Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2025 roku

Sąd Apelacyjny w L. I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia SA Adam Czerwiński

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zdanowicz - Martyna

po rozpoznaniu dnia 26 sierpnia 2025 roku w L.

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. i J. P.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 12 października 2023 roku, sygn. akt (...)

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów M. P. i J. P. kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Adam Czerwiński

Sygn. akt I ACa 2058/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 października 2023 roku Sąd Okręgowy w L. w sprawie z powództwa M. P. i J. P. przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej w W.:

I.  zasądził od Banku (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powodów M. P. i J. P. łącznie kwotę 117 490,69 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 marca 2021 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądził od Banku (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powodów M. P. i J. P. łącznie kwotę 52 014,14 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 marca 2021 roku do dnia zapłaty;

III.  zasądził od Banku (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powodów M. P. i J. P. łącznie kwotę 5 563,19 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lipca 2022 roku do dnia zapłaty;

IV oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

V.  zasądził od Banku (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powodów M. P. i J. P. łącznie kwotę 6 417,00 zł tytułem kosztów procesu, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Szczegółowe uzasadnienie wyroku znajduje się kartach 603 – 625 akt sprawy.

Apelację od powyższego wyrok u wniosła strona pozwana.

Pozwany zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części, tj. w zakresie punktów I, II, III i V, zarzucając przy tym:

- naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i 232 k.p.c. oraz w zw. z art 6 k.c., art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. z art. 227, art. 232 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c.

- naruszenie prawa materialnego w postaci: art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. oraz art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 385 ¹ § 1 i § 2 k.c., art. 385 ² k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz § 8 ust. 4 Regulaminu Kredytowania, art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 poprzez ich błędną wykładnię oraz art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 ?? k.c., art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 65 § l i 2 k.c. oraz art. 358 § 2 i § 3 k.c. i w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13, art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 24 i 32 Ustawy o Narodowym Banku Polskim w zw. z uchwałą nr 47/2007 Zarządu NBP z dnia 18 grudnia 2007 roku zmieniającą uchwałę 51/2002 Zarządu NBP z dnia 23 września 2002 roku (Dz. Urz. NBP Nr 14, poz. 39 i Nr 20, poz. 51, z 2004 r. Nr 2, poz. 3 oraz z 2007 r. Nr 1, poz. 2 i Dz.Urz.NBP.2007.18.35) i w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13, art. 4 w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a) i lit. b) ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 316 § 1 k.p.c., art. 5 k.c., art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c., art. 411 pkt. 1 i 4 k.c., art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c., art. 411 pkt. 1 i 4 k.c. i art. 409 k.c., art. 118 k.c. w zw. z art 120 k.c. oraz art 455 k.c. oraz art. 819 k.c., art 481 § 1 k.c. w zw. z art 455 k.c., art 5 k.c. w zw. z art 481 k.c.

W zakresie postępowania dowodowego pozwany na podstawie art 380 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., art 278 § 1 k.p.c. i art. 162 k.p.c. wniósł o zmianę postanowienia dowodowego w zakresie pominięcia wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego i z zeznań świadków M. C., M. S., J. C., K. M. w zakresie zgłoszonym przez Pozwanego i tym samym wniósł o jego przeprowadzenie w postepowaniu odwoławczym zgodnie z wnioskiem Pozwanego z odpowiedzi na pozew;

2. wnoszę o przeprowadzenie dowodu z dokumentów: oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania z dnia 19 października 2023 roku (x2) wraz z potwierdzeniem jego nadania i doręczenia - na fakt skutecznego złożenia przez Pozwanego oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania wobec Powoda.

Nadto podniósł procesowy zarzut zatrzymania świadczeń Powoda na rzecz Pozwanego z tytułu Umowy Kredytu zawartej pomiędzy stronami niniejszego postępowania w zakresie kwoty 218.592,00 zł stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty kredytu.

W związku z powyższym pozwany wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od Powoda na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I Instancji wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia którym je zasądzono do dnia zapłaty;

2. ewentualnie w razie zaś oddalenia apelacji co do zasady i w zw. z podniesionym w ramach apelacji zarzutem zatrzymania wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zastrzeżenie w sentencji, iż spełnienie zasądzonego świadczenia powinno nastąpić za jednoczesnym zaoferowaniem przez powoda pozwanemu Bankowi (...) S.A. w W. kwoty 218.592,00 zł;

3. zasądzenie solidarnie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz kosztu poniesionej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Szczegółowa treść zarzutów i uzasadnienia apelacji strony pozwanej znajduje się na kartach 628-653 akt sprawy.

W odpowiedzi na apelację złożoną przez pozwanego, powodowie domagali się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny stwierdził, co następuje:

apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Pozwany bank podniósł zarzuty naruszenia zarówno prawa procesowego, jak również materialnego. Jako pierwszej dokonać należy oceny zarzutów naruszenia przepisów proceduralnych, bowiem ewentualne uchybienia w tym zakresie mogą przełożyć się na ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę orzekania w sprawie. Ocena trafności zastosowania i wykładni prawa materialnego jest natomiast możliwa dopiero wówczas, gdy w sposób niewadliwy ustalony został stan faktyczny sprawy.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 2 pkt 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., którego skarżący upatruje w odmowie Sądu I instancji przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i finansów, a także w niezasadnym pominięciu wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków K. M. i J. C., M. C. oraz M. S.. W procedowaniu Sądu Okręgowego Sąd odwoławczy nie dopatrzył się zarzucanych nieprawidłowości. Okoliczności podlegające dowodzeniu przy pomocy dowodu z opinii biegłego nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zważywszy na to, że ocena postanowień umowy kredytowej powinna być dokonana biorąc pod uwagę stan z chwili jej zawarcia, a w umowie nie wskazano żadnych kryteriów, w oparciu, o które Bank miał ustalać kursy waluty CHF. Powołany przez pozwanego dowód nie był istotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a służył wykazaniu sposobu kształtowania kursu franka na przestrzeni ubiegłych lat czy oceny praktyki rynkowej stosowania kursów walut. W świetle przedmiotu postępowania zakreślonego żądaniem pozwu, przeprowadzenie takiego dowodu było zbędne. Podobne uwagi odnoszą się do dowodu z zeznań świadków.

Ustalenia dotyczące abuzywnej treści postanowień umownych, regulujących sposób kształtowania kursu waluty CHF, leżą w granicach oceny prawnej dokonywanej przez Sąd. Nie istnieje, tym samym, konieczność zasięgnięcia jakichkolwiek wiadomości specjalnych w omawianym zakresie. Z tych względów przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych na etapie postępowania apelacyjnego było również bezcelowe.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przypomnieć należy, że według ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, Sąd w ramach kompetencji prawnych posiada przypisaną przez ustawę swobodę w ocenie wiarygodności i mocy dowodów. Oceny tej dokonuje według własnego przekonania powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Sąd porównuje wnioski wynikające z poszczególnych dowodów przy uwzględnieniu zasad logiki i doświadczenia życiowego i w efekcie ocena ich wiarygodność. Jeżeli więc z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza art. 233 § 1 k.p.c. i musi być uznana za prawidłową, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego (np. po uznaniu innych z wykluczających się dowodów za wiarygodne), dawały się wysnuć spójne, logicznie wnioski odmienne.

Bank stawiając zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. wiąże go przede wszystkim z kwestiami oceny celu zawarcia umowy, realizacji jego obowiązków informacyjnych względem powodów, indywidualnym uzgadnianiem zwalczanych postanowień oraz dowolnością w kształtowaniu kursów walut we własnych tabelach, jednak zarzut ten również nie jest skuteczny. Skarżący bowiem nie wykazał błędów w rozumowaniu Sądu pierwszej instancji, lecz ograniczył się do przedstawienia własnej, alternatywnej wersji oceny dowodów, co w świetle wyżej przywołanego orzecznictwa nie może doprowadzić do podważenia ustalonego stanu faktycznego. Częściowo zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podważa w istocie materialnoprawną interpretację poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, bowiem dotyczy oceny wystąpienia przesłanek w zakresie abuzywnego charakteru postanowień umownych, dlatego też zostanie omówiony w ramach oceny prawnej naruszenia art. 385 ¹ k.c.

Reasumując powyższe rozważania Sąd Apelacyjny uznał, iż zarzuty naruszenia prawa procesowego są niezasadne. Jak wyżej wskazano Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i uznaje je za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c.). W ocenie Sądu Apelacyjnego w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy nie naruszył też przepisów prawa materialnego.

W świetle prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu I instancji niezasadne pozostają podniesione w apelacji strony pozwanej zarzuty naruszenia prawa materialnego, które poddać należy łącznej analizie w ramach poszerzonej i usystematyzowanej oceny prawnej stanu faktycznego sprawy.

Podstawową wadą spornej umowy jest brak wskazania w jej treści weryfikowalnych kryteriów ustalania kursu CHF służącego do ustalania wielkości świadczeń powodów, co pozostawione zostało swobodnej decyzji Banku, upoważniając go tym samym do jednostronnego określania kursu waluty na potrzeby wyliczania wysokości zobowiązania kredytobiorców – konsumentów. Tego rodzaju postanowienia są sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego, jak też z zasadami współżycia społecznego, niemniej jednak aktualnie w orzecznictwie przyjmuje się, że z uwagi na potrzebę zapewnienie konsumentowi jak najszerszej ochrony (w tym uwzględnienie jego woli) kwestia ta winna być oceniana w punktu widzenia abuzywności postanowień umownych, czyli w kontekście art. 385 ¹ k.c., nie art. 353 ¹ k.c. czy art. 58 § 1 i 2 k.c. (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56, wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 marca 2022 r., V ACa 245/21, LEX nr 3333437, oraz z 17 maja 2022 r., VI ACa 535/21, LEX nr 3394498).

Chybione pozostają także zarzuty naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c., gdyż wszystkie przesłanki ze wskazanego unormowania, uzasadniające przyjęcie abuzywności spornych klauzul przeliczeniowych, zostały spełnione, co Sąd Okręgowy szczegółowo uzasadnił, a Sąd Apelacyjny podziela.

Jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy, umowa łącząca strony niewątpliwie dotyczyła kredytu indeksowanego. Kredyt udzielany był i spłacany w złotych, ale zarówno kwota wypłacanego kredytu, jak i kwota rat, były przeliczane najpierw na CHF (kredyt), a następnie z CHF na złote (raty), przy czym brak było wskazania w umowie weryfikowalnych kryteriów ustalania kursu CHF służącego do tego przeliczania, jak też w ogóle przesłanki ani zasady tego przeliczania nie były określone w umowie. Opisany mechanizm dowodzi, że Bank ustalał kurs CHF arbitralnie, według sobie tylko znanych zasad.

Analiza treści umowy prowadzi do wniosku, że Bank miał jednostronną możliwość kształtowania obowiązku drugiej strony. Pozwany nie wskazał natomiast postanowienia umownego bądź przepisu prawa z daty kontraktowania, który ograniczałby swobodę w kształtowaniu kursów walut stosowanych na potrzeby przedmiotowej umowy. Opublikowane kursy były niewątpliwie wynikiem jednostronnej decyzji Banku, zatem nieweryfikowalne według jakichkolwiek obiektywnych kryteriów, pozwalających konsumentom w momencie zawarcia umowy na ocenę wysokości świadczeń, obciążających ich na przestrzeni kilkudziesięciu lat.

Sąd Okręgowy trafnie także uznał, że powodowie zawierali umowę jako konsumenci, że powyższe postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgodnione, a pochodziły z wzorców określonych przez Bank oraz że klauzule te określały główny przedmiot umowy, ale nie były jednoznaczne. Słusznie także ocenił, że postanowienia te były sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały interes konsumentów, a tym samym stanowiły one niedozwolone postanowienia umowne. Można zauważyć, że kwestia abuzywności tego rodzaju postanowień w przypadku kredytów indeksowanych kursem CHF jest przesądzona w orzecznictwie (por. np. wyroki Sądu Najwyższego w sprawach I CSK 1049/14, IV CSK 285/16, I CNP 39/17, II CSK 632/17, V CSK 559/17, I CSK 556/18, IV CSK 309/18, II CSK 19/18, III CSK 159/17, OSP 2019, I CSK 242/18, V CSK 382/18). Przyjęcia, że Bank mógł jednostronnie decydować o wysokości kursu, a tym samym wysokości świadczenia powodów nie zmienia także to, że Bank ustalał czy starał się ustalać kurs w oparciu o uwarunkowania rynkowe, skoro czynił to według tylko sobie znanych zasad i bez zasygnalizowania w umowie jakichkolwiek mechanizmów wyliczania i ograniczeń i bez możliwości weryfikacji tego sposobu. W dalszym ciągu świadczy to o dowolności i arbitralności.

Sąd Okręgowy także słusznie przyjął skutek nieważności umowy z uwagi na to, że usunięcie postanowień abuzywnych znosi mechanizm indeksacji, prowadząc do diametralnej zmiany istoty umowy, oraz powoduje brak możliwości ustalenia głównych świadczeń. Dlatego za chybione należy uznać także zarzuty dotyczące przyjęcia nieważności umowy. Rzeczywiście zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.p.c. zasadą jest, że skutkiem abuzywności klauzul umownych jest brak związania konsumenta tymi postanowieniami. Niemniej jednak eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, wobec czego występują sytuacje, gdy (jak w niniejszym przypadku) wyeliminowanie przedmiotowych klauzul skutkuje tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy uznać ją za umowę o tak odmiennej istocie i charakterze, iż jej utrzymanie nie jest możliwe, co przemawia za jej nieważnością. Tym bardziej, że usunięcie klauzul przeliczeniowych w niniejszym przypadku spowodowałoby, że brak byłoby określenia w umowie jej elementów przedmiotowo istotnych - nie można by obliczyć wysokości świadczenia powodów. Dlatego usunięcie uznanych za abuzywne klauzul umownych skutkuje upadkiem całego stosunku zobowiązaniowego, a nie tylko niektórych elementów, jakie się na niego składają. Sąd I instancji obszernie i szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko w powyższych kwestiach, tj.: dlaczego uważa, że w rozpoznawanej sprawie doszło do spełnienia warunków z art. 385 ¹ § 1 k.c. i dlaczego niemożliwe jest w tej sytuacji utrzymanie umowy w jej okrojonym kształcie. Argumentację tę Sąd Apelacyjny w pełni podziela.

Zasadne jest przywołanie stanowiska skorelowanego z dominującym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które co do zasady wyklucza możliwość uzupełniania luki powstałej w umowie po wyeliminowaniu z niej klauzuli abuzywnej innymi przepisami, w szczególności wbrew woli konsumenta, czy na zasadzie analogii. Byłoby to sprzeczne z celem dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE. L z 1993 r. Nr 95, s. 29), jak też sankcyjnym charakterem przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych. Przyjmuje się, że rolą sądu krajowego jest wyłącznie i jedynie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego, tak żeby nie mógł on wywoływać wiążącego skutku wobec konsumenta. Natomiast sąd nie jest uprawniony do zmiany treści tego warunku (por. wyroki TSUE C - 618/10 -pkt 2, C 377/17 – pkt 97, C 488/11 – pkt 57). Dlatego nie ma podstaw, żeby zastępować niedozwolone postanowienia umowne innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu, w tym np. średnim kursem NBP – taka ingerencja Sądu w treść zobowiązania jest zbyt daleko idąca, szczególnie jeśli miałaby miejsce wbrew woli konsumenta (por. C-260/18, pkt 2).

Również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 2019 roku, II CSK 483/18, stwierdził, że art. 385 ¹ § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia uznanie, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach Kodeksu cywilnego. Sąd krajowy nie może bowiem zmieniać treści nieuczciwych warunków zawartych w umowach. Działania sądu – w razie stwierdzenia w umowie klauzuli niedozwolonej – mogą mieć zatem wyłącznie charakter sankcyjny.

Należy również odnieść się do kwestii akcentowanej przez pozwanego – możliwości spłaty kredytu we frankach. Nie zmienia to faktu, że już wyeliminowanie postanowień dotyczących przeliczenia (według kursu z tabeli) kwoty wypłaconego kredytu w celu ustalenia wysokości zobowiązania powodów oznacza, że nie było możliwe ustalenie kapitału podlegającego spłacie przez powodów w ramach realizacji ich podstawowego świadczenia wynikającego z umowy kredytowej a więc ich głównego świadczenia na rzecz Banku. Skoro po eliminacji postanowień abuzywnych nie jest możliwe określenie wysokości zobowiązania powodów, tj. jaką kwotę we franku szwajcarskim powodowie są zobowiązani spłacić, to brak jest możliwości realizacji umowy.

Podsumowując ocenę zarzutów podniesionych w apelacji dotyczących zarówno kwestii abuzywności kwestionowanych postanowień przedmiotowej umowy, niedopuszczalności utrzymania umowy w mocy czy też możliwości zastąpienia nieuczciwych klauzul kursowych kursem NBP względnie przepisami innych ustaw warto przytoczyć uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego dnia 21 grudnia 2023 r. sygn. I CSK 5261/22 (Lex nr 3648339), w którym Sąd Najwyższy przedstawiając stanowisko tożsame z będącym podstawą zaskarżonego wyroku, uznał je za reprezentatywne w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy stwierdził, iż w judykaturze wyjaśniono w szczególności, że określenie wysokości należności obciążającej kredytobiorcę w umowie kredytu powiązanej z walutą obcą z odwołaniem do kursu waluty obcej ustalanego jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów jego oznaczania, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron umowy kredytu. W konsekwencji postanowienia takie są niedopuszczalne jako kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a ich bezskuteczność - niezależnie od dalszych postanowień umowy, w tym wyrażających ryzyko walutowe - może prowadzić do upadku umowy w całości (wyroki SN z dnia 13 maja 2022 r., II CSKP 464/22 i z dnia 9 września 2022 r., II CSKP 794/22, a także postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2023 r., I CSK 3629/22 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo). Klauzule spreadowe (kursowe) i klauzule ryzyka walutowego są przy tym ściśle ze sobą związane, ponieważ klauzula ryzyka walutowego nie może funkcjonować bez klauzuli kursowej określającej sposób przeliczenia zobowiązań stron w celu ustalenia ich wysokości (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2022 r., II CSKP 1153/22 i z dnia 28 lipca 2023 roku, II CSKP 611/22).

W dalszej kolejności Sąd Najwyższy stwierdził, iż w orzecznictwie wskazano także, iż abuzywny charakter można przypisać również klauzuli ryzyka walutowego, jeżeli nakłada ona na kredytobiorcę nieograniczone, względnie nieproporcjonalne ryzyko walutowe (wyrok SN z dnia 13 maja 2022 roku, II CSKP 464/22). Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu powiązanego z walutą obcą, do czego prowadziłaby dalsza realizacja udzielonego kredytu jako złotowego, niezależnie od mechanizmu oprocentowania tego kredytu, byłoby natomiast równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż umowę taką należałoby uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, co prowadzi do wniosku, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe i przemawia za jej całkowitą nieważnością (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC-ZD 2021, Nr 2, poz. 20). Stanowisko to zostało podzielone w licznych późniejszych rozstrzygnięciach Sądu Najwyższego (wyroki SN z dnia 13 kwietnia 2022 roku, II CSKP 15/22, z dnia 10 maja 2022 roku, II CSKP 285/22, OSNC-ZD 2022, nr D, poz. 45, z dnia 26 stycznia 2023 roku, II CSKP 722/22, z dnia 25 maja 2023 roku, II CSKP 1311/22 i z dnia 28 lipca 2023 roku., II CSKP 611/22, a także wyroki SN z dnia 13 maja 2022 roku, II CSKP 405/22, z dnia 24 czerwca 2022 roku, II CSKP 10/22 oraz postanowienie SN z dnia 16 listopada 2022 roku, I CSK 2237/22 i powołane tam dalsze orzecznictwo). W zakresie, w jakim wniosek nawiązywał do dopuszczalności substytucji nieuczciwych klauzul kursowych odwołaniem do kursu średniego Narodowego Banku Polskiego na podstawie art. 358 § 2 k.c., względnie przepisów innych ustaw, wywody skarżącej nie uwzględniały koniecznego warunku tego rodzaju zastąpienia, zgodnie z którym - w świetle utrwalonego orzecznictwa - wchodzi ono w rachubę tylko wtedy, gdyby jego brak narażał konsumenta, przez upadek umowy w całości, na szczególnie niekorzystne skutki, przy czym decydujące w tym zakresie jest zdanie konsumenta (postanowienie SN z dnia 23 sierpnia 2022 roku, I CSK 1669/22 i przywołane tam orzecznictwo).

Na niedopuszczalność zastąpienia niedozwolonych postanowień umownych odsyłających do kursu waluty obcej wynikającego z tabeli bankowej odesłaniem do kursu średniego waluty obcej ustalanego przez Narodowy Bank Polski zwraca się konsekwentnie uwagę w nowszej judykaturze (wyrok SN z dnia 24 lutego 2022 roku, II CSKP 45/22; wyroki SN z dnia 10 maja 2022 roku, II CSKP 163/22, II CSKP 285/22 i II CSKP 382/22, z dnia 20 maja 2022 roku, II CSKP 403/22, a także postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 2023 roku, I CSK 4312/22).

Podsumowując, Sąd Apelacyjny podziela przeważająca linię orzeczniczą, iż niedopuszczalne jest zastępowanie wyeliminowanego abuzywnego postanowienia umowy innym mechanizmem wyliczenia kwoty raty kapitałowo-odsetkowej. Żaden bowiem przepis prawa, w tym art. 385 ^{( 1)} k.c. i art. 358 § 2 k.c., nie daje podstaw do zastąpienia klauzuli abuzywnej innym postanowieniem. Uzupełnienie luk po wyeliminowaniu takiej klauzuli stanowiłoby bowiem zbyt daleko idącą modyfikację umowy w celu ratowania sytuacji prawnej przedsiębiorcy stosującego niedozwolone postanowienie umowne (tak orzeczenia: SN w uchwale z 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22, OSNC 2022, nr 11, poz. 109, i w wyrokach: z 24 października 2018 r., II CSK 632/17; z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, OSNC-ZD 2021, nr B, poz. 20; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 30 września 2020 r., I CSK 556/18; z 27 lipca 2021 r., V CSKP 49/21; z 28 września 2022 r., II CSKP 412/22, OSNC-ZD 2022, nr 4, poz. 54; z 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22; z 3 lutego 2022 r., II CSKP 459/22; z 9 grudnia 2022 r., II CSKP 1262/22; z 3 marca 2022 r., II CSKP 520/22; z 23 marca 2022 r., II CSKP 532/22; z 30 czerwca 2022 r., II CSKP 656/22, OSNC-ZD 2022, nr 4, poz. 52; z 30 czerwca 2022 r., II CSKP 676/22; z 10 maja 2022 r., II CSKP 694/22; z 20 maja 2022 r., II CSKP 713/22; z 8 listopada 2022 r., II CSKP 1153/22; z 19 maja 2022 r., II CSKP 1104/22; z 18 sierpnia 2022 r., II CSKP 387/22; z 20 maja 2022 r., II CSKP 403/22; z 23 czerwca 2022 r., II CSKP 487/22; z 26 kwietnia 2022 r., II CSKP 550/22; z 8 listopada 2022 r., II CSKP 674/22; z 26 maja 2022 r., II CSKP 711/22; z 19 maja 2022 r., II CSKP 792/22; z 20 maja 2022 r., II CSKP 796/22; z 30 czerwca 2022 r., II CSKP 883/22; z 20 maja 2022 r., II CSKP 943/22; z 8 września 2022 r., II CSKP 1094/22, OSNC-ZD 2022, nr 4, poz. 53; z 26 stycznia 2023 r., II CSKP 875/22; z 7 lutego 2023 r., II CSKP 1334/22; z 22 lutego 2023 r., II CSKP 1442/22; z 8 marca 2023 r., II CSKP 1095/22; z 26 stycznia 2023 r., II CSKP 722/22; z 8 lutego 2023 r., II CSKP 483/22; z 28 lutego 2023 r., II CSKP 1440/22; z 17 marca 2023 r., II CSKP 924/22; z 6 czerwca 2023 r., II CSKP 1159/22; z 26 stycznia 2023 r., II CSKP 272/22; z 26 stycznia 2023 r., II CSKP 454/22; z 31 stycznia 2023 r., II CSKP 1200/22; z 8 lutego 2023 r., II CSKP 978/22; z 31 marca 2023 r., II CSKP 1052/22; z 31 marca 2023 r., II CSKP 775/22; z 13 maja 2022 r., II CSKP 464/22; z 23 maja 2023 r., II CSKP 973/22; z 30 maja 2023 r., II CSKP 1536/22; z 29 listopada 2023 r., II CSKP 1461/22; z 18 października 2023 r., II CSKP 1722/22, i z 27 marca 2024 r., II CSKP 1258/22).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że postanowienia umowy (regulaminu) określające zarówno zasady przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej mają charakter niedozwolonych postanowień umownych (zob. np. wyrok SN z 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21).

Z tej przyczyny, zasadne jest ustalenie zawarte w zaskarżonym wyroku, że z racji nieważności umowy kredytowej nie istnieje wykreowany na jej podstawie stosunek prawny.

Wszystkie powyższe kwestie w sposób jednoznaczny przesądziła ostatecznie uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r. w sprawie III CZP 25/22. Wskazano tam, że:

a)  nie można zastąpić nieuczciwego warunku umownego odnoszącego się do sposobu ustalania kursu waluty obcej w umowie o kredyt indeksowany lub denominowany kursem waluty obcej normą zwyczajową lub przepisem dyspozytywnym (w polskim porządku prawnym takiego przepisu nie ma);

b)  klauzule przeliczeniowe odnoszą się do głównych świadczeń stron i brak związania tymi klauzulami prowadzi do nieważności umowy;

c)  w przypadku umowy nieważnej zastosowanie ma teoria dwóch kondykcji (stanowisko zgodne z wcześniejszymi uchwałami SN);

d)  termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwoty udostępnionej jako kapitał kredytu (faktycznie wypłacanej w wykonaniu umowy kredytu) rozpoczyna się z chwilą najwcześniejszej możliwej wymagalności, czyli w omawianym przypadku co do zasady rozpoczyna się po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował związanie niedozwolonymi postanowieniami umowy;

e)  żadnej ze stron nieważnej umowy kredytu indeksowanego/denominowanego nie przysługuje tzw. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału.

W okolicznościach sprawy nie zachodzi potrzeba dalszego wyjaśnienia podniesionych przez pozwanego kwestii prawnych i dokonanie poszerzonej wykładni wskazanych przez niego przepisów prawnych, gdyż zasadniczą przyczyną ustalenia stwierdzenia nieważności umowy był fakt przyjęcia, że klauzule umożliwiające stosowanie do przeliczeń kurs kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego, ustalone według tablicy kursowej banku, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także rażącą naruszają jego interesy.

W okolicznościach sprawy nieuzasadnione jest podniesienie zarzutu naruszenia art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. W judykaturze przeważa teoria dwóch kondykcji, w której roszczenia każdej ze stron nieważnej umowy wzajemnej traktuje się jako niezależne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnych. Zasada ta ma zastosowanie także na tle nieważności umowy kredytowej.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów mającej moc zasady prawnej (sygn. III CZP 6/21) stwierdził, że jeżeli bez skutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). W uchwale tej przytoczył szeroko argumentację i orzecznictwo i nie ma potrzeby ich przywoływać. Przepis art. 410 § 2 k.c. wprost określa, że skutkiem nieważności umowy jest to, iż świadczenie spełnione w jej wykonaniu stanowi świadczenie nienależne. Zwrot nienależnego świadczenia w oparciu o ww. regulację nie jest zależny od wykazania zakresu, w jakim świadczenie wzbogaciło osobę, na której rzecz zostało ono spełnione, ani czy majątek osoby, która świadczenie spełniła, uległ uszczupleniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego, a uzyskanie tego świadczenia przez odbiorcę - przesłankę jego wzbogacenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Lex nr 31205 i powołane tam orzecznictwo).

Odnosząc się do zarzutów apelacji podkreślić również należy, że wobec upadku całej umowy odpadła także kauza zapłaty składek z tytułu umów ubezpieczenia związanych z udzieleniem kredytu, które zobowiązaniu byli zawrzeć powodowie w myśl § 3 ust. 3 umowy. Było to dodatkowe zabezpieczenie kredytu, powodowie dokonali cesji praw wynikających z w/w umów ubezpieczenia na rzecz banku, a więc nieważność umowy kredytu skutkowała upadkiem jego zabezpieczeń i nienależnością świadczeń spełnionych na ich poczet (k. 21).

Przesądzenie powyższej okoliczności i uznanie, że umowa kredytu jest nieważna uzasadniało uwzględnienie żądania kredytobiorców zasądzenia od pozwanego banku kwoty dochodzonej ostatecznie sprecyzowanym pozwem, którą uiścili tytułem spłat rat kapitałowo – odsetkowych. Wysokość roszczenia powodów nie była sporna.

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu naruszenia art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. W okolicznościach sprawy nie może budzić wątpliwości, iż przepis art. 481 k.c. stanowi podstawę do zasądzenia odsetek za opóźnienie w terminie spełnienia świadczenia pieniężnego. Przy czym przepis ten nie reguluje kwestii terminu spełnienia świadczenia i związanej z nim daty wymagalności. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, iż zastosowanie ma tu przepis art. 455 k.c., gdyż zobowiązanie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu umowy nieważnej jest świadczeniem bezterminowym i dłużnik opóźnia się z jego spełnieniem, jeśli nie spełnia go niezwłocznie po wezwaniu. Powodowie ostateczne stanowisko procesowe co do kwoty 117.490,69 zł oraz 52.014,14 CHF przedstawili w pozwie, doręczonym pozwanemu w dniu 19 marca 2021 roku, zatem od dnia następnego tj. 20 marca 2021 roku pozwany popadł w opóźnienie ze spełnieniem świadczenia. Co do kwoty 5.563,19 CHF odsetki należały się powodom od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu pisma z rozszerzeniem powództwa tj. od 19 lipca 2022 r. Nie ma racji pozwany wskazując, że wymagalność roszczenia powodów miałaby nastąpić dopiero od daty złożenia przez nich oświadczenia o świadomości skutków nieważności umowy kredytu (por. wyrok TSUE z 7 grudnia 2023 r. C-140/22).

Niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. i wydanego na jego podstawie Obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2022 roku w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (M.P. 2022 poz. 942). W art. 359 § 1 k.c. mowa jest o odsetkach od sumy pieniężnej i nie ma rozróżnienia na należność w złotych czy walucie obcej.

Z treści orzeczenia oraz uzasadnienia Sądu Okręgowego nie wynika, aby zasądził on odsetki inne niż ustawowe – zgodnie z treścią art. 481 k.c. Stanowisko takie odpowiada poglądom judykatury. Wypada przypomnieć, że już nie obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 marca 1989 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. Nr 16, poz. 84 ze zm.) aż do dnia 31 stycznia 2003 r. przewidywało różne stopy odsetek ustawowych od sumy pieniężnej wyrażonej w pieniądzu polskim i w walucie obcej. Początkowo był to wynik stanu polskiej gospodarki i braku wymienialności polskiego pieniądza. Nie jest przypadkowe, że ustawodawca zrezygnował z podwójnego standardu traktowania świadczeń wyrażonych w pieniądzu polskim i walutach obcych. Brak takiego podziału w art. 359 k.c., oznacza, że nie ma powodów, aby ograniczać jego przepisy tylko do sum wyrażonych w złotych polskich (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 października 2008 r. sygn. V CSK 63/08 opubl. LEX nr 523178, jak również wcześniejsza uchwała V PZP 3/81 opubl. LEX nr 2745).

Nie może być także mowy o naruszeniu przepisów w zakresie przedawnienia roszczeń stron powodowej. Judykatura w przytoczonym wyżej orzecznictwie wypowiadała się już wielokrotnie, co do kwestii postawienia w stan wymagalności żądań kredytobiorców z tytułu nieważnej umowy kredytowej. Stanowisko banku przedstawione w apelacji stanowi bezzasadną polemikę z ugruntowanymi już poglądami. Wierzytelności kredytobiorców nie można ocenić jako przedawnionych, co słusznie ustalił Sąd I instancji.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut zatrzymania zasądzonych świadczeń podniesiony przez pozwanego w toku postępowania odwoławczego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w tym wypadku nie można zastosować prawa zatrzymania uregulowanego w art. 496 w zw. z art. 497 k.c., gdyż zastosowanie tej instytucji prawnej w sprawach wszczynanych przez konsumentów kwestionujących ważność umów zawieranych z przedsiębiorcami wskutek zawarcia w ich treści postanowień niedozwolonych wprost wykluczają przepisy dyrektywy 93/13 (wyrok TSUE z dnia 8 maja 2024 r. w sprawie C 28/22, teza 87).

Należy zauważyć, że obecnie w orzecznictwie prezentowane są odmienne zasadnicze stanowiska odnośnie rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu prawa zatrzymania, zgłoszonego w sprawie umowy o kredyt frankowy. Według pierwszego z nich art. 496 k.c. i art. 497 k.c. znajduje odpowiednio zastosowanie w sprawie frankowej, w sytuacji stwierdzenia jej nieważności. Stanowisko takie wyprowadzane jest z założenia, że umowa o kredyt frankowy jest umową wzajemną, a w związku ze stwierdzeniem, iż umowa o kredyt jest nieważna, pozwany bank powinien zwrócić powódce – kredytobiorcy świadczenie pieniężne spełnione w okresie objętym pozwem, pozwanemu przysługuje prawo podniesienia zatrzymania świadczenia wzajemnego przysługującego bankowi przekazanej kredytobiorcy tytułem kredytu (wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawie z dnia 15.12.2021 roku, sygn. akt I ACa 448/18, Lex nr 304528, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10.12.2021 roku, sygn. akt XXV C 298/20, Lex nr 3302626). Według drugiego ze stanowisk prawo zatrzymania przysługuje nawet jeżeli żądanie zwrotu wpłaconego kapitału nie jest świadczeniem wzajemnym. Sądy, w tym Sąd Najwyższy, wskazują, iż stosując prawo zatrzymania kredytodawca chroni swoje roszczenie o zwrot wykorzystanego kapitału (bez odsetek), gdyż obowiązek jego zwrotu w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy jest czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego – ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania lub wynagrodzenia, a nie czymś mniej (tak m.in. Są Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 roku, sygn. akt III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56, Lex nr 3170921, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku sygn. akt III CZP 11/20, OSNC 2021/6/40, Lex nr 3120579). Prawo kredytodawcy wywodzone jest z zagrożenia związanego z niewypłacalnością kredytobiorcy.

Uwzględniając dotychczasowe zgodne stanowisko doktryny i judykatury, że ekwiwalentność świadczeń charakterystyczna dla umów wzajemnych oznacza, że strony spełniają różne świadczenia, ale o ekwiwalentnej wartości należy stwierdzić, że brak jest dostatecznych podstaw do przyjęcia, że umowa stron była umową wzajemną. Czynności wzajemnej towarzyszy, bowiem zamiar wymiany różnych dóbr, co a contrario oznacza, że przedmiotem wzajemnych świadczeń umowy wzajemnej nie są nigdy świadczenia identyczne, a różnorodność obu świadczeń jest istotą takiej umowy. Gdyby ustawodawca dopuszczał jednorodzajowość świadczeń kontrahentów, to traciłoby sens użycie przez niego w treści przepisu terminu "ekwiwalentność świadczeń", skoro nie byłyby one ekwiwalentne, ale wprost identyczne.

W tej sytuacji, gdy umowa kredytu nie jest umową wzajemną stosowanie przepisów art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. jest wykluczone, w tym również poprzez ich stosowanie w drodze analogii. Podkreśla się przy tym, że w umowach wzajemnych może znaleźć zastosowanie potrącenie (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 2021 roku, sygn. akt I ACa 183/20, Lex nr 3290152). Stwierdzenie nieważności umowy kredytu skutkuje zwrotem świadczeń obu stron umowy polegającym na świadczeniu pieniędzy, zatem jeżeli każdej ze stron przysługuje wierzytelność pieniężna to interes kredytobiorcy i kredytodawcy jest wystarczająco zabezpieczony potrąceniem. Brak jest tu bowiem zamiaru wymiany różnych dóbr, a więc różnorodności obydwu świadczeń, świadczenia w umowie kredytu są identyczne.

W umowie wzajemnej wymiana dóbr zakłada różnorodzajowość przedmiotów świadczeń obu stron. Umowę wzajemną charakteryzuje zamiar wymiany różnych dóbr (rzecz za rzecz, pieniądze za rzecz, pieniądze za usługi), co doprowadza do wysnucia wniosku, iż przedmiotem wzajemnych świadczeń w umowie wzajemnej nie mogą być świadczenia identyczne. Innymi słowy - różnorodność obu świadczeń jest esencją, istotą umowy wzajemnej - co wyklucza potrącenie.

Brak możliwości potrącania świadczeń wydaje się być istotną przyczyną ustanowienia prawa zatrzymania w określonych ustawą przypadkach, gdy ustawodawca uznał konieczność zapewnienia dodatkowej ochrony dłużnikowi, który pozostaje jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela, zaś przedmiot obu wierzytelności wyklucza potrącenie (art. 461 i art. 496-497 k.c.). Jak trafnie podkreśla się w doktrynie, strony stosunku zobowiązaniowego uwikłane w prawo zatrzymania nie powinny zasadniczo znaleźć się ani w korzystniejszym, ani w gorszym położeniu w porównaniu z sytuacją, gdy do wykonania zobowiązań dochodzi według ogólnych reguł.

Ponadto wskazać, że celem instytucji zatrzymania z art. 496 k.c. jest zabezpieczenie zwrotu spełnionego świadczenia, a nie samo spełnienie świadczenia na rzecz zgłaszającego stosowny zarzut (jak przy zarzucie potrącenia), prawo zatrzymania pełni wyłącznie funkcję zabezpieczającą. W konsekwencji, nie przysługuje prawo zatrzymania (wygasa, lub nigdy nie powstaje), gdy świadczenie strony składającej oświadczenie jest chronione w inny sposób. W sprawie niniejszej umowa kredytu została wykonana przez powodów, kredyt został całkowicie spłacony, co ostatecznie przesądza o tym, że zarzut zatrzymania jest bezzasadny.

Należy także wskazać, iż całkowicie błędna jest interpretacja przedstawiona przez pozwanego w zakresie treści wyroku TSUE z dnia 19 czerwca 2025 roku, sygn. akt C-396/24. Nie znajduje on zastosowania w niniejszej sprawie. Istotą wyroku C-396/24 jest bowiem kategoryczne rozstrzygnięcie jedynie o zakresie dopuszczalnych procesowo roszczeń przedsiębiorcy wobec konsumenta z tytułu nieważności umowy (wywołanej jej nieuczciwymi warunkami wprowadzonymi ze wzorca przedsiębiorcy). Całkowicie poza rozważaniami TSUE w w/w orzeczeniu była kwestia roszczeń konsumenta wobec przedsiębiorcy, w szczególności TSUE w żaden sposób ich nie ograniczył. Zważyć należy, iż Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2024 roku. skierował pytania prejudycjalne stanowiące przedmiot wyroku TSUE w sprawie C-396/24. Jak wynika z uzasadnienia przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Krakowie w pierwszym procesie bank wytoczył konsumentom powództwo o zwrot całości nominalnej kwoty wypłaconej jako kapitał w wykonaniu nieważnej umowy pożyczki (493.770,02 zł). Przy czym we wcześniejszym pozwie konsumentów przeciwko bankowi z 2020 roku. ograniczyli oni swoje żądanie o właśnie tą kwotę 493.770,02 zł. Pożyczka została przez nich przedterminowo całkowicie spłacona w 2016 roku a suma ich świadczeń z tytułu umowy pożyczki wyniosła 1.065.510,40 zł. Kredytobiorcy swój pozew sformułowali jednak na kwotę 571.740,41 zł — w oparciu o tzw. „teorię salda" (jeszcze przed uchwałami Sądu Najwyższego z 2021 r. w sprawach III CZP 11/20 i III CZP 6/21). Taką też kwotę Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził w 2022 roku. Mimo to w 2023 roku bank wytoczył konsumentom własny pozew o pełną nominalną kwotę wypłaconą jako kapitał pożyczki. TSUE ocenił w tych okolicznościach dopuszczalność powództw banku przeciwko konsumentom o zwrot całości kapitału kredytu, wytoczonych w sytuacji braku zwrotu przez bank tym konsumentom całości ich świadczeń nienależnych.

Reasumując uznać należy, że w/w orzeczenie TSUE z dnia 19 czerwca 2025 roku wprowadza nowy standard ochrony procesowej konsumenta, polegający na stwierdzeniu, że bankowe roszczenia procesowe przeciwko konsumentom nie są zasadne i powinny ulec oddaleniu, jeśli wysokość roszczeń konsumenta względem banku przekracza bądź jest równa wysokości kapitału kredytu. Konsumenci w dalszym ciągu mogą natomiast formułować wobec banku roszczenie procesowe o zwrot swojej pełnej kondykcji, bez względu na to jaka przysługuje bankowi wierzytelność wzajemna. Wyrok ten w żadnej mierze nie znosi teorii dwóch kondykcji, przyjętej na gruncie polskiej judykatury, jak i tym bardziej nie wprowadza teorii salda na gruncie spraw z powództwa kredytobiorcy przeciwko bankowi. Tutejszemu sądowi jest znane stanowisko Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu. Nie tylko w orzeczeniu V ACa 373/25 ale także w szeregu innych orzeczeń zapadały wyroki odmienne od linii orzeczniczej prezentowanej przez pozostałe sądy apelacyjne. Bez dalszych rozważań sąd w składzie niniejszym nie podziela ostatniego z przytoczonych orzeczeń i rozstrzygnął odmiennie kwestię zarzutu strony pozwanej. Dokładna analiza tezy 43 i 44 wyroku w sprawie C-396/24 nie pozwala na inna ocenę.

Końcowo wskazać też należy, że nie można odmówić żądaniu powodów ochrony prawnej z uwagi na ich rzekomą sprzeczność z art. 5 k.c. Fakt, iż przez wiele lat umowa obowiązywała i była realizowana także przez powodów nie oznacza, że w ten sposób doszło do konwalidacji jej pierwotnej już, szeroko powyżej opisanej wadliwości. Przeciwnie, wraz z upływem czasu powodowie byli tym bardziej pokrzywdzeni jej realizowaniem. Sąd Apelacyjny podziela tu ugruntowane stanowisko orzecznictwa, że nie może skutecznie powoływać się na art. 5 k.c. ten, kto sam narusza zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2000 r., sygn. akt V CKN 448/00). Zakaz nadużycia prawa powinien bowiem być stosowany przy uwzględnieniu roli prewencyjno-wychowawczej art. 5 k.c., która może być zapewniona tylko wówczas, gdy bierze się pod uwagę nastawienie podmiotów danego stosunku cywilnoprawnego względem powinności przestrzegania zasad współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1972 r., sygn. akt III CRN 566/71).

Mając na uwadze wszystkie wyżej wskazane kwestie, Sąd Apelacyjny uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów zaś zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Z tych też względów i na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.