 31 lipca 1990 roku, rozumianej jako świadome i dobrowolne uczestnictwo w służbach godzących w fundamentalne prawa i wolności człowieka. Sąd Okręgowy przedstawił trafną ocenę dowodu - zaświadczenia IPN i słusznie uznał ten dowód za nie przekonujący co do charakteru pełnionej przez ubezpieczonej służby. Ta ocena została dokonana w zestawieniu z dowodowymi z akt osobowych, dowodami z dokumentów w zakresie działalności wydziału paszportów i zeznaniami świadków przesłuchanych w sprawie, a zatem uwzględnia całokształt materiału dowodowego. Podnieść trzeba, iż w aktach służby ubezpieczonej brak jest stwierdzeń, z których wynikałoby, że w spornym okresie realizowała obowiązki, które można by zestawić z metodami totalitarnymi, uderzającymi w podstawowe prawa i wolności. Wnioskodawczyni w/w okresie, pełniąc służbę w wydziale paszportów, wykonywała czynności wyłącznie administracyjne, takie jak przyjmowanie od interesantów wniosków o wydanie paszportu, ewidencjonowanie i przygotowywanie dokumentów, po czym tak zgromadzoną dokumentację przekazywała do odrębnej komórki i dopiero ta odrębna komórka zajmowała się opiniowaniem tych wniosków. Wnioskodawczyni nie miała uprawnień do tego, aby ocenić czy komuś się paszport należy czy nie. Nie prowadziła żadnych czynności operacyjnych, nie została do nich przeszkolona, nie pobierała dodatku operacyjnego. Opisane czynności ubezpieczonej nie dają się w żadnej mierze powiązać z metodami totalitarnymi. W aktach osobowych brak jest opisu, stwierdzeń realizacji obowiązków charakterystycznych dla działań w zakresie oddziaływania ideologiczno-wychowawczego, czy też pozyskiwania współpracowników, wykonywania czynności operacyjnych. Brak jest wpisów (np. w opiniach, czy raportach personalnych) aby ubezpieczona pozyskiwała informacje o charakterze operacyjnym, czy politycznym. Dokumenty zgromadzone w sprawie, w szczególności w aktach osobowych wnioskodawczyni nie zawierają jakichkolwiek wpisów by można przyjąć, iż wymieniona podejmowała decyzje o charakterze represyjnym wobec innych osób. A adnotacje pozwalające na wyprowadzenie wniosków o takiej aktywności funkcjonariuszy w dokumentach osobowych innych ubezpieczonych Sąd Apelacyjny w tym składzie niejednokrotnie dostrzegał w innych sprawach. Zestawiając powyższe z zakresem zadań i celów realizowanych przez Wydział paszportowy, w którym służbę pełniła ubezpieczona należy uznać, iż ocena charakteru jej służy, jaką przedstawił Sąd pierwszej instancji, przez pryzmat art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest w pełni prawidłowa.

Mając na uwadze powyższej zaprezentowaną ocenę prawną Sądu Okręgowego jaki i przedstawioną powyżej, nawiązującą do dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego za całkowicie chybione należy uznać dyskredytowanie argumentacji uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 roku, III UZP 1/20, przez apelanta zawarte w uzasadnieniu apelacji. Rzeczywiście uchwale nie została nadana moc zasady prawnej, zatem zgodnie z art. 390 § 2 k.p.c., uchwała ta wiąże jedynie w danej sprawie, w której rozstrzygnęła przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne. Tak określone granice mocy wiążącej uchwały Sądu Najwyższego, podjętej na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. nie budzą żadnych wątpliwości. Zważywszy jednak na autorytet Sądu Najwyższego, sąd powszechny może taką uchwałę podzielić w całości lub w części, a brak mocy wiążącej nie oznacza, że uchwały nie mają realnego wpływu na orzecznictwo sądowe (postanowienie z dnia 17 maja 2019 r. V CZ 23/19 LEX nr 2657463, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 października 2017 r. III AUa 234/17 LEX nr 2418111). Za przyjęciem poglądu wyrażonego w przytoczonej uchwale Sądu Najwyższego, poza wagą jej jurydycznych argumentów, przemawia także potrzeba ujednolicenia orzecznictwa. Uchwała zawiera wykładnię norm prawnych popartą szeroką argumentacją. Niezastosowanie się do takiej uchwały wymaga zatem przedstawienia pogłębionej kontrargumentacji, a nie tylko wskazania, że nie ma ona mocy zasady prawnej. Sąd pierwszej instancji zgodził się z poglądem wyrażonym w tej uchwale, że kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Argumentacja wyrażona jest powszechnie akceptowana i stanowiła podstawę do szeregu kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego i sądów powszechnych popierających w pełni argumentację wyrażoną w uchwale (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 marca 2023 r. II USKP 120/22 OSNP 2023 Nr 9, poz. 104; z dnia 16 stycznia 2024 r. I USKP 63/23 LEX nr 3656105; z dnia 18 kwietnia 2023 r. I USKP 40/22 LEX nr 3602783; tak też postanowienie Sądu Najwyższego; z dnia 10 stycznia 2024 r. II USK 334/22 LEX nr 3652180; z dnia 13 grudnia 2023 r. III USK 441/22 LEX nr 3667203; uchwała z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20 OSNP 2021/3/28). Powołane przez apelanta wyroki znane są Sądowi Apelacyjnemu. Niestety przedstawiają wykładnię prawa w istocie swej sprzeczną z celami wprowadzonej przez ustawodawcę nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy i nie zawierają pogłębionej analizy zgodne z istotą systemu zabezpieczenia społecznego i porządkiem konstytucyjnym obowiązującym w naszym demokratycznym państwie.

Konsekwencją zatem oceny służby ubezpieczonej jako niespełniającej przesłane art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest brak prawnej możliwości zastosowania art.15 c i art. 22a ustawy, stąd nie może być mowy o obrazie tych norm prawa materialnego. Przepisy te bowiem stanowiąc o mechanizmie obniżenia świadczeń w pierwszej kolejności wymagają zakalikowania służby danego funkcjonariusza jako służby na rzecz totalitarnego państwa w świetle art. 13 b ustawy. Jeśli takiej kwalifikacji brak, a tak jest w niniejszej sprawie, to oczywiste jest, iż brak jest podstaw prawnych do zastosowania art. 15c, art. 22a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy i to bez konieczności odwoływania się do gwarancji przewidzianych ustawą zasadniczą.

Natomiast zarzut naruszenia art. 178 Konstytucji jaki apelant sformułował podnosząc, że nie jest jasne na jakiej podstawie Sąd Okręgowy odmówił ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy mocy obowiązującej jest całkowicie niezrozumiały. Obszerne pisemne motywy zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie pozwalają na wyprowadzenie wniosku o uznaniu przez Sąd Okręgowy braku mocy obowiązującej przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Również Sąd Apelacyjny nie poddaje wątpliwości mocy obowiązującej analizowanych przepisów prawa stanowiących podstawę orzekania w niniejszej sprawie. Natomiast oba wymienione Sądy dokonują analizy norm prawa stanowionego, zgodnie z zaprezentowaną wykładnią prawa i przez ich pryzmat dokonały oceny zrekonstruowanego stanu faktycznego.

Zbędne zatem jest szczegółowe omawianie mechanizmów obniżenia świadczeń emerytalnego i rentowego byłych funkcjonariuszy o których mowa w art. 15c, art. 22 a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, skoro w ogóle nie zostały i nie mogły być zastosowane w rozpoznawanej sprawie wobec braku podstaw faktycznych do oceny służby ubezpieczonego przez pryzmat art. 13 b ustawy. Dla obniżenia świadczenia rentowego wnioskodawczyni konieczne jest w pierwszej kolejności dokonanie ustaleń faktycznych pozwalających na ocenę danej służby jako służby na rzecz totalitarnego państwa a tych, w świetle wyników postępowania dowodowego w rozpatrywanej sprawie brak.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, iż zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a apelacja pozwanego organu rentowego jako bezzasadna podlegała oddaleniu, czemu Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., dał wyraz w sentencji wyroku.

Iwona Jawor-Piszcz