Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	Sędzia (del.) Iwona Jawor-Piszcz
Protokolant: starszy sekretarz sądowy Krzysztof Wiater

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2024 r. w L.

sprawy L. P.

z udziałem zainteresowanego K. P.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek apelacji L. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 30 listopada 2023 r. sygn. akt IV U 738/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje i ustala, że nie ustało ubezpieczenie społeczne rolników dla K. P.:

od 1 czerwca 2003 r. do 30 czerwca 2007 r.,

od 1 sierpnia 2007 r. do 31 października 2007 r.,

od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r.,

od 1 lutego 2009 r. do 28 lutego 2009 r.,

od 1 czerwca 2009 r. do 30 czerwca 2009 r.,

od 1 października 2009 r. do 31 grudnia 2009 r.,

od 1 lutego 2010 r. do 31 lipca 2010 r.,

od 1 września 2010 r. do 30 września 2010 r.,

od 1 listopada 2010 r. do 30 listopada 2010 r.,

od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2011 r.,

od 1 czerwca 2011 r. do 31 stycznia 2012 r.,

od 1 marca 2012 r. do 30 czerwca 2012 r.,

od 1 września 2012 r. do 30 listopada 2012 r.,

od 1 marca 2013 r. do 30 listopada 2013 r.,

od 1 stycznia 2014 r. do 28 lutego 2014 r.,

od 1 czerwca 2014 r. do 30 czerwca 2014 r.,

od 1 września 2014 r. do 31 października 2014 r.,

od 1 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

od 1 marca 2015 r. do 31 marca 2015 r.,

od 1 maja 2015 r. do 30 czerwca 2015 r.,

od 1 września 2015 r. do 31 października 2015 r.

od 1 kwietnia 2016 r. do 9 września 2018 r.;

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz L. P. tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych
z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach postępowania do dnia zapłaty.

Iwona Jawor-Piszcz

Sygn. akt III AUa 18/24

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 30 listopada 2023 roku, po rozpoznaniu sprawy L. P. z udziałem K. P., po rozpoznaniu odwołań od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 13 października 2022 roku znak (...); z dnia 13 października 2022 roku znak (...) oddalił odwołania. Prezes KRUS stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników K. P. we wskazanych w decyzji okresach w zakresie wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim oraz emerytalno-rentowym. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że ubezpieczenie społeczne rolników K. P. ustało w związku z podleganiem innemu ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia poza rolnictwem na podstawie umowy zlecenia i niespełnieniem warunków określonych w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. 2024 poz.90 tekst jednolity ze zm.) w okresach wskazanych w decyzji z powodu przekroczenia kwoty przychodu warunkującej kontynuowanie ubezpieczenia społecznego rolników, zaś za od 1 kwietnia 2016 roku do 9 września 2018 roku ubezpieczenie społeczne rolników K. P. ustało w związku z prowadzeniem przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej, przy braku spełnienia warunków koniecznych do kontynuowania rolniczego ubezpieczenia społecznego.

Odwołanie od powyższych decyzji złożyła żona ubezpieczonego K. P., L. P., która jako rolnik zgłosiła męża do ubezpieczenia rolniczego. Skarżąca wnosiła o zmianę decyzji poprzez ustalenie, że K. P. podlegał nieprzerwanie ubezpieczeniu społecznemu rolników we wskazanym w decyzjach okresach.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

L. P., żona K. P. jest właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 9,34 ha fizycznego, które otrzymała w drodze darowizny od swoich rodziców E. i S. małż. B.. Z tego tytułu od 6 maja 1992 roku została objęta ubezpieczeniem społecznym rolników. K. P. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresach od 16 października 1994 roku do 30 czerwca 1995 roku, od 20 lipca 1995 roku do 19 czerwca 1996 roku, od 1 sierpnia 1996 roku do 31 stycznia 1997 roku i od 1 sierpnia 1997 roku do 9 września 2018 roku jako małżonek rolnika. Od dnia 10 września 2018 roku do 2 listopada 2021 roku K. P. został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników jako domownik. W okresie od 1 kwietnia 2018 roku do 1 listopada 2018 roku K. P. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako małżonek rolnika prowadzący dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą, a od 10 września 2018 roku do 2 listopada 2021 roku jako domownik dodatkowo prowadzący dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą. Od 3 listopada 2021 roku K. P. został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników w związku z podjęciem zatrudnienia poza rolnictwem. Sad Okręgowy zauważył, iż łącznie z odpisami co najmniej dwóch decyzji wydanych w związku z podleganiem przez K. P. ubezpieczeniu społecznemu rolników strony otrzymały informację o tym, że rolnik ma obowiązek, nie czekając na wezwanie, zgłaszać w terminie 14 dni Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okolicznościach mających wpływ na podleganiu ubezpieczeniu i o zmianie tych okoliczności. W/w okresach składki na ubezpieczenie społeczne rolników za K. P. były zasadniczo opłacane systematycznie. W dniu 7 września 2022 roku do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wpłynęło pismo z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z informacją, że K. P. ma ustalone prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej od 1 lipca 2022 roku. Do wysokości świadczenia emerytalnego uwzględniono mu okresy ubezpieczenia społecznego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (praca poza rolnictwem):

od 2 lutego 1977 roku do 28 lutego 1979 roku,

od 2 maja 1980 roku do 31 maja 1990 roku,

od 7 maja 1991 roku do 15 października 1994 roku,

od 1 czerwca 2003 roku do 29 lutego 2016 roku,

od 3 listopada 2021 roku do 25 lipca 2022 roku

Nadto w piśmie z 21 września 2022 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego otrzymała dodatkowe pismo z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z informacją o okresach wykonywania przez K. P. umów zlecenia w okresie od 1 czerwca 2003 roku do 29 lutego 2016 roku wraz z informacja o osiąganych w tym czasie przychodach. Z informacji tej jednoznacznie wynikało, iż przychody z tego tytułu osiągnięte przez K. P. przekroczyły kwotę połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę w następujących okresach:

czerwiec 2003 roku – czerwiec 2007 roku,

sierpień – październik 2007 roku,

styczeń-grudzień 2008 roku,

luty, czerwiec, październik-grudzień 2009 roku,

luty-lipiec, wrzesień, listopad 2010 roku,

styczeń-luty 2011 roku,

czerwiec 2011 roku – styczeń 2012 roku,

marzec-czerwiec, wrzesień-listopad 2012 roku,

marzec -listopad 2013 roku,

styczeń-luty, czerwiec, wrzesień-październik, grudzień 2014 roku,

marzec, maj-czerwiec, wrzesień-październik 2015r.

W związku z uzyskanymi informacjami otrzymanymi z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 13 października 2022 roku znak (...)Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników K. P. w zakresie wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim oraz emerytalno-rentowym w następujących okresach:

od 1 czerwca 2003 roku do 30 czerwca 2007 roku,

od 1 sierpnia 2007 roku do 31 października 2007 roku,

od 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku,

od 1 lutego 2009 roku do 28 lutego 2009 roku,

od 1 czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku,

od 1 października 2009 roku do 31 grudnia 2009

od 1 lutego 2010 roku do 31 lipca 2010r.

od 1 września 2010 roku do 30 września 2010r.

od 1 listopada 2010 roku do 30 listopada 2010r.

od 1 stycznia 2011 roku do 28 lutego 2011 roku,

od 1 czerwca 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku,

od 1 marca 2012 roku do 30 czerwca 2012 roku,

od 1 września 2012 roku do 30 listopada 2012 roku,

od 1 marca 2013 roku do 30 listopada 2013 roku,

od 1 stycznia 2014 roku do 28 lutego 2014 roku,

od 1 czerwca 2014 roku do 30 czerwca 2014 roku,

od1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku,

od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku,

od 1 marca 2015 roku do 31 marca 2015 roku,

od 1 maja 2015 roku do 30 czerwca 2015 roku,

od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku.

Konsekwencją wydania tej decyzji była druga decyzja z dnia 13 października 2022 roku znak(...) Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników K. P. w zakresie wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim oraz emerytalno-rentowym od 1 kwietnia 2016 roku do 9 września 2018 roku, z uwagi na brak trzyletniego nieprzerwanego pozostawania w ubezpieczeniu społecznym rolników przed rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów dotyczących K. P. znajdujących się w jego aktach rentalno-emerytalnych prowadzonych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz dokumentów znajdujących się w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych K. P., które zaliczył w poczet wiarygodnego materiału dowodowego. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, jak również nie budziły zastrzeżeń Sądu co do swej prawdziwości. Sąd pierwszej instancji zasadniczo pozytywnie ocenił zeznania stron, przy czym miał na uwadze, że w sposób subiektywny strony podchodzą do pewnych zaistniałych zdarzeń.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy uznał za bezsporne, że w okresach wskazanych w pierwszej zaskarżonej decyzji ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako mąż/domownik rolnika i równolegle wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia. Należy wskazać, że ubezpieczenie społeczne rolników jest co do zasady ubezpieczeniem subsydiarnym, co oznacza, że rolnik lub domownik nie podlega temu ubezpieczeniu jeżeli podlega innemu (nierolniczemu) ubezpieczeniu. Stosownie do art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu, emerytalnemu oraz rentowemu podlega rolnik lub domownik rolnika, jeżeli nie podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników zawierają uregulowania, które pozwalają rolnikowi w określonych sytuacjach na pozostanie w ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. kontynuowanie tego ubezpieczenia mimo podjęcia równolegle pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 5a ustawy), czy też wykonywania pracy poza rolnictwem na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i uzyskiwania z tego tytułu wynagrodzenia (art. 5b ustawy). Przepis art. 5b ust. 1 wskazanej ustawy stanowi, że rolnik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, lub powołania do rady nadzorczej, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego (według przepisów obowiązujących dotyczącym zaskarżonej decyzji) wynagrodzeniu za pracę, ustalonemu na podstawie odrębnych przepisów. Na podstawie przytoczonej wyżej regulacji art. 5b ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczony jako rolnik – z chwilą podjęcia zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia mógł w dalszym ciągu kontynuować ubezpieczenie społeczne rolników osiągając jednocześnie wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia. Sąd Okręgowy zważył, iż zgodnie z regulacją art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników rolnik może podlegać nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników podejmując zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia o ile przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty określonej w tym przepisie.

Z przedstawionych wyżej ustaleń zdaniem Sądu pierwszej instancji wynika, że w okresie, którego dotyczyła pierwsza z zaskarżonych decyzji przychód osiągnięty przez K. P. z tytułu umów zlecenia przekroczył w rozliczeniu miesięcznym kwotę połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę. Okoliczność ta spowodowała, że ubezpieczony w miesiącach, kiedy miała miejsce taka sytuacja nie spełniał przesłanek do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Dlatego w ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy zasadnie wydał decyzję z dnia 13 października 2022 roku znak: (...) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników K. P. w podanych w decyzji okresach. Jak stanowi art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczenie ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu. Natomiast przepis art. 39 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników wskazuje, że w razie zmiany stanu faktycznego lub stanu prawnego, na podstawie którego wydano decyzję o ustaleniu podlegania ubezpieczeniu, wydaje się nową decyzję w tej sprawie. Wobec powyższego Sąd pierwszej instant uznał, że ubezpieczony przekroczył przewidzianą przez ustawodawcę kwotę graniczną, przychodu z umów zlecenia co stanowiło podstawę, by wyłączyć go we wskazanych okresach z rolniczego ubezpieczenia społecznego. Dodał także, że strony nie mogą w realiach niniejszej sprawy podnosić zarzutu braku pouczenia organu rentowego o obowiązku informacji o zdarzeniach powodujących wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników, bo pouczenie takie otrzymali co najmniej dwa razy. Fakt braku zapoznania się z tym pouczeniem o czym mówiły strony podczas swoich negatywnymi skutkami w zakresie braku wiedzy o swoich obowiązkach obciąża strony, a nie organ rentowy.

Konsekwencją uznania pierwszej z zaskarżonych decyzji, tj. decyzji z 13 października 2022 roku znak: (...) za prawidłową jest ustalenie, że i druga zaskarżona decyzja, tj. decyzja z 13 października 2022 roku znak (...) jest zgodna z przepisami prawa i właściwie ustalonym stanem faktycznym. K. P. przed podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej nie podlegał nieprzerwanie przez trzy lata ubezpieczeniu społecznemu rolników, stąd nie miał możliwości kontynuowania tego ubezpieczenia w czasie podjęcia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania L. P. i nie uwzględnił stanowiska K. P..

Apelację od wyroku wniosła wnioskodawczyni, skarżąc wyrok w całości. Podniosła zarzuty:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędne przyjęcie, że K. P. nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z uwagi na fakt, iż podlegał innemu ubezpieczeniu na podstawie zatrudnienia w ramach umowy zlecenia.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. naruszenie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że K. P. nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z uwagi na fakt, iż podlegał innemu ubezpieczeniu na podstawie zatrudnienia w ramach umowy zlecenia

Mając na uwadze wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że K. P. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od dnia 1 czerwca 2003 roku do dnia 30 czerwca 2007 roku, od dnia 1 sierpnia 2007 roku do dnia 31 października 2007 roku, od dnia 1 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku, od dnia 1 lutego 2009 roku do dnia 28 lutego 2009 roku, od dnia 1 czerwca 2009 roku do dnia 30 czerwca 2009 roku, od dnia 1 października 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku, od dnia 1 lutego 2010 roku do dnia 31 lipca 2010 roku, od dnia 1 września 2010 roku do dnia 30 września 2010 roku, od dnia 1 listopada 2010 roku do dnia 30 listopada 2010 roku, od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 28 lutego 2011 roku, od dnia 1 czerwca 2011 roku do dnia 31 stycznia 2012 roku, od dnia 1 marca 2012 roku do dnia 30 czerwca 2012 roku, od dnia 1 września 2012 roku do dnia 30 listopada 2012 roku, od dnia 1 marca 2013 roku do dnia 30 listopada 2013 roku, od dnia 1 stycznia 2014 roku do dnia 28 lutego 2014 roku, od dnia 1 czerwca 2014 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku, od dnia 1 września 2014 roku do dnia 31 października 2014 roku, od dnia 1 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku, od dnia 1 marca 2015 roku do dnia 31 marca 2015 roku, od dnia 1 maja 2015 roku do dnia 30 czerwca 2015 roku, od dnia 1 września 2015 roku do dnia 31 października 2015 roku oraz ubezpieczenia emerytalno - rentowego od dnia 1 czerwca 2003 roku do dnia 30 czerwca 2007 roku, od dnia 1 sierpnia 2007 roku do dnia 31 października 2007 roku, od dnia 1 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku, od dnia 1 lutego 2009 roku do dnia 28 lutego 2009 roku, od dnia 1 czerwca 2009 roku do dnia 30 czerwca 2009 roku, od dnia 1 października 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku, od dnia 1 lutego 2010 roku do dnia 31 lipca 2010 roku, od dnia 1 września 2010 roku do dnia 30 września 2010 roku, od dnia 1 listopada 2010 roku do dnia 30 listopada 2010 roku, od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 28 lutego 2011 roku, od dnia 1 czerwca 2011 roku do dnia 31 stycznia 2012 roku, od dnia 1 marca 2012 roku do dnia 30 czerwca 2012 roku, od dnia 1 września 2012 roku do dnia 30 listopada 2012 roku, od dnia 1 marca 2013 roku do dnia 30 listopada 2013 roku, od dnia 1 stycznia 2014 roku do dnia 28 lutego 2014 roku, od dnia 1 czerwca 2014 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku, od dnia 1 września 2014 roku do dnia 31 października 2014 roku, od dnia 1 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku, od dnia 1 marca 2015 roku do dnia 31 marca 2015 roku, od dnia 1 maja 2015 roku do dnia 30 czerwca 2015 roku, od dnia 1 września 2015 roku do dnia 31 października 2015 roku,

ewentualnie w razie nieuwzględnienia powyższego wniosku, z ostrożności procesowej wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji;

Nadto wniosła o zasądzenie od organu rentowego na rzecz Wnioskodawczyni kosztów procesu za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W toku rozprawy apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni wskazała, iż skarży wyrok w całości i zmodyfikowała żądanie zasądzenia kosztów procesu, domagając się zasądzenia kosztów za postępowanie apelacyjne.

Wobec skarżenia wyroku w całości i treści zarzutów apelacyjnych, w tym obejmujących art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz mając na uwadze uzasadnienie apelacji Sąd Apelacyjny uznał, iż apelant domaga się zmiany zaskarżonego wyroku i dwóch poprzedzających decyzji poprzez orzeczenie zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w odwołaniach.

Pozwany organ rentowy nie zajął stanowiska procesowego co od wniesionej apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawczyni w zakresie w jakim domaga się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołań jest zasadna i skutkuje konicznością zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzających go decyzji.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że na etapie postępowania apelacyjnego istnieje spór co do prawa nie zaś co do faktów. Stąd też możliwym było dokonanie przez Sąd drugiej instancji jako sądu meritii oceny merytorycznej, bez konieczności uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazywania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, o co wnioskował apelant. Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił prawidłowo. Nie sporne jest, iż K. P. jako małżonek rolnika w okresie od dnia 1 czerwca 2003 roku do dnia 29 lutego 2016 roku miał zawarta umowę zlecenia i uzyskiwał z tego tytułu wynagrodzenie, stanowiące podstawę wymiaru składek do ZUS. Wysokość uzyskiwanego w poszczególnych miesiącach zarobku z tytułu umów zlecenia została wykazana niekwestionowanymi dowodami dokumentów. Poza sporem jest także, iż K. P. prowadził od dnia 1 kwietnia 2016 roku do dnia 9 września 2018 roku pozarolniczą działalność gospodarczą, przy czym przychód z tej formy aktywności był niewielki, o czym świadczą niewielkie kwoty podatku dochodowego, wynikające z dokumentów – zaświadczeń urzędu skarbowego składanych do organu rentowego (nie przekraczał kwoty granicznej z art. 5a ust. 1 pkt 5 ustawy). Prawidłowo Sąd Okręgowy ocenił, iż w całym sporny okresie, głównym źródeł utrzymania K. P. i jego rodziny była praca w gospodarstwie rolnym wnioskodawczyni o powierzchni 13,27 ha (9,91 ha przeliczeniowego).

Jednakże nie można zgodzić się z oceną prawną niespornego stanu faktycznego, zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i to z dwóch powodów. Pierwszym problemem widocznym prima facie jest wadliwe zastosowanie art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wykładnia normy art. 5 b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie jest prawidłowa. Decydujące znaczenie dla prawidłowego odkodowania treści powołaj normy ma wyrażenie którym posłużył się ustawodawca w tym przepisie "w rozliczeniu miesięcznym". W systemie prawa prawodawca rozróżnia okresy rozliczeniowe, na przykład miesięczne, roczne i znaczenie mają granice temporalne terminu, czyli początek i koniec danego okresu (np. miesięcznego, rocznego). Inne znaczenie ma wyrażenie dotyczące rozliczenia miesięcznego, które nie jest równoznaczne z okresem rozliczeniowym miesięcznym, rocznym, gdyż dotyczy sposobu ustalenia wyniku aplikowanego algorytmu w odniesieniu do okresów miesięcznych. I tak należy dla zobrazowania powyższej kwestii wskazać, iż w systemie prawa występują okresy rozliczeniowe trzymiesięczne albo czteromiesięczne (równoważnego czasu pracy - art. 135 § 2 i 3 k.p.), kwartalne (art. 104 ustawy o podatku od towarów i usług). Z drugiej strony są rozliczenia miesięczne i roczne, czyli przykładowo po upływie roku kalendarzowego w stosunku rocznym lub miesięcznym (art. 41b ust. 1 ustawy z dnia18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U.2024 poz.1121 tekst jednolity ze zm.). Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2024 poz. 497 tekst jednolity ze zm.). Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje rozliczenia miesięcznego przychodów mających wpływ na prawo do świadczenia lub do zachowania jego wysokości w poszczególnych miesiącach danego roku (art. 103-105 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS Dz.U. 2022, poz. 1251 tekst jednolity ze zm.), co potwierdza, że pojęcie rozliczenie miesięczne dotyczy metody obliczania, której wynik rzutuje na prawo do świadczeń (emerytury lub renty) lub ich wysokość, a nie okresu (terminu) jednego miesiąca. Natomiast użyte w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyrażenie "w rozliczeniu miesięcznym", dotyczy sposobu ustalenia wyniku za pomocą "rozliczenia miesięcznego" (algorytmu). Wyrażenie to nie może być rozumiane jako jeden miesiąc, czyli okres jednego miesiąca, oczywiście jeśli tak jak w niniejszej sprawie okres wykonywani umowy zlecenia jest dłuższy niż jeden miesiąc. Wobec tego, iż art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników operuje tylko wyrażeniem "w rozliczeniu miesięcznym" a brak jest określenia okresu rozliczeniowego miesięcznego, to nie ma podstaw do przyjmowania, aby rozliczenie miesięczne zawężać tylko do okresu miesiąca, w którym ubezpieczony otrzymał przychód ze zlecenia. Wyrażenie "w rozliczeniu miesięcznym" uzasadnia stwierdzenie, że chodzi tu o algorytm, w którym przychody dzieli się przez liczbę miesięcy danego okresu rozliczeniowego. Uprawnione może być stwierdzenie, że chodzi o 12-miesięczny okres rozliczeniowy. Skoro rolnik może prowadzić działalność gospodarczą do wysokości określonych dochodów, które w aspekcie utrzymania ubezpieczenia społecznego rolników rozlicza się co roku, a na działalność gospodarczą - art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - składają się wszak pojedyncze umowy cywilne (zlecenia), to również dla samodzielnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli dla zlecenia poza działalnością gospodarczą, okresem rozliczeniowym per analogiam również może być okres roczny z zastosowaniem rozliczenia miesięcznego, czyli okres roczny wynikający z art. 5a ust. 2 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W rozliczeniu miesięcznym chodzi więc o średnią miesięczną, a nie tylko o przychód uzyskany w danym miesiącu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2022 r. III USKP 151/21 LEX nr 3509771, postanowieniu z dnia 15 czerwca 2022 r. III USK 287/22LEX nr 3569766 , Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 12 lipca 2019 r. III AUa 71/19 LEX nr 3321999; K. Ś.: Ubezpieczenie społeczne rolników a wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2018 nr 2). Przedstawiona powyżej analiza uzasadnia przyjęcie, iż użyte w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyrażenie "w rozliczeniu miesięcznym" dotyczy algorytmu wyliczenia średniego miesięcznego przychodu z umowy zlecenia, a nie miesięcznego okresu rozliczeniowego.

Dochody uzyskane z tytułu umowy zlecenie zainteresowanego kształtują się odpowiednio w skali danego roku:

Rok/ miesiąc	2003	2004	2005	2006	2007	2008
Styczeń		500	600	600	580	1140
Luty		500	600	600	750	760
Marzec		500	600	600	500	760
Kwiecień		500	600	600	500	600
Maj		500	600	600	830	840
Czerwiec	500	500	600	600	580	680
Lipiec	500	500	600	600	330	620
Sierpień	500	500	600	600	660	600
Wrzesień	500	500	600	600	500	840
Październik	500	500	600	600	660	760
Listopad	500	500	600	600	0	840
Grudzień	500	500	600	600	330	620
Razem	3500	6000	7200	7200	5923	9060
Minimalne wynagrodzenie rocznie	Za okres działalności 5600	9888	10188	10789,20	11232	13512

Rok/ miesiąc	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
Styczeń	400	0	1000	1300	500	1000	500
Luty	700	800	1200	200	500	1100	500
Marzec	300	1400	600	1800	1100	100	1000
Kwiecień	600	1100	500	1500	1200	500	500
Maj	600	1600	600	1700	1100	600	1200
Czerwiec	1200	1600	1800	2200	200	100	1100
Lipiec	0	1400	1200	100	1200	500	700
Sierpień	0	400	1100	500	1100	500	500
Wrzesień	0	900	700	1600	1500	1000	1000
Październik	800	400	1300	1100	100	1100	1000
Listopad	700	1200	1200	1400	100	0	600
Grudzień	700	400	1300	700	500	1000	600
Razem	6000	11200	12500	14100	9100	6500	9200
Minimalne wynagrodzenie rocznie	15312	15804	16632	18000	19200	20160	21000

Zatem w żadnym okresie rozliczeniowym zainteresowany nie przekroczył kwoty minimalnego wynagrodzenia w ujęciu rocznym. Ta konstatacja nie jest jednak wystraczająca dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy.

Należy rozważyć zagadnienie możliwości zastosowania art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 grudnia 2016 roku do sytuacji zainteresowanego. Analizę przedmiotową trzeba rozpocząć od rysu historycznego kształtowanie się obecnej treści normatywnej art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przywołana norma art. 5b została wprowadzona przez ustawodawcę do porządku prawnego od dnia 1 stycznia 2015 roku ustawą z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2014 poz. 1831). Zgodnie z jej pierwotnym brzmieniem rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub powołania do rady nadzorczej, podlega nadal ubezpieczeniu rolniczemu w okresie wykonywania ww umowy, lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów. Celem wprowadzonej zmiany było złagodzenie przez ustawodawcę rygoryzmu normy art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tz. pozbawianie prawa do ubezpieczanie rolniczego rolników wykonujących aktywność skutkującą podleganie przez niech ubezpieczeniem społecznym w powszechnym systemie. Ów rygoryzm polegał bowiem utracie ubezpieczenia rolniczego przez osobę uzyskującą przychód skutkujący objęciem ubezpieczeniem społecznym w systemie powszechnym i to bez względu na wysokość tego przychodu. Nie można też tracić z pola widzenia, że wraz z wprowadzeniem nowelizacji ustawy z dnia 23 października 2014 roku równocześnie ustawodawca wprowadził przepis przejściowy art. 4 ust. 3. Przepis ten statuował zasadę powrotu do ubezpieczania lub nieusuwania z tego ubezpieczenia rolników spełniających przesłanki oznaczone w przywołanym art. 5b, obligując Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego do nie wydawania decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników za okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przypadające przed dniem wejścia w życie tej noweli tj. przed 1 stycznia 2015 roku, ewentualnie umożliwiając rolnikom wyłączonym z ubezpieczenia z powyższych względów na mocy decyzji organu rentowego powrotu do tego ubezpieczenia. Natomiast, dokonując z dniem 31 grudnia 2016 roku zmiany w brzmieniu omawianej normy art. 5b w zakresie kwoty granicznej przychodu z tytułu realizacji umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej od której uzależniona została możliwość pozostania w rolniczym ubezpieczeniu społecznym, przez podwyższenie jej do kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu (ustawą o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 21 października 2016 roku Dz.U. 2016 poz. 2043), ustawodawca nie przewidział przepisów przejściowych.

Stąd też w okolicznościach faktycznych jakie mają miejsce w rozpoznawanej sprawie, powstała konieczność rozstrzygnięcia drugiego problemu ogniskującego wobec zagadnienia, czy wspomniana wyżej zasada nieusuwania z rolniczego ubezpieczenia społecznego rolników podejmujących wskazaną wyżej aktywność obejmuje również tych rolników, którzy z tego tytułu osiągnęli przychody w wysokości nieprzekraczającej kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, ale wyższą niż połowę tej kwoty, przed wejściem w życie drugiej ze wskazanych ustaw nowelizujących. Dla dokonania prawidłowego rozstrzygnięcia tak zarysowanego problemu konieczne jest przypomnienie wyżej wskazanego celu dla jakiego został przez ustawodawcę wprowadzony do porządku prawnego zapis ust. 3 art. 4 noweli z dnia 23 października 2014 roku. Właśnie dla realizacji tego celu i mając na uwadze fundamentalna zasadę równości wobec prawa należy uznać, iż rolnicy wstecznie osiągający przychód w wysokości do kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu, powyżej kwoty połowy tego wynagrodzenia nadal winni pozostawać w rolniczym ubezpieczeniu.

Należy także zważyć na kolejny istotny aspekt sprawy, iż zainteresowany od dnia 1 kwietnia 2016 roku rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, zawiadamiając o powyższym rolniczy organ rentowy, będąc przekonany o możliwości pozostania w ubezpieczeniu rolniczym. I tu rysuje się następne zagadnienie, które należy rozważyć. Mianowicie stosowania, przy podejmowaniu decyzji o wyłączeniu ubezpieczonego, legitymującego się znacznym okresem podlegania ubezpieczeniu rolniczemu z dotychczasowego systemu zabezpieczenia społecznego i to z datą wsteczną, zasady proporcjonalności, o której mowa w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 1 Protokołu Nr 1, sporządzonej 4 listopada 1950 roku (Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284 ze zm.; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2016 r. I UK 386/15 LEX nr 2169474; z dnia 20 marca 2018 r. III UK 40/17 LEX nr 2497576; z dnia 25 października 2016 r., I UK 386/15, LEX nr 2169474) oraz zasady ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa (wywodzona z art. 2 Konstytucji RP), zwanej także zasadą lojalności państwa względem obywateli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2020 r. I UK 37/19 OSNP 2021/5/54).

Pierwsza z zaakcentowanych zasad oznacza, iż ingerencja w prawa nabyte winna być proporcjonalna do naruszenia prawa. Usunięcie rolnika z ubezpieczenia rolniczego nie powinno odbywać się przez użycie środków nieproporcjonalnych, które niekonstytucyjnie ingerują w rolniczy tytuł ubezpieczenia społecznego i prowadzą jedynie do "zaciśnięcia pętli zadłużeniowej w postaci zaległości składkowych z innego (zbiegającego się) tytułu ubezpieczeń społecznych, która doprowadza rolnika do stanu upadłości finansowej, bez zastosowania nieproporcjonalnie drastycznych sankcji w postaci wyłączenia skarżącej z ubezpieczenia rolniczego i włączenia jej do ubezpieczenia społecznego z tytułu okresowo prowadzonej niskodochodowej działalności pozarolniczej" (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2013 r., I UK 556/12, LEX nr 1438701; z dnia 13 listopada 2014 r., I UK 117/14 OSNP2016/5/62). Oczywiste jest, iż zainteresowany w przypadku uprawomocnienia się zaskarżonej decyzji zostanie z urzędu objęty obowiązkowym ubezpieczeniem z tytułu pozarolniczej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz zostanie obarczony obowiązkiem uregulowania zaległości składkowych w ZUS, której racjonalnie rzecz ujmując, nie będzie w stanie zapłacić z dochodów z działalności rolniczej. Prowadzona przez wymienionego działalność gospodarcza była niskodochodowa i nie pozwoliła wymienionemu na zgromadzenie odpowiednich na ten cel funduszy. W takich okolicznościach sprawy, utrzymanie status quo zaskarżonych decyzji ewidentnie prowadziłoby do niezachowania konstytucyjnej cechy proporcjonalności, na którą zdecydowany nacisk w indywidualnych sprawach ubezpieczonych kładzie judykatura (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Wykluczenie zaskarżoną decyzją zainteresowanego z ubezpieczenia społecznego rolników nadto będzie skutkować utratą stażu ubezpieczonego za okres od 2003 roku do 2018 roku z krótkotrwałymi przerwami i co oczywiste, wpłynie negatywnie na jego uprawnienia emerytalne z rolniczego systemu , który był dla niego zasadniczym. Te zaś okoliczności dobitnie prowadzą do konstatacji, iż zaskarżony wyrok narusza zasadę proporcjonalności.

Kolejną regułą, która zdaniem Sądu Apelacyjnego została pominięta w ocenie sprawy, jest zasada lojalności państwa względem obywateli (ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa). Wyraża się ona w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, "by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny" (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lutego 2001 r., K 27/00, OTK 2001 Nr 2, poz. 29 ; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2020 r. I UK 37/19 OSNP 2021/5/54). Wskazana zasada opiera na pewności prawa, czyli takim zespole cech przysługujących prawu, które gwarantuje jednostce bezpieczeństwo prawne, umożliwiając jej decydować o swoim postępowaniu na podstawie pełnej znajomości przesłanek działania organów państwa, a zarazem znajomości konsekwencji prawnych, jakie postępowanie to może za sobą pociągnąć (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2000 r., P 3/00, OTK 2000 Nr 5, poz. 138 oraz z dnia 28 lutego 2012 r., , OTK-A 2012 Nr 2, poz. 16). W konsekwencji rolniczy organ rentowy ma obowiązek tak stosować obowiązujące przepisy, aby ubezpieczony mógł układać swoje sprawy, znając swoją sytuację prawną w oparciu o informacje udzielane przez ten organ, do czego zobowiązują przepisy art. 8 i 9 k.p.a. (stosowane - przez odesłanie z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Ten ostatni przepis (art. 9 k.p.a.) zobowiązuje organ rentowy do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego; organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Oznacza to w przypadku takim jak w niniejszej sprawie obowiązek poinformowania zainteresowanego o okolicznościach powodujących ustanie podlegania ubezpieczeniu rolniczemu (o treści art. 7 ust. 1 in fine i art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), tak aby składając wniosek w trybie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników miał świadomość, że przesłanka 3 lat nieprzerwanego podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników (od której uzależniona jest możliwość pozostania w ubezpieczeniu społecznym rolników mimo podjęcia działalności gospodarczej) nie jest spełniona wtedy, gdyż w tym okresie zaszły warunki do podlegania innemu tytułowi ubezpieczenia społecznego i tym samym doszło do wyłączenia z mocy prawa z ubezpieczenia rolniczego. Nie wystarczy zatem takie pouczenie (które wedle ustaleń Sądu pierwszej instancji otrzymywała każdorazowo żona ubezpieczonego), z którego można odczytać, że warunek niepodlegania innemu tytułowi ubezpieczenia (np. z tytułu umowy o pracę, jak w pouczeniu w decyzji z dnia16 września 1997 roku k. 16 akt KRUS, stosunku pracy lub stosunek służbowy - decyzja z dnia 15 kwietnia 2016 roku k. 36 akt KRUS) dotyczy momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej. Pouczenia nie doprecyzowały tytułu umowy zlecenia. Brak pouczenia o warunkach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu na zasadach ogólnych (bez uwzględnienia wyjątku wskazanego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników), może prowadzić w okolicznościach konkretnej sprawy do wniosku, że ubezpieczony swym zachowaniem w żadnej mierze nie przyczynił się do sformułowania przez organ rentowy błędnych ocen, a wręcz że przeciwnie - dochowując należytej staranności - podejmował on działania w zaufaniu do organu i wydawanych przez niego decyzji. Oczywiste jest, w okolicznościach niniejszej sprawy, że brak zgłoszenia w ogranie rentowym przez rolnika-małżonkę zainteresowanego nie było działaniem ukierunkowanym na nieuprawnione zapewnienie możliwości pozostania w ubezpieczeniu rolniczym (umyślnie zatajanie wykonywania zlecenia). K. P. zgłaszając fakt rozpoczęcia swej działalności gospodarczej nie miał świadomości podobnie jak jego żona, że nie legitymuje się okresem 3 lat nieprzerwanego ubezpieczenia rolniczego przed datą 1 kwietnia 2016 roku. Okoliczność tę powinien wyjaśnić (ustalić) organ rentowy przed wydaniem decyzji stwierdzającej dalsze podleganie rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, dając tym samym ubezpieczonemu szansę na prawidłową ocenę konsekwencji związanych z podjęciem działalności gospodarczej (niemożność pozostania w ubezpieczeniu rolniczym). Innymi słowy, organ rentowy, nie pouczając o warunkach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu, w tym że okres 3 lat nieprzerwanego ubezpieczenia rolniczego spełniony jest tylko wtedy, gdy nie wystąpiły w nim inne tytuły ubezpieczeń i wydając decyzje stwierdzające dalsze (po rozpoczęciu działalności gospodarczej) podleganie temu ubezpieczeniu, zastawił swoistą "pułapkę prawną". Polegała ona na tym, że ubezpieczony, opierając się na dokonanej (w decyzjach) przez organ władzy publicznej ocenie przesłanek nabycia prawa i działając w zaufaniu do dokonanej oceny, podjął istotną decyzję życiową, a następnie - gdy okazało się, że decyzja organu była błędna - miałby ponieść konsekwencje tego błędu (wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego i obligatoryjne włącznie do systemu powszechnego z obowiązkiem uregulowania należności (składek wraz z ustawowymi odsetkami) nieprzedawnionych do ZUS).

Sąd Apelacyjny dostrzega treść art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, statuujący instytucję wzruszenia decyzji organu rentowego. Zgodnie z powołanym przepisem prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną organu rentowego ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Zacytowany przepis jest instrumentem pozwalającym na przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Ale ta możliwość wymaga, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny ustanowienie odpowiedniej granicy, poza którą niedopuszczalne byłoby wzruszenie decyzji (wyrok TK z dnia 28 lutego 2012 roku K 5/11, pkt 3.3.4. OTK-A 2012/2/16). Trwałość decyzji organów władzy publicznej nie może być pozorna. Ustawodawca nie może z jednej strony deklarować trwałości decyzji (stwierdzając ich prawomocność), a z drugiej strony, bez względu na przyczynę wadliwości decyzji, nie przewidywać żadnych ograniczeń ich wzruszania. W konsekwencji prokonstytucyjna wykładnia użytego w z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zwrotu "mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie" musi zakładać granicę, poza którą nowe dowody czy ujawnione okoliczności przestają mieć wpływ na to prawo lub zobowiązanie. W ocenie Sądu Apelacyjnego granicę tę wyznacza test proporcjonalności z uwzględnieniem, czy przywrócenie stanu zgodnego z prawem i tym samym odwrócenie następstw niestaranności działania organu rentowego nie spowoduje w konkretnym przypadku daleko idących, negatywnych i nieodwracalnych konsekwencji dla ubezpieczonego postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2016 r., OSNP 2017 Nr 12, poz. 167). Decyzja stwierdzająca spełnienie tych warunków ma wprawdzie charakter deklaratoryjny, jednakże niezasadne potwierdzenie w niej prawa do wyboru rolniczego ubezpieczenia z przyczyn niezawinionych przez ubezpieczonego powoduje konieczność przeprowadzenia testu- analizy skutków takiej ingerencji, a te jednoznaczne przemawiają przeciwko możliwości wyłączenia zainteresowanego z systemu rolniczego ubezpieczenia od 2003 roku do 2015 roku i od 2016 do 2018.

Sąd Apelacyjny, kierując się powyższymi wskazaniami oraz na mocy art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok jak w pkt I.

Natomiast zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, która została określona w art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jak stanowi art. 98 § 1 ¹ zd. 1 k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Stosownie do art. 99 k.p.c. w zw. art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. W niniejszej sprawie stroną przegrywającą jest pozwany. Zatem zobowiązany jest do zwrotu kosztów procesu, których wysokość ustalona została w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023 poz. 1935 tekst jednolity ze zm.), przy przyjęciu, reguł art. 102 k.p.c. Przedmiotem rozpoznania objęte są dwie sprawy zawisłe przed Sądem Okręgowym, ale zważywszy na nakład pracy w postępowaniu apelacyjnym, wynikający z jednej apelacji zasadnym było zasadzenie kwoty 240 zł.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 98 § 1 ¹ k.p.c., art. 99 k.p.c. w. zw. z art. 102 k.p.c. i art. 108 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt II wyroku.

Iwona Jawor-Piszcz