Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	Sędzia del. Iwona Jawor-Piszcz
Protokolant: starszy sekretarz sądowy Urszula Goluch-Nikanowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 marca 2025 r. w L.

sprawy U. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 6 listopada 2024 r. sygn. akt VI U 391/24

oddala apelację.

Iwona Jawor-Piszcz

Sygn. akt III AUa 665/24

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 6 listopada 2024 roku, po rozpoznaniu odwołania U. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. Nr (...) z dnia 16 kwietnia 2024 roku o zwrot nienależnie pobranych świadczeń zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że U. J. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 2 080 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach i ocenie prawnej.

Płatnik składek (...) S. A. z siedzibą w Ł. prowadzi działalność gospodarczą w postaci m. in. działalności związanej z projekcją filmów, sprzedaży detalicznej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych prowadzonej w wyspecjalizowanych sklepach, przygotowywania i podawania napojów, działalności w zakresie nagrań dźwiękowych i muzycznych, reklamy, działalności rozrywkowej i rekreacyjnej. W ramach działalności Spółka zajmowała się m. in. wyświetlaniem filmów znajdujących się w repertuarze kina, w ramach seansów specjalnych jak: (...), (...),(...) dla Dzieci, (...), czy w ramach edukacyjnych seansów dla grup szkolnych. Seanse wzbogacane były o dodatkowe atrakcje tj. konkursy z upominkami, prezentacje produktów i usług w holu kina, czy prelekcje połączone z prezentacją multimedialną.

Płatnik składek (...) S.A. w Ł. zawarł z U. P. (obecnie J.) umowę zlecenia (...) z dnia 21 czerwca 2019 roku na podstawie której wnioskodawczyni zobowiązała się do wykonania m. in. następujących czynności:

1) Sprzedaż biletów i voucherów prezentowych na stanowiskach sprzedażowych kina, obowiązkowe wydawanie klientowi paragonów fiskalnych potwierdzających sprzedaż do każdej transakcji,

2) Prowadzenie na bieżąco dokumentacji kasowej (gromadzenie potwierdzeń płatności kartą płatniczą, przygotowywanie protokołów zwrotów biletów, ewidencji. zw. z Kartą Dużej Rodziny, Kartą Nauczyciela itp.), dokonywanie wpłat utargów do kasy kina, przekazywanie dokumentów potwierdzających płatność kartą do Kierownika (...) (kierownika zmiany). W wypadku niedoboru w kasie środków finansowych – bieżące pokrywanie niedoborów przy rozliczeniu zmiany,

3) Przyjmowanie i wydawanie rezerwacji na stanowiskach sprzedażowych kina, telefoniczna obsługa rezerwacji biletów; obsługa telefoniczna kasy; udzielanie informacji o systemie wyświetlania filmów, repertuarze (aktualnym i przyszłym, w tym o gatunkach, treści, obsadzie oraz czasie trwania filmów a także wydarzeniach związanych z premierami lub projektami specjalnymi); znajomość aktualnych cenników, promocji i asortymentu kina i udzielanie na ten temat informacji klientom,

4) Udział w pracach związanych z rozpowszechnianiem i reklamą filmów w obiekcie kina i poza terenem kina; utrzymywanie w aktualnym stanie reklamy filmów, zapowiedzi filmów bieżących: wieszanie plakatów (wymiana), roznoszenie ulotek, składanie standów, wieszanie bannerów itp.; aktywne uczestnictwo w premierach filmowych i innych wydarzeniach kinowych np. praca w strojach promujących film, współudział w organizacji i prowadzeniu imprez urodzinowych dla klientów kina, zaangażowanie w poprawną obsługę akcji promocyjnych zleconych przez reklamodawców, czynny udział w organizowanych akcjach promocyjnych (wydawanie gratisów itp. sprzedaż sugerowana),

5) Sprzedaż artykułów spożywczych w barze kina oraz wydawanie paragonów fiskalnych potwierdzających sprzedaż,

6) Przygotowywanie dań z powierzonych półproduktów wg ustalonych receptur (wymagana jest aktualna książeczka dla celów sanitarno-epidemiologicznych); przestrzeganie procedur przyrządzania, podawania produktów żywnościowych, dystrybucji według zasad odpowiednio (...)/ (...),

7) Właściwa, zgodna z odgórnymi wytycznymi ekspozycja towarów i materiałów do promocji w widocznym miejscu; wystawianie cen na sprzedawanych artykułach w widocznym miejscu; sprawdzanie daty przydatności do spożycia sprzedawanych artykułów spożywczych oraz półproduktów, bieżąca kontrola temperatury w urządzeniach chłodniczych i mroźniczych,

8) Przekazanie dostarczonego towaru (np. artykuły spożywcze, materiały reklamowe itp.) do miejsca przeznaczenia,

9) Przeprowadzanie dziennych inwentaryzacji produktów i opakowań; niezwłoczne informowanie o brakach, uszkodzeniach lub stratach w towarze, zabezpieczenie pomieszczeń Baru (...) po skończonej pracy – zabezpieczenie artykułów i produktów, wyczyszczenie powierzchni baru, wyczyszczenie i wyłączenie urządzeń, zamknięcie szafek, wyłączenie oświetlenia,

10) Sprawdzanie ważności kontrolowanych biletów (data, film, godzina seansu oraz numer sali); obsługa czytników i weryfikacja biletów zakupionych on-line; systematyczne obserwowanie jakości projekcji oraz czuwanie nad porządkiem i spokojem w czasie seansu; kontrola widowni pod kątem nielegalnego kopiowania filmów przez widzów,

11) Sprawna, uprzejma i kulturalna obsługa widzów; reagowanie na uwagi i zażalenia klientów; zgłaszanie uwag i zażaleń zgłoszonych przez klientów, do Kierownika (...); bezzwłoczne zgłaszanie występujących w kinie usterek, nieprawidłowości (np. awaria) jak też informowanie o zakłóceniach lub innych niepokojących zdarzeniach (np. kradzież),

12) Utrzymanie pomieszczeń kina na odpowiednim poziomie estetycznym; sprzątanie, wietrzenie sal, dbałość o czystość na widowni, w holach, kasach, pomieszczeniach baru, zapleczach, toaletach, pomieszczeniach gospodarczych, socjalnych i innych, utrzymanie czystości gablot i okien; właściwe stosowanie środków czystości; uzupełnianie środków czystości w toaletach, wypełnianie list kontrolnych (kontrola sal/toalet), usuwanie i segregacja nieczystości i odpadów do wyznaczonego miejsca ich składowania; w razie potrzeby mycie i czyszczenie okularów 3D, dokonywanie dziennej inwentaryzacji z wpisem do odpowiedniego Protokołu,

13) Kontrolowanie widowni lub innych pomieszczeń kina pod kątem bezpieczeństwa p. ppot.; przestrzeganie zasad bhp i p.pot.; zabezpieczenie pomieszczeń kina szczególnie kasy, barów przed kradzieżą (zabezpieczenie pieniędzy, biletów lub artykułów spożywczych lub innego mienia), użytkowanie urządzeń w kinie zgodnie z ich zastosowaniem i zachowaniem zasad BHP, przestrzeganie procedur (...); dbałość o powierzone mienie np. radiotelefony, czytniki biletów elektronicznych, sprzęt do utrzymania czystości w kinie.

Umowa została zawarta na czas nieokreślony za wynagrodzeniem w kwocie 14,70 zł brutto/godz. pracy (umowa zlecenie – k. 32-33).

W dniu 23 września 2019 roku płatnik składek (...) S.A. w Ł. zawarł z U. P. (obecnie J.) kolejną umowę zlecenia (...), na podstawie której wnioskodawczyni zobowiązała się do wykonania m. in. następujących czynności:

- Sprzedaż artykułów spożywczych w kawiarni (...)/(...) oraz wydawanie paragonów fiskalnych potwierdzających sprzedaż,

- Dokonywanie wpłat gotówki z utargów do kasy kina,

- Wystawianie cen artykułów i ekspozycja towaru w widocznym miejscu,

- Bieżąca kontrola terminów przydatności do spożycia sprzedawanych produktów,

- Bieżąca kontrola temperatury w urządzeniach chłodniczych i mroźniczych,

- Przygotowywanie produktów wg ustalonych receptur i obowiązujących w sieci kawiarni (...)/(...) standardów,

- Przeprowadzanie dziennych inwentaryzacji produktów i opakowań oraz pomoc w przeprowadzaniu inwentaryzacji miesięcznej i kwartalnej; zgłaszanie braków, strat i uszkodzeń w towarze,

- Czynny udział w organizowanych akcjach promocyjnych (np. polecanie i przygotowywanie klientom promocyjnych kaw, wydawanie gratisów itp. sprzedaż sugerowana),

- Ekspozycja materiałów do promocji w widocznych miejscach.

Umowa została zawarta na czas nieokreślony za wynagrodzeniem w kwocie 14,70 zł brutto/godz. pracy.

Na podstawie aneksów do umowy zlecenia (...) z dnia 13 stycznia 2020 roku, od dnia 1 stycznia 2020 roku wynagrodzenie wnioskodawczyni ustalono na kwotę 17 zł brutto/godz. Pracy.

W ramach umów zlecenia wnioskodawczyni pracowała w trybie zmianowym po 8-10 godzin dziennie. Pracowała w znajdujących się w kinie (...) w R. kawiarni, barach, na kasie biletowej. W barach serwowane były głównie przekąski typu popcorn, w kawiarni – kawa, herbata, ciasto. Wnioskodawczyni pracowała na dodatkowych zmianach w czasie wydarzeń artystycznych, w czasie których przygotowywała salę, oświetlenie, nagłośnienie, prowadzenie konkursów. Pomagała kierownikom w całej organizacji, dbała o pobyt artystów zagranicznych. Do stałych wydarzeń artystycznych kina należą: Dzień kobiet, niedzielne poranki filmowe, premiery. Na te wydarzenia wnioskodawczyni przygotowywała nagrody, konkursy

ustawiała oświetlenie, obsługiwała również kawiarnie i bary. Zajmowała się wywieszaniem plakatów filmowych. Wnioskodawczyni co najmniej raz w miesiącu brała udział w wydarzeniu artystycznym, na co dzień zajmowała się obsługą kawiarni, baru, obsługą kina np. bramek wejściowych. W pierwszej fali pandemii wnioskodawczyni miała wypłacone świadczenie postojowe na wniosek z kwietnia 2020 roku – organ rentowy nie żądał jego zwrotu, ponieważ świadczenie postojowe wypłacane było według kryterium spadku dochodu. W drugiej fali pandemii, kino było zamknięte od października 2021 roku do kwietnia/maja 2021 roku. Wnioskodawczyni nie świadczyła wówczas żadnej pracy.

W dniu 17 stycznia 2021 roku U. P. (obecnie J.) złożyła w ZUS wniosek o wypłatę świadczenia postojowego, z tytułu wykonywanej umowy zlecenia u płatnika składek (...) S.A. We wniosku wskazała, że przedmiot umowy zawartej z płatnikiem składek związany jest z działalnością techniczną wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych.

Organ rentowy w oparciu o w/w wniosek w dniu 17 lutego 2021 roku dokonał wypłaty jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego w kwocie 2 080 zł.

Na podstawie aneksów do umów zlecenia (...) z dnia 11 maja 2021 roku U. P. od dnia 1 stycznia 2021 roku zobowiązana była do wykonywania m.in. następujących czynności w zakresie obsługi kina i baru:

- sprzedaż biletów i voucherów prezentowych na stanowiskach sprzedażowych kina, obowiązkowe wydawanie klientowi paragonów fiskalnych potwierdzających sprzedaż do każdej transakcji,

- prowadzenie na bieżąco dokumentacji kasowej (gromadzenie potwierdzeń płatności kartą płatniczą, przygotowywanie protokołów zwrotów biletów, ewidencji. zw. z Kartą Dużej Rodziny, Kartą Nauczyciela itp.), dokonywanie wpłat utargów do kasy kina, przekazywanie dokumentów potwierdzających płatność kartą do Kierownika (...) (kierownika zmiany),

- przyjmowanie i wydawanie rezerwacji na stanowiskach sprzedażowych kina, telefoniczna obsługa rezerwacji biletów; obsługa telefoniczna kasy; udzielanie informacji o systemie wyświetlania filmów, repertuarze (aktualnym i przyszłym, w tym o gatunkach, treści, obsadzie oraz czasie trwania filmów a także wydarzeniach związanych z premierami lub projektami specjalnymi); znajomość aktualnych cenników, promocji i asortymentu kina i udzielanie na ten temat informacji klientom,

- udział w pracach związanych z rozpowszechnianiem i reklamą filmów w obiekcie kina i poza terenem kina; utrzymywanie w aktualnym stanie reklamy filmów, zapowiedzi filmów bieżących: wieszanie plakatów (wymiana), roznoszenie ulotek, składanie standów, wieszanie banner6w itp.; aktywne uczestnictwo w premierach filmowych i innych wydarzeniach kinowych np. praca w strojach promujących film, współudział w organizacji i prowadzeniu imprez urodzinowych dla klientów kina, zaangażowanie w poprawną obsługę akcji promocyjnych zleconych przez reklamodawców, czynny udział w organizowanych akcjach promocyjnych (wydawanie gratisów itp. sprzedaż sugerowana),

- sprzedaż artykułów spożywczych w barze kina oraz wydawanie paragonów fiskalnych potwierdzających sprzedaż,

- przygotowywanie dań z powierzonych półproduktów wg ustalonych receptur, przestrzeganie procedur przyrządzania, podawania produktów żywnościowych, dystrybucji według zasad odpowiednio (...)/ (...),

- właściwa, zgodna z odgórnymi wytycznymi ekspozycja towarów i materiałów do promocji w widocznym miejscu; wystawianie cen na sprzedawanych artykułach w widocznym miejscu; sprawdzanie daty przydatności do spożycia sprzedawanych artykułów spożywczych oraz półproduktów, bieżąca kontrola temperatury w urządzeniach chłodniczych i mroźniczych,

- przekazanie dostarczonego towaru (np., artykuły spożywcze, materiały reklamowe itp.) do miejsca przeznaczenia,

- przeprowadzanie dziennych inwentaryzacji produktów i opakowań; niezwłoczne informowanie o brakach, uszkodzeniach lub stratach w towarze, zabezpieczenie pomieszczeń Baru (...) po skończonych czynnościach - zabezpieczenie artykułów i produktów, wyczyszczenie powierzchni baru, wyczyszczenie i wyłączenie urządzeń, zamknięcie szafek, wyłączenie oświetlenia,

- sprawdzanie ważności kontrolowanych biletów (data, film, godzina seansu oraz numer sali); obsługa czytników i weryfikacja biletów zakupionych on-line; systematyczne obserwowanie jakości projekcji oraz czuwanie nad porządkiem i spokojem w czasie seansu; kontrola widowni (w miarę możliwości) pod kątem nielegalnego kopiowania filmów przez widzów,

- sprawna, uprzejma i kulturalna obsługa widzów; reagowanie na uwagi i zażalenia klientów; zgłaszanie uwag i zażaleń zgłoszonych przez klientów do Kierownika (...); bezzwłoczne zgłaszanie występujących w kinie usterek, nieprawidłowości (np. awaria) jak też informowanie Zleceniodawcy o zakłóceniach lub innych niepokojących zdarzeniach (np. kradzież).

Strony ustaliły wynagrodzenie na kwotę 18,30 zł brutto/godz. pracy,

Na podstawie aneksu do umowy zlecenia (...) z dnia 19 kwietnia 2022 roku, od dnia 1 stycznia 2022 roku wynagrodzenie wnioskodawczyni ustalono na kwotę 19,70 zł brutto/godz. pracy.

Umowa zlecenia nr (...) na mocy wzajemnego porozumienia zostały rozwiązane z dniem 19 października 2022 roku. W dniu 20 marca 2024 roku organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające, w sprawie weryfikacji uprawnień do wypłaty świadczenia postojowego na podstawie wniosku z 17 stycznia 2021 roku z tytułu umowy cywilnoprawnej z (...) S.A.

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2024 roku, nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w zw. z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał U. J. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 2 080 w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu (na dzień wydania decyzji w kwocie 643,28 zł). W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż wnioskodawczyni 17 stycznia 2021 roku złożyła wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia postojowego w którym oświadczyła, że przedmiotem umowy jest działalność techniczna wspomagająca produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych. Jako miesięczny dochód wynikający z umowy wskazała kwotę 2 040 zł, natomiast przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku – 1 360 zł. Na skutek tak wypełnionego wniosku otrzymała świadczenie postojowe w wysokości 2 080 zł. Organ rentowy wskazał, że z przesłanej umowy zlecenia i wyjaśnień płatnika wynika, że umowa była wykonywana w zakresie sprzedaży biletów i voucherów prezentowych, prowadzenia dokumentacji kasowych, przyjmowania i wydawania rezerwacji, udziału w pracach związanych z reklamą filmów, sprzedaż artykułów spożywczych w barze kina, obsługa widzów. W ocenie organu rentowego za działalność techniczną wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję lub wystawianie wydarzeń artystycznych uznaje się działalność reżyserów, producentów, scenografów, projektantów, wykonawców teatralnych dekoracji scenicznych, maszynistów sceny, specjalistów od oświetlenia sceny, konferansjerów itp. Są to zatem usługi bezpośrednio związane z wystawieniem wydarzeń artystycznych. Usługi obsługi klienta oraz usługi porządkowe jakkolwiek niezbędne do wystawienia wydarzeń artystycznych zdaniem ZUS są z nimi jedynie pośrednio związane i nie mogą stanowić podstawy do uzyskania jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego. Umowa zlecenie, którą wykonywała wnioskodawczyni nie spełniała kryteriów do uzyskania jednorazowego świadczenia postojowego, dlatego jako osoba która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, zobowiązana jest do jego zwrotu wraz z odsetkami za opóźnienie.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy wskazał, iż prawo do świadczenia postojowego wynika z ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2024, poz. 340 tekst jednolity ze zm.). Świadczenie to przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...) doszło do przestoju w prowadzeniu działalności odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna w rozumieniu art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 w/w ustawy. Sąd pierwszej instancji nawiązał do projektu nowelizacji, w zakresie dodania do ustawy art. 15zq-15zx. W nowelizacji zostało podkreślone, iż osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na „niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii (...), ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów”. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek), w obliczu pandemii spowodowanej(...), w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

Z dniem 15 stycznia 2021 roku do ustawy z dnia 2 marca 2020 roku ustawodawca wprowadził przepis art. 15zs ³ ust. 1 w/w ustawy zgodnie z którym, jednorazowe dodatkowe świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, nie posiadającej innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, jeżeli przychód z umowy cywilnoprawnej zawartej do dnia wejścia w życie ustawy, z tytułu:

1) działalności twórczej w zakresie sztuk plastycznych, literatury, muzyki, twórczości audialnej, utworów audiowizualnych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego i sztuki ludowej,

2) działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki,

3) działalności technicznej wspomagającej produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych,

4) usług w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu oraz usług w zakresie architektury świadczonych przez osoby nieposiadające uprawnień budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane,

5) usług świadczonych na rzecz muzeów w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach:

a) w zakresie pozaszkolnych form edukacji,

b) przez przewodników muzeów - uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o to jednorazowe dodatkowe świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

Zgodnie zaś z art. 15zs ³ ust. 2 w/w ustawy, ustalenie prawa do jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia albo inną umowę o świadczenie usług albo umowę o dzieło, zawierający dane, o których mowa w art. 15zs ust. 3 pkt 1 lit. a, b i d, pkt 2, 5 i 6, oświadczenie o zawarciu umowy cywilnoprawnej do dnia wejścia w życie ustawy, której przedmiot związany jest z tytułami działalności określonymi w ust. 1 wraz ze wskazaniem, czy jest to umowa zlecenia czy o dzieło, oświadczenie potwierdzające, że jej przychód z umowy cywilnoprawnej w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku był niższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, oraz oświadczenie o nieposiadaniu innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie przedmiotem sporu była okoliczność, czy czynności wykonywane przez U. J. w ramach umów zlecenia zawartych z (...) S.A można uznać za działalność techniczną wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję lub wystawianie wydarzeń artystycznych.

Jak wynika z pisma płatnika składek, U. J. brała udział w pracach związanych z rozpowszechnianiem i reklamą filmów w obiekcie kina i poza terenem kina; utrzymywaniem w aktualnym stanie reklamy filmów, zapowiedzi filmów bieżących: wieszaniem plakatów (wymiana), roznoszeniem ulotek, składaniem standów, wieszaniem bannerów itp.; aktywnym uczestnictwem w premierach filmowych i innych wydarzeniach kinowych np. praca w strojach promujących film, współudział w organizacji i prowadzeniu imprez urodzinowych dla klientów kina, zaangażowanie w poprawną obsługę akcji promocyjnych zleconych przez reklamodawców, czynny udział w organizowanych akcjach promocyjnych (wydawanie gratisów itp. sprzedaż sugerowana) (co wynikało wprost z § 1 ust. 1 pkt 4 umowy zlecenia (...)). W ramach tych czynności U. J. pracowała przy standardowych seansach repertuarowych oraz seansach specjalnych jak: (...), (...), (...) dla Dzieci, (...), czy w seansie w ramach edukacyjnych seansów dla grup szkolnych tj. (...), (...), Akademia (...). Wymienione seanse były wzbogacone o dodatkowe atrakcje jak: konkursy z upominkami, prezentacja produktów i usług w holu kina, czy prelekcje połączone z prezentacją multimedialną wyświetloną na ekranie dla odbiorców.

Powyższe jak zaznaczył Sąd Okregowy potwierdzają zeznania wnioskodawczyni i świadków – W. K., M. K. i A. G. – pracujących razem z nią w spornym okresie w kinie (...) w R.. Wynika z nich, że wnioskodawczyni na co dzień zajmowała się obsługą kawiarni, baru, obsługą kina np. bramek wejściowych. Pracowała także na dodatkowych zmianach w czasie wydarzeń artystycznych, w czasie których przygotowywała salę, oświetlenie, nagłośnienie, prowadzenie konkursów. Pomagała kierownikom w całej organizacji, dbała o pobyt artystów zagranicznych. Wnioskodawczyni uczestniczyła także w przygotowywaniu stałych wydarzeń artystycznych kina tj. Dzień kobiet, niedzielne poranki filmowe, premiery. Na te wydarzenia przygotowywała nagrody, konkursy, ustawiała oświetlenie, obsługiwała również kawiarnie i bary. Zajmowała się wywieszaniem plakatów filmowych.

Wobec poczynionych przez Sąd ustaleń za błędną należało uznać argumentację organu rentowego, który utrzymywał, iż z analizy umowy zlecenia wnioskodawczyni nie wynikało, aby jej praca miała związek z działalnością techniczną wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawienie wydarzeń artystycznych. Praca, którą świadczyła U. J. w ramach umowy zlecenia jest specyficzna i bez wątpienia stanowi istotny element przy całości różnego rodzaju eventów, wydarzeń artystycznych, które organizuje przedsiębiorca, na rzecz którego wykonywała prace w ramach zlecenia. Błędnym jest założenie organu rentowego, że konkretne zapisy umowy zlecenia nie odpowiadają wprost literalnemu zapisowi art. 15zs ^{( 3)} ust. 1 pkt 3 (w uzasadnieniu Sąd przez oczywistą omyłkę wskazał indeks 1 zamiast 3) ustawy i tym samym nie można przyjąć, że wnioskodawczyni spełniła warunki do przyznania jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego. Trudno, aby w momencie zawierania umowy zlecenia którakolwiek ze stron mogła przewidzieć wystąpienie przeszkód w jej realizacji w związku z (...) i w inny sposób określić zakres obowiązków. Ponadto, w przekonaniu Sądu oczywistym jest, że cały szereg działań wykonywanych przez U. J. w ramach umowy zlecenia miało na celu i służyło technicznemu bezpośredniemu wspomaganiu różnego rodzaju działań i wydarzeń artystycznych charakterystycznych dla branży kinowej. Sama działalność kina ma bowiem na celu wspomaganie produkcji audiowizualnej rozumianej jako przemysł kinematograficzny. Kino realizuje w/w funkcję z pomocą swoich pracowników, jak wnioskodawczyni. Praca wykonywana przez U. J. stanowiła zatem istotny element realizacji przedmiotu działalności gospodarczej kina.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że wnioskodawczyni nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia postojowego w kwocie 2 080 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Z wyrokiem nie zgodził się pozwany organ rentowy. We wniesionej apelacji zaskarżył wyrok w całości podnosząc zarzuty:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego tj. 15zq ust.5, 15zua, art. 15zr ust. 1, 2 , art. 15zs ust. l i ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych poprzez ich błędną interpretację;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 15zs ³ ww. ustawy poprzez jego błędną interpretację i nie zastosowanie;

3. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pomimo iż ubezpieczona nie wykonywała czynności określonych przepisami prawa to jednak Sąd uznał, że nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 2080 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Podnosząc te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż przeprowadził postępowanie wyjaśniające w wyniku którego ustalił, że ubezpieczona wykonywała usługi dla płatnika składek w zakresie sprzedaży biletów i voucherów prezentowych, prowadzenia dokumentacji kasowych, przyjmowania i wydawania rezerwacji udziału w pracach związanych z reklamą filmów, sprzedaż artykułów spożywczych w barze kina, obsługa widzów i usługi te nie są działalnością techniczną wspomagającą produkcie audiowizualną lub produkcie i wstawianie wydarzeń artystycznych. Za działalność techniczną wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawienie wydarzeń artystycznych, uznaje się działalność reżyserów, producentów, scenografów, projektantów i wykonawców teatralnych dekoracji scenicznych, maszynistów sceny, specjalistów od oświetlenia sceny, konferansjerów, itp. Są to usługi bezpośrednio związane Z wystawianiem wydarzeń artystycznych. Ww. usługi jakkolwiek są niezbędne do wystawiania wydarzeń artystycznych, ale są z nimi jedynie pośrednio związane i nie mogą stanowić podstawy do uzyskania jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego. ponadto płatnik (...) SA wskazał na przeważającą działalność wg klasyfikacji (...) (...) - Działalność związana z projekcją filmów. Natomiast produkcja, wystawianie wydarzeń artystycznych jest sklasyfikowana (...) (...) - Działalność związana z wystawianiem przedstawień artystycznych. Wśród wskazanych przez płatnika jako pozostałych form prowadzenia działalności gospodarczej znajduje się - Działalność związana z wystawianiem przedstawień artystycznych, jednakże podklasa ta obejmuje (zgodnie z (...)) : działalność reżyserów, producentów, scenografów, projektantów i wykonawców teatralnych dekoracji scenicznych, maszynistów sceny, specjalistów od oświetlenia sceny, konferansjerów itd. W ocenie organu rentowego zapisy umowy zlecenia oraz czynności jakie wykonywała skarżącą nie odpowiadają literalnemu zapisowi art. 15zs ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, zatem nie nabyła prawa do świadczenia postojowego.

Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ nie zostały w niej przedstawione zarzuty skutkujące zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, zarówno poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je, stosownie do art. 387 § 21 k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

Przed przystąpieniem do merytorycznej oceny zarzutów apelacji zwrócić należy uwagę, że apelujący formułując alternatywny wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji nie wskazuje żadnych przesłanek, które można analizować w kontekście art. 386 § 4 k.p.c. Jest to konieczne nawet wtedy, gdy wniosek ma charakter alternatywny, chyba że autor apelacji nie dostrzega przesłanek do uchylenia wyroku i jedynie w wyniku źle rozumianej ostrożności procesowej podnosi z góry bezzasadne żądanie. Zgodnie ze wskazanym przepisem sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W judykaturze wskazuje się, że o nierozpoznaniu istoty sprawy można mówić, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy; gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów pozwanego; ewentualnie gdy uzasadnienie sądu ma tego rodzaju braki, że nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu - gdy braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, oceny dowodów i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 lipca 2020 r., I ACa 366/19 LEX nr 3044488, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2012 r. IV CZ 156/12 LEX nr 1231340). Nie ulega wątpliwości, że w sprawie takich uchybień nie ma, jak i nie jest wymagane przeprowadzenie postępowania dowodowego.

W szczególności nietrafnie został postawiony zarzut naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c., który apelant oparł na ocenie charakteru czynności wykonywanych przez ubezpieczoną przez pryzmat regulacji art.15 zs ³ 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych, nie kwestionując ich rodzaju, zakresu, czasu i podstawi wykonywania.

Zatem dla porządku należy wskazać, iż przedmiotem sprawy jest obowiązek zwrotu nienależnie pobranego jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego przyznanego zgodnie z wnioskiem ubezpieczonej z dnia 17 stycznia 2021 roku. Należy zatem analizie poddać przestanki stanowione w art. 15zx ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, który stanowi iż osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. W myśl ust. 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Przywołany przepis wskazuje przypadki, w których pobrane świadczenie postojowe kwalifikowane jest jako nienależne oraz sposób postępowania w takich sytuacjach. Przede wszystkim zasadą jest obciążenie pobierającego świadczenie odpowiedzialnością za niezasadne jego pobranie. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do zwrotu wypłaconej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie ustala się na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

W realiach niniejszej sprawy wynika, iż ZUS opał swe żądanie na przesłance stypizowanej w art. 15 zx ust. 2 pkt 1 ustawy. Nienależnie pobranym świadczeniem postojowym jest świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego.

W pierwszej kolejności zatem należy dokonać rozróżnienia pomiędzy świadczeniem „nienależnym”, a świadczeniem „nienależnie pobranym”, odwołując się w tej mierze do dorobku orzeczniczego wypracowanego na gruncie ustawy systemowej, przy zastrzeżeniu oczywistej odrębności świadczenia postojowego co do świadczeń należnych z systemu zabezpieczenia społecznego. Każde świadczenie nienależnie pobrane jest nienależne, jednak nie działa tu reguła odwrotna. Różnica zawiera się w świadomości osoby co do pobrania świadczenia pomimo braku prawnych przesłanek. O ile świadczenie nienależne ma charakter obiektywny i zawiera przypadki, w których w ogóle nie ma podstaw prawnych do jego przyznania, o tyle przy nienależnie pobranym świadczeniu należy przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania) osoby wnioskującej. Zwrot obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd (wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 6 listopada 2024 r. III USKP 56/24 LEX 3781389 i przywołane tam szeroko orzecznictwo).

W przypadku ubezpieczonej organ rentowy uzasadnia obowiązek zwrotu pobranego jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego argumentacją, zgodnie z którą wnioskodawczyni złożyła fałszywe oświadczenie w zakresie charakteru czynności jakie wykonywała w ramach umowy zlecenia przez pryzmat regulacji art. 15zs ³ ust. 1 ustawy określającej w pkt 3) przedmiot umowy zlecenia związany z działalnością technicznej wspomagającą produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych. Co należy dostrzec, ubezpieczona jednocześnie z wnioskiem przedłożyła umowę zlecenia zawierającą szczegółowy opis zakresu czynności jej zleconych. Zatem organ rentowy dysponował na etapie złożenia wniosku o wypłatę jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego wystraczającymi dowodami by ocenić zasadność złożonego wniosku. Niezasadne jest wywodzenie w apelacji z oznaczenia kodu (...) zleceniodawcy o przekonaniu wnioskodawczyni co do prawidłowości złożonego wniosku, tym bardziej, iż ustawodawca w art. 15zs ³ ustawy dla określenia przesłanek przedmiotu umowy zlecenia nie odwołał się do oznaczenia (...). Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ma zatem znaczenie świadomość ubezpieczonej jako zleceniobiorcy co do prawdziwości swego oświadczenia. W tej mierze zważyć trzeba na przedmiot umowy zlecenia, wykonywane czynności w ramach tej umowy przez ubezpieczoną, a także zakres prowadzonej działalności przez zleceniodawcę, w której uczestniczyła ubezpieczona. SA (...) wskazała, iż organizowała m.in. specjalne wydarzenia kulturalne, obejmujące wystawiane seansów specjalnych, wzbogaconych o dodatkowe atrakcje, prelekcje, multimedialne prezentację itp., w których aktywnie uczestniczyła ubezpieczona. Je aktywność obejmowała: organizowanie, promowaniu, reklamę, promowanie wydarzeń, w tym sprzedaż biletów, wieszanie reklam (plakatów, bannerów), składanie standów, wydawanie gratisów itp., a które prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy i których pozwany nie kwestionuje. Ubezpieczona zatem opierając się na swym doświadczeniu w zakresie wykonywanych czynności, działalności swego zleceniodawcy, jak słusznie wywiódł Sad Okręgowy, była i mogła być przekonana, obiektywnie oceniając, iż wykonuje czynności opisane w zaznaczonej przez nią we wniosku pozycji w pkt 4 rozumianą szeroko jako wystawianie wydarzeń artystycznych.

Wobec takiego stanu rzeczy nie można wnioskodawczyni przypisać działania o jakim stanowi art. 15 zx ust. 2 pkt 1 ustawy, złożenia fałszywego oświadczenia lub dokumentu albo innego świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się także obrazy prawa materialnego w zakresie powołanych przez apelanta art. 15zq ust.5, 15zua, art. 15zr ust. 1, 2, art. 15zs ust. l i ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Powolne normy regulują przesłanki świadczenia postojowego, których organ rentowy nie kwestionuje w stanie faktycznym sprawy i które nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia zawisłego sporu.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Zarzuty apelacyjne pozwanego organu rentowego nie znajdują zatem uzasadnienia, a stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu Okręgowego i w ocenie Sądu Apelacyjnego w żadnej mierze nie podważyły prawidłowego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji.

Mając na uwadze powyższe w konsekwencji przedstawionej oceny prawnej, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Iwona Jawor-Piszcz