Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia Małgorzata Pasek
Sędziowie	sędzia Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska sędzia (del.) Danuta Dadej-Więsyk (spr.)
Protokolant: st. prot. sądowy Kinga Panasiuk-Garbacz

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2019 r. w Lublinie

sprawy J. Ś.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o wysokość emerytury rolniczej

na skutek apelacji J. Ś.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 16 kwietnia 2019 r. sygn. akt IV U 724/18

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Siedlcach adwokatowi T. S. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększoną o należny podatek od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Danuta Dadej-Więsyk Małgorzata Pasek Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

Sygn. akt III AUa 422/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lutego 2017r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, działając na podstawie art. 28 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016r. poz. 277), odmówił J. Ś. prawa do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej, bowiem ubezpieczony nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, ponieważ nadal jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni (...) ha.

W wyniku złożonego odwołania przez J. Ś. od opisanej decyzji , po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2019 roku oddalił odwołanie , nakazał pobrać od Skarbu Państwa na rzecz adw. T. S. kwotę 258,30 złotych zawierającą podatek VAT tytułem udzielonej pomocy prawnej na rzecz ubezpieczonego J. Ś. świadczonej z urzędu za obydwie instancje oraz kwotę 200,44 złote tytułem zwrotu wydatków poniesionych w związku z uczestnictwem w procesie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych :

Ubezpieczony J. Ś. pobierał emeryturę rolniczą w pełnej wysokości ze względu na wydzierżawienie gospodarstwa rolnego na podstawie umowy dzierżawy z dnia 9 stycznia 2006r. zawartej pomiędzy W. i J. Ś. jako wydzierżawiającymi a W. K. jako dzierżawcą. Decyzją z dnia 14 lutego 2012r. ubezpieczonemu przyznano prawo do dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 marca 2012r. (decyzja z 14.02.2012r. k. 146 akt emerytalnych).

W dniu 3 stycznia 2014r. Urząd Gminy P. przekazał do KRUS informację o rozwiązaniu umowy dzierżawy gruntów rolnych. W. K. z dniem 2 stycznia 2014r. jednostronne wypowiedział i rozwiązał umowę dzierżawy gruntów rolnych o łącznej powierzchni (...) ha. Dzierżawa zawarta była w Urzędzie Gminy w P. w dniu 9 stycznia 2006r. z wydzierżawiającymi W. i J. Ś.. Przyczyną rozwiązania umowy przed upływem terminu było pogorszenie stanu zdrowia dzierżawcy i wystąpienie z wnioskiem o rentę. W. i J. Ś. wyrazili zgodę na rozwiązanie umowy z dniem 2 stycznia 2014r. (pismo i oświadczenie k. 147-149 akt emerytalnych).

Pismem z dnia 8 stycznia 2014r. w nawiązaniu do przedłożonego przez W. K. oświadczenia o rozwiązaniu umowy dzierżawy zawartej w dniu 9.01.2006r. KRUS poinformował ubezpieczonego, że wypłata części uzupełniającej przysługującego mu świadczenia zgodnie z art. 28 ust. 9 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu przez okres roku, tj. do 31 stycznia 2015r. Decyzją z dnia 22 stycznia 2015r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wstrzymał wypłatę części uzupełniającej świadczenia od dnia 1 lutego 2015r., ponieważ wnioskodawca prowadzi działalność rolniczą na gruntach stanowiących ponad (...)ha (decyzja z 22.01.2015r. k. 155 akt emerytalnych).

Pismem datowanym na dzień 19 grudnia 2016r. J. Ś. zwrócił się do organu rentowego o wypłatę pełnego świadczenia emerytalnego wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym (k. 165 akt emerytalnych). W odpowiedzi pismem z dnia 3 stycznia 2017r. organ rentowy poinformował wnioskodawcę, że w celu wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej oraz dodatku pielęgnacyjnego z tytułu ukończenia 75 lat, powinien przedłożyć dokumenty potwierdzające zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej takie jak akt notarialny czy umowa dzierżawy. W przypadku nie przedłożenia wymaganych dokumentów emerytura rolnicza pobierana przez J. Ś. będzie wypłacana w dotychczasowej wysokości, tj. części składkowej (pismo z 3.01.2017r. k. 167 akt sprawy). W nawiązaniu do otrzymanego pisma ubezpieczony wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy względnie potraktowanie tego pisma jako odwołania i skierowanie go celem rozpoznania do Sądu (pismo k. 168 akt emerytalnych).

Ubezpieczony J. Ś. i jego żona W. są współwłaścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni (...) ha. Na wymienionych gruntach ubezpieczony prowadzi uprawę zbóż. Do wykonywania prac polowych ubezpieczony wynajmuje osoby trzecie. Osoby te zajmują się oraniem, sianiem i koszeniem zbóż, a także transportem zboża z pól do magazynu. Część zboża ubezpieczony oddawał pracownikom w zamian za wykonaną pracę, zaś pozostałą część sprzedawał (zeznania świadka Z. L. k.109v-110 akt sprawy). Ubezpieczony nie hodował inwentarza. Przed jesienią 2018r. J. Ś. niektóre prace polowe, tj. oranie i bronowanie, wykonywał osobiście, gdyż posiada on ciągnik i maszyny rolnicze. Ubezpieczony pobierał dopłaty unijne do uprawnianych gruntów rolnych oraz opłacał podatek rolny (zeznania ubezpieczonego k.110v akt sprawy). Ubezpieczony w swoich zeznaniach potwierdził okoliczność, iż grunty rolne, których wraz z żoną są właścicielami cały czas są uprawiane. Sołtys wsi F. – M. F. zeznała, iż osobiście doręczała ubezpieczonemu nakaz podatkowy.

W ocenie Sądu Okręgowego poczynione ustalenia wskazują, że ubezpieczony J. Ś. nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Okoliczność ta została wynika nie tylko z zeznań świadków, ale również z zeznań samego ubezpieczonego. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2016r., poz. 277), wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. Stosownie do ust. 3 tego artykułu, wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Jak wskazano w ust. 4 powołanego przepisu, uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając: gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej: (a) małżonkiem emeryta lub rencisty, (b) jego zstępnym lub pasierbem, (c) osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym, (d) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c. W myśl art. 2 ust. 1 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 617 j.t.) za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne (z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza), o łącznej powierzchni przekraczającej (...) ha lub(...)ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

Odnosząc powyższą regulację do poczynionych ustań faktycznych Sąd Okręgowy przyjął, że ubezpieczony nie obalił domniemania prawnego zawartego w art. 28 ust. 4 w/w ustawy. Podkreślić należy, iż prowadzenie działalności rolniczej nie polega wyłącznie na osobistej pracy fizycznej w gospodarstwie. Działalność taka może polegać również na zarządzaniu, podejmowaniu decyzji w przedmiocie produkcji rolnej. W gospodarstwieJ. Ś. prowadzona jest produkcja rolnicza w zakresie uprawy zboża. Okoliczności te pozwalają na przyjęcie, iż ubezpieczony nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony decyduje jak powinna wyglądać produkcja rolna. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał ,iż z mocy art. 28 ust. 3 i 4 w/w ustawy ubezpieczonemu nie przysługuje wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej i na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 1 kpc, oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 7 lutego 2017r.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej na rzecz ubezpieczonego z urzędu przez adwokata T. S. orzeczono na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016r. poz. 1714).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, zaskarżając wyrok w części, tj. co do punktu I tego rozstrzygnięcia i zarzucając mu:

1.  błędne ustalenia faktyczne polegające na przyjęciu, że skarżący prowadzi działalność rolniczą;

2.  naruszenie art. 28 § 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, polegające na przyjęciu, że skarżący prowadzi działalność rolniczą w sytuacji, gdy ze względu na wiek oraz kondycję zdrowotną skarżący nie jest w stanie prowadzić takiej działalności.

W związku z powyższymi zarzutami, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, iż wnioskodawcy przysługuje prawo do wypłaty części uzupełniającej emerytury w zakresie wynikającym z zaskarżonej decyzji oraz o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu, oświadczając, iż koszty te w całości ani w części nie zostały pokryte przez J. Ś. (apelacja – k. 127-128v.).

Sąd Apelacyjny w Lublinie zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego przytaczania. Sąd Apelacyjny podziela również w całości argumentację prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999).

Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia prawa procesowego wskazanego
w apelacji, Odnosząc się do kolejnych zarzutów apelacji, podnieść trzeba, iż skarżący nie wykazał, że przy czynieniu zaprezentowanych ustaleń Sąd pierwszej instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów zakreślone w art. 233 § 1 KPC, w szczególności nie wykazał, aby wnioski wyciągnięte przez ten Sąd ze zgromadzonego materiału dowodowego sprzeciwiały się zasadom logicznego rozumowania czy doświadczenia życiowego. W istocie ustalenia te znajdują potwierdzenie w treści zeznań ubezpieczonego J. Ś. oraz zeznań świadków. Z przedstawionych wyżej względów, Sąd Apelacyjny jest zdania, że Sąd Okręgowy nie dopuścił się błędu w zakresie subsumcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego do art. 28 § 1 ustaw z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego , że ubezpieczony J. Ś. nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Okoliczność ta wynika nie tylko z zeznań świadków, ale również z zeznań samego ubezpieczonego, który przesłuchany w charakterze strony na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2019 roku zeznał, iż nie może ziemi zostawić odłogiem i wynajmuje ludzi do jej uprawy Takie same okoliczności wynikają również z zeznań świadków . Wynika z nich ,iż skarżący wynajmuje ludzi do prac w gospodarstwie , korzysta z pomocy sąsiedzkiej przy uprawie roli, sprzedaje zboże , sporadycznie sam wykonuje czynności wymagające użycia mniejszej siły fizycznej związane z prowadzeniem gospodarstwa , korzysta z dopłat .

Zgodnie z przepisem art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1403 ze zm.) wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą.

Stosowanie do ust. 2 cytowanego przepisu zawieszenie wypłaty dotyczy:

1)  części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy;

2)  emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w części równej 95% emerytury podstawowej

- i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia.

Zgodnie z ust. 3 cytowanego przepisu wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 i 9-11.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy zawiesił wnioskodawcy wypłatę części uzupełniającej emerytury w wymiarze 100 %.

Jak wynika z treści zaskarżonych decyzji, rozstrzygnięcie organu rentowego w przedmiocie zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty wnioskodawcy nastąpiło w oparciu o ust. 4 art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:

1)  gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a)  małżonkiem emeryta lub rencisty,

b)  jego zstępnym lub pasierbem,

c)  osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d)  małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c;

2)  gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;

3)  gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia;

4)  własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.

Cytowany przepis kreuje domniemanie zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej emeryta, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego

W myśl art. 2 ust. 1 w zw z art. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 617 j.t.) za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne (z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza), o łącznej powierzchni przekraczającej(...) ha lub(...)ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

W świetle zgromadzonych dowodów i przedstawionej logicznej argumentacji Sądu Okręgowego zarzut błędnych ustaleń Sądu polegających na przyjęciu , iż wnioskodawca prowadzi działalność rolnicza jest bezpodstawny.

Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że ubezpieczony nie obalił domniemania prawnego zawartego w art. 28 ust. 4 w/w ustawy. Nie kwestionując stanu zdrowia skarżącego ani ograniczeń wynikających z wieku należy podkreślić , iż prowadzenie działalności rolniczej nie polega wyłącznie na osobistej pracy fizycznej w gospodarstwie. Działalność taka może polegać również na zarządzaniu, podejmowaniu decyzji w przedmiocie produkcji rolnej. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1988 r., wpisanej do księgi zasad prawnych (OSNCP 1988 nr 12, poz. 166) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prowadzi gospodarstwo rolne ten, kto władając nim w sensie prawnym - jak właściciel, użytkownik, posiadacz samoistny lub zależny - wykonuje czynności natury funkcjonalnej, niezbędne dla racjonalnej gospodarki w konkretnym gospodarstwie rolnym. Z uwagi na różnorodną specyfikę gospodarstw rolnych zakres i rodzaj wykonywanych czynności może być różny, jednakże w każdym przypadku chodzi o takie czynności, bez których funkcja gospodarstwa nie mogłaby być zrealizowana. Dlatego decydujące znaczenie ma całokształt okoliczności występujących w konkretnej sprawie. Pojęcie "prowadzenie gospodarstwa rolnego" mieści w sobie cały zespół czynności. Słowo "prowadzenie" w języku polskim oznacza bowiem sprawowanie nad czymś nadzoru, zarządzanie, kierowanie czymś, zajmowanie się czymś, trudnienie się czymś, realizowanie jakiegoś celu. Prowadzenie gospodarstwa rolnego zatem może przykładowo polegać tylko na zarządzaniu nim. Możliwe jest prowadzenie polegające na samym zarządzaniu gospodarstwem, w którym np. zatrudnieni są robotnicy rolni (por. wyrok SN z 9 marca 2011 roku, III UK 81/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005 r., UK 16/05, (...)).

W gospodarstwie J. Ś. prowadzona jest produkcja rolnicza w zakresie uprawy zboża przy pomocy innych osób. Okoliczności te pozwalają na przyjęcie, iż ubezpieczony nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony decyduje jak powinna wyglądać produkcja rolna. Z tych też względów z mocy art. 28 ust. 3 i 4 w/w ustawy ubezpieczonemu nie przysługuje wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej i zarzut naruszenia prawa materialnego jest chybiony.

Na mocy § 16 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2016.1714) Sąd Apelacyjny przyznał na rzecz adwokata ustanowionego z urzędu koszty niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu J. Ś. w postępowaniu apelacyjnym.

Danuta Dadej-Więsyk Małgorzata Pasek Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska