Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2024 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	SSA Mariusz Tchórzewski
Protokolant	starszy sekretarz sądowy Agnieszka Pawlikowska

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2024 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa M. T. (1) i M. T. (2)

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej we W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w L. z dnia 18 października 2023 roku, sygn. akt (...)

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 845/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem częściowym z dnia 18.10.2023 r. w sprawie I C 1450/22 Sąd Okręgowy w L. ustalił nieistnienie stosunku zobowiązaniowego w całości pomiędzy stroną powodową, a (...) Bank S.A. we W., wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) standardowe oprocentowanie, zawartej w dniu 19.06.2007 r.

Pisemne uzasadnienie wyroku zawarto na kartach 151-169 akt sprawy.

Wyrok zaskarżył pozwany wnosząc o jego zmianę przez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed sądami obu instancji, zgłaszając zarzuty:

1.  naruszenia przepisu prawa procesowego: art. art. 233 § 1, 235 ² § 1 pkt 2 i 5, 227, 278 § 1, k.p.c.

1.  naruszenia przepisów prawa materialnego: art. 189 i 365 § 1 k.p.c., art. art. 56, 58, 353 ¹, 358, 65, 385 ¹ § 1 – 2, 385 ² k.c.

Zarzuty zawarto na kartach 174v-175v akt sprawy, a ich szczegółowe uzasadnienia na kartach 176v-180.

Pierwszoplanowo apelujący zakwestionował ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przeprowadzone postępowanie dowodowe w zakresie wskazującym na: brak wiedzy kredytobiorcy, co do ryzyka kursowego wiążącego się z wybranym dobrowolnie i świadomie kredytem indeksowanym do waluty obcej, brak właściwego pouczenia strony powodowej o ryzyku kursowym, możność dowolnego, jednostronnego ustalania kursów waluty przez bank i rażącego naruszenia interesów kredytobiorcy przy określonych sformułowaniach kontraktu, brak uwzględnienia wyznaczania kursów waluty w oparciu o czynniki rynkowe. Zarzuty naruszenia prawa materialnego sprowadzały się do: kwestionowania: istnienia interesu prawnego strony powodowej w żądaniu ustalenia, możności stwierdzenia nieważności poszczególnych postanowień umownych i całej umowy, oceny abuzywności postanowień umownych wyłącznie w oparciu o literalne ich brzmienie, przy pominięciu aspektu wykonywania umowy przez bank, wadliwe przypisanie postanowieniom umownym zawierającym klauzule waloryzacyjne cech postanowień niedozwolonych, kwestionowania ustalenia braku możności modyfikacji postanowień umownych uznanych za abuzywne lub zastąpienia ich innymi normami ustawowymi dyspozytywnymi oraz uznania, że bez wyeliminowanych postanowień umowa nie może wiązać stron w pozostałej części, uznania przez Sąd, że postanowienia umowy waloryzujące świadczenia stron odnosiły się do głównych świadczeń stron i po ich wyeliminowaniu umowa nie może wiązać stron w pozostałej części, w tym również po ich zastąpieniu innym kursem waluty ustalonym w oparciu o przepis art. 358 § 2 k.c.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wnosiła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Tytułem uwag wstępnych należy przypomnieć, że zaskarżonym wyrokiem, wyraźnie oznaczonym, jako „wyrok częściowy” Sąd Okręgowy rozstrzygnął wyłącznie o jednym z roszczeń głównych – powództwie o ustalenie. Z mocy art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne przesądzenie zasadności takiego żądania powodów będzie miało fundamentalne, prejudycjalne znaczenie przy dalszym procedowaniu nad zgłoszonym równolegle roszczeniem o zasądzenie zwrotu kwot świadczonych w wyniku wykonywania nieważnej umowy kredytowej, ale wbrew apelującemu nie świadczy to wcale o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 189 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c., gdyż powodowie mają interes prawny w domaganiu się ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z nieważnej umowy, obok prawa domagania się zwrotu świadczeń nienależnych.

Niepewność sytuacji prawnej strony powodowej musi mieć charakter obiektywny, a ten występuje tylko wtedy, gdy zachodzi według rozumnej oceny sytuacji. Umowa kredytu zawiera postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji, które potencjalnie mogą być abuzywne. W wypadku ich abuzywności powstaje uzasadniona obiektywnie wątpliwość, czy strony są związane pozostałymi postanowieniami umowy i czy umowa dalej powinna być wykonywana, czy też ich eliminacja powoduje niemożność wykonywania całej umowy, jej nieważność. Powodowie mają prawo do uzyskania odpowiedzi na powyższe pytanie. Najlepszą drogą prawną uzyskania odpowiedzi i rozwiania istniejących wątpliwości, jest powództwo o ustalenie. Sąd II instancji nie stracił z pola widzenia faktu, że powodom przysługuje dalej idące roszczenie o zapłatę, opierane na instytucji prawnej z art. 410 k.c. (co do takiej podstawy normatywnej wzajemnych roszczeń kredytodawcy i kredytobiorcy – por. wyrok TSUE z 31.03.2022 r. C-472/20), ale wyłącznie w odniesieniu do świadczeń już spełnionych. In casu powództwo o zapłatę nie prowadziłoby do definitywnego zakończenia sporu prawnego, strony nadal byłyby związane umową w jej niezrealizowanej części mimo, że zawierałaby ona kwestionowane postanowienia. Co jest bowiem istotne, w ocenie pozwanego zadłużenie powodów istnieje nadal i mimo wytoczenia pozwu [o zapłatę] nie byliby zwolnieni z obowiązku spłaty pozostałych rat kapitałowo-odsetkowych. W konsekwencji, tylko wytoczenie powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego [stwierdzenia nieważności umowy] dawało obecnie powodom gwarancję definitywnego rozstrzygnięcia sporu z pozwanym, co oznaczało, że wypełniona została hipoteza art. 189 k.p.c. (por. wyroki SA w Lublinie z 28.11.2014 r. I ACa 652/14 i z 9.01.2023 r. I ACa 227/22). Wyrok ustalający, wydany na podstawie art. 189 k.p.c. przesądza pomiędzy stronami kwestionowanej czynności prawnej brak obowiązku powodów spełniania dalszych świadczeń na rzecz banku z tytułu zawartej umowy, ale dodatkowo, co istotne w sprawie, kwestionowana – co do ważności – umowa stron rodziła po stronie powodów obowiązek utrzymywania zabezpieczenia rzeczowego kredytu, a wyrok ustalający nieważność umowy zabezpieczanej hipoteką wpisaną do księgi wieczystej jest orzeczeniem sądowym będącym podstawą do dokonania wykreślenia stosownego wpisu w księdze wieczystej (zastępującym tzw. list mazalny banku).

Kolejno należy wskazać, że apelacja pozwanego jest wadliwa konstrukcyjnie w odniesieniu do zawartych w niej wniosków i części zarzutów.

Między innymi pozwany zarzucił naruszenie art. 227, 235 § 1 pkt 2 i 5, 278 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego oraz wniósł o kontrolę postanowienia Sądu I instancji i o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów podnosząc, że „pozwanemu należne jest wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w sytuacji prawomocnego orzeczenia stwierdzającego nieważność umowy, a przeprowadzenie tego dowodu jest niezbędne dla ustalenia wartości tejże usługi i całościowego rozliczenia zawartej między stronami umowy”.

Na posiedzeniu w dniu 18.10.2023 r. Sąd postanowił otworzyć zamkniętą rozprawę w części obejmującej roszczenia powodów o zapłatę (i odroczyć) (k.126) oraz wydał wyrok częściowy w zakresie roszczenia powodów o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami wynikającego z nieważnej umowy.

Wskazana decyzja Sądu I instancji została podjęta „z urzędu” i narusza dyspozycję art.317 § 1 k.p.c., gdyż wydanie wyroku częściowego może nastąpić jedynie na wniosek powoda (orzecz. SN z 29.05.1935 r. C.I. 441/35 Zb.Urz. 1936/61; orzecz. SN z 6.06.1962 r. 4 CR 930/61 RPEiS 1963/4/254), ale takie naruszenie przepisu prawa procesowego – o ile miałoby wpływ na samą treść rozstrzygnięcia – mogłoby być rozważane przez Sąd II instancji wyłącznie na zarzut zawarty w apelacji (por. uchwała [7] SN z 31.01.2008 r. III CZP 49/07 OSNC 2008/6/55), a bezspornie apelujący bank stosownego zarzutu odnoszonego do art. 317 § 1 k.p.c. nie formułował.

W myśl art. 317 § 1 k.p.c. Sąd I instancji rozstrzygnął o jednym z roszczeń powodów zgłoszonych, jako główne – powództwie o ustalenie. Co do dalszej części powództwa głównego – żądania zasądzenia zwrotu kondykcji Sąd I instancji będzie musiał kontynuować proces, co nota bene wprost wynika z przywołanego postanowienia z dnia 18.10.2023 r. W ramach powództwa „o ustalenie” nie może i nie mogło dojść do „całościowego rozliczenia zawartej między stronami umowy”, wbrew apelującemu bankowi w tej części procesu w ogóle nie są rozważane wzajemne rozliczenia stron, ani przysługujące im roszczenia pieniężne. Pominięcie, zatem przez Sąd I instancji wniosku dowodowego powiązanego z tymi kwestiami jest całkowicie irrelewantne dla zapadłego rozstrzygnięcia częściowego, mającego za przedmiot inne kwestie sporne między stronami i w ogóle nie istnieje związek pomiędzy kontestowaną przez apelanta decyzją Sądu w postępowaniu dowodowym, a zapadłym wyrokiem częściowym. Tym samym, równie nieracjonalne było wnioskowanie, by taki dowód został przeprowadzony w postępowaniu apelacyjnym, które w ogóle nie ma za przedmiot pieniężnych rozliczeń stron.

Istotnie wadliwe, w świetle przywołanej normy prawnej jest, zatem również wnioskowanie apelującego, aby przy rozpoznawaniu apelacji od „wyroku częściowego” Sąd II instancji „oddalił powództwo w całości”, gdyż – co oczywiste - sprawa w części obejmującej żądanie zapłaty w ogóle nie została aktualnie przedstawiona Sądowi odwoławczemu do rozpoznania i w tym zakresie apelacja pozwanego podlegała oddaleniu a limine.

Z mocy art. 317 § 1 k.p.c. wyrok częściowy jest wyrokiem samoistnym, jednak nie kończy on sporu i nie może zawierać rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Tym samym, mimo zaskarżenia na ogólnych zasadach apelacją, niedopuszczalne jest – wnioskowane przez apelującego – rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje przez Sąd odwoławczy, gdyż takie orzeczenie, z mocy art. 108 k.p.c. może być zawarte w wyroku kończącym całe postępowanie, przy sumarycznym uwzględnieniu jego wyniku.

Kolejno należy wskazać, że Sąd Okręgowy – w ramach materii odnoszącej się do powództwa objętego wyrokiem częściowym - odniósł się do przedmiotu sprawy i wszystkich niweczących zarzutów pozwanego, a z uzasadnienia wynika tok rozumowania, który doprowadził Sąd pierwszej instancji do wydania zaskarżonego orzeczenia. Uzasadnienie wyroku Sądu I instancji zawiera niezbędne elementy określone w art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Wskazane w nim zostały podstawy faktyczne rozstrzygnięcia oraz przepisy prawa, które do poczynionych ustaleń faktycznych zostały zastosowane, z dokładnym omówieniem przyczyn i kierunku ich zastosowania. Nie jest błędem proceduralnym odwoływanie się przez Sąd I instancji do ugruntowanych poglądów doktryny, jak również poglądów orzeczniczych sformułowanych na gruncie innych spraw, które Sąd ten podziela. Oczywiste jest, że skoro Sąd powołał je w uzasadnieniu swojego wyroku i nie wskazał, aby powołał je wyłącznie w celu porównania do przyjmowanego przez siebie odmiennego stanowiska, to znaczy, że uwzględnił je na gruncie przedmiotowej sprawy jako częściowe wyjaśnienie podstawy prawnej wydanego rozstrzygnięcia.

Nie jest też uchybieniem ze strony Sądu omówienie podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia w zakresie mniej szczegółowym, czy odmiennym niż oczekiwałaby tego strona apelująca. Jeżeli wywód Sądu zawarty w uzasadnieniu wyroku jest na tyle klarowny, że pozwala na odtworzenie toku rozumowania, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia, a tak jest na gruncie przedmiotowej sprawy, to takie uzasadnienie jest prawidłowe.

Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny sprawy ustalił w oparciu o dowody powołane w uzasadnieniu wyroku, w tym zeznania strony powodowej i świadków pozwanego, ale przede wszystkim w postaci dokumentów, których prawdziwości, autentyczności i zgodności z oryginałem żadna ze stron procesu, reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników nie kwestionowała i które nie budziły również wątpliwości Sądu. Oczywiste zatem jest, że Sąd uznał za wiarygodne dowody, które wymienił w odniesieniu do poszczególnych ustaleń faktycznych. Przypomnieć, zaś należy, że zgodnie z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. w takim przypadku Sąd ma obowiązek wyłącznie wskazać dowody na których oparł się przy rekonstrukcji stanu faktycznego i nie musi uzasadniać tak dokonanej oceny ich wiarygodności. Wypełniając nakaz wskazanego przepisu Sąd wyjaśnił również, dlaczego mimo obdarzenia wiarygodnością, odmówił mocy dowodowej zeznaniom innych osób, poza stroną powodową.

Przypomnieć należy ugruntowaną w judykaturze regułę, że w wypadku wyroku oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za własne i tak też czyni w niniejszej sprawie, uwzględniając normę art. 387 § 2 ¹ k.p.c.

W zakresie poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych bezsporny był fakt zawarcia przez stronę powodową z pozwanym bankiem umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF, spłacanego w ratach (§ 5), udzielonego na 300 miesięcy (§ 2 ust. 1) w walucie polskiej, ale indeksowanego do waluty obcej (dalej jako umowa kredytowa) oraz treść tej umowy. Bezsporne było zatem to, że zgodnie z powyższą umową, kwota udzielonego kredytu została ustalona w walucie polskiej, jako wartość 105086,17 zł (§ 2 ust. 1) z jednoczesnym zastrzeżeniem, że będzie wyrażona w walucie obcej wg kursu kupna waluty obowiązującego w Banku. Całkowita wypłata kredytu miała nastąpić w walucie polskiej (§ 3 ust. 1 i 2), a strona powodowa zaciągnęła go na sfinansowanie zobowiązań związanych z nabyciem prawa do mieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (§ 1 ust. 1). Bank miał pobierać odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej (§ 2 ust. 4 i 5). Spłata kredytu i odsetek miała następować w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość CHF wg kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego wpływ środków do banku (§ 5 ust. 3-5). Zabezpieczeniem rzeczowym kredytu była hipoteka kaucyjna w kwocie 210172,34 zł (§ 11 ust. 1 lit. a).

Na gruncie przedmiotowej sprawy sporne pomiędzy stronami były natomiast okoliczności faktyczne bezpośrednio poprzedzające zawarcie umowy kredytowej, związane z kwestią odpowiedniego pouczenia kredytobiorcy o skutkach zaciągnięcia kredytu w walucie CHF oraz istnienia w umowie klauzul pozwalających pozwanemu bankowi na jednostronne, dowolne kształtowanie zobowiązań stron. Pozwany zarzucił w tym zakresie, że sąd nie uwzględnił w dostatecznym stopniu dowodów z dokumentów załączonych przez niego do odpowiedzi na pozew, a także wadliwie ocenił za wiarygodne zeznania powodów, odmawiając jednocześnie mocy dowodowej zeznaniom świadka, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych odnośnie przebiegu negocjacji stron poprzedzających zawarcie umowy kredytowej, że kredytobiorca nie został wyczerpująco poinformowany o ryzyku kursowym, że pozwany miał możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązań stron oraz że przyjęty w umowie kurs waluty CHF nie miał charakteru rynkowego.

W powyższym zakresie pozwany sformułował swoje zarzuty przede wszystkim w oparciu o naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten stanowi, że sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zasad wyrażonych w tym przepisie Sąd I instancji jednak nie naruszył. W orzecznictwie podkreśla się, że zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla strony skarżącej ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla niej oceny materiału dowodowego. Skarżący może co najwyżej wykazywać jedynie to, że sąd naruszył ustanowione w art. 233 § 1 k.p.c. zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów oraz że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (postanowienie SN z dnia 10.01.2002 r., II CKN 572/99). Takowych okoliczności pozwany na gruncie sprawy niniejszej nie wykazał. W ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przedstawił jedynie własną ocenę stanu faktycznego sprawy, powołując się na dowody, które Sąd I instancji wziął pod uwagę, podobnie jak wynikające z nich okoliczności faktyczne, a jedynie uznał, że nie mają one takiego znaczenia dowodowego, jakie przypisuje im pozwany, względnie na dowody w sprawie zbędne. Dokonując oceny dowodów Sąd I instancji nie przekroczył granic wynikających z powołanej wyżej regulacji. Sąd wyprowadził z zebranego w sprawie materiału dowodowego wnioski logicznie poprawne, oparł swoje przekonanie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem zasady bezpośredniości oraz dokonał ich oceny na podstawie rozważenia całego zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Za oczywiście błędny należy uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w kontekście wadliwej oceny zeznań strony powodowej, mających być konfrontowanymi z dokumentem – oświadczeniem powodów z dnia 19.06.2007 r. (k. 76), z którego to dokumentu miało wynikać zapoznanie się przez powodów z ryzykiem kursowym i wykonanie przez pracowników pozwanego obowiązków informacyjnych w sposób należyty. Zważyć, bowiem należy, że z treści dokumentu wynika jedynie, że kredytobiorca „ma pełną świadomość ryzyka” związanego kredytem nominowanym do waluty obcej, „a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat oraz wzrost wartości całego zadłużenia” oraz że został poinformowany „o kosztach obsługi kredytu” m.in. w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego, a „informacje te zostały przedstawione w postaci symulacji rat kredytu”. Świadek zeznający w sprawie nie wskazał żadnych konkretnych okoliczności z tym związanych.

Wbrew zarzutom apelacji kwestia wykonania obowiązku informacyjnego względem strony powodowej nie mogła być, zatem ustalona dowodami zaoferowanymi przez bank. Sąd Okręgowy nie naruszył, zatem art. 299 k.p.c. poprzez przeprowadzenie dowodu z zeznań strony, a więc podmiotu niewątpliwie zainteresowanego korzystnym rozstrzygnięciem sprawy, ani poprzez obdarzenie tego dowodu wiarą. Powszechnie przyjmuje się w judykaturze, że dowód z przesłuchania stron ma charakter posiłkowy i jego przeprowadzenie zależy wyłącznie od uznania Sądu, który ocenia samodzielnie, czy dotychczas zaoferowane mu środki dowodowe okazały się niedostateczne (lub jest ich brak) i czy istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty zostały dostatecznie wyjaśnione, czy przeciwnie (orzeczenie SN z 26.04.1935 r. C.III. 484/34 OSP 1935/3/432). Oznacza to, że negowanie a priori znaczenia dowodowego zeznań stron (jak czyni apelant) w przewidywaniu ich subiektywnego nastawienia obraża przepisy art. 299 i nast. k.p.c., skoro Sąd orzekający ma możliwość krytycznej oceny takich zeznań przy uwzględnieniu stopnia ich subiektywności i nie można wbrew ustawie negować samej celowości tego specyficznego dowodu (por. orzeczenie SN z 22.08.1950 r. C 147/50 NP 1951/6, s. 76). Z treści dokumentów zaoferowanych przez strony, z których w ogóle nie wynikało, jakiej treści informacji udzielano kredytobiorcy (poza opisaną, nieujawnioną symulacją wysokości rat kredytu), nie wynikają istotne okoliczności związane z kwestią wypełniania przez pracowników baku obowiązków informacyjnych o ryzyku kursowym. W takiej sytuacji do dyskrecjonalnej władzy sędziego w Sądzie I instancji należało uznanie, czy zaoferowane przez strony dowody dostatecznie potwierdzają, że nakazany obowiązek został dochowany przy udzielaniu informacji powodom i oczywistym jest, że dla ustalenia tych faktów, mających fundamentalne znaczenie w sprawie, Sąd miał prawo dopuścić dowód normowany w art. 299 k.p.c. Apelant nie podważył skutecznie wystąpienia przesłanek dla takiej decyzji w postępowaniu dowodowym. Tym samym, ocena dowodu dokonana przez Sąd Okręgowy w trybie art. 233 § 1 k.p.c. nie została in casu skutecznie podważona.

Prowadząc postępowanie dowodowe Sąd Okręgowy nie naruszył też art. 227 k.p.c., który określa, jakie fakty są przedmiotem dowodu stanowiąc, iż są to wyłącznie fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Twierdzenie, że przepis ten został naruszony ma rację bytu tylko w sytuacji, gdy wykazane zostanie, iż sąd przeprowadził dowód na okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, że nie mają one takiego charakteru. Natomiast o tym, jakie fakty są istotne decyduje przytoczona w pozwie podstawa faktyczna zgłoszonego w nim żądania w powiązaniu z normą prawa materialnego stanowiącą podstawę prawną orzekania o tym żądaniu (por. wyrok SN z 24.02.2021 r., III USKP 33/21). W sprawie niniejszej kluczowe znaczenie pod względem dowodowym miała treść zawartej przez strony umowy kredytowej oraz okoliczności jej zawarcia. Dowody dotyczące tych okoliczności Sąd I instancji uwzględnił prawidłowo, przez co nie uchybił przepisowi art. 227 k.p.c.

Zauważyć końcowo należy, że w ramach rozbudowanych zarzutów dotyczących naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz powiązanych z nim przepisów art. 227 k.p.c. i art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. apelujący częściowo zakwestionował nie tyle prawidłowość postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd I instancji, co ocenę prawną stanu faktycznego sprawy, do której Sąd Apelacyjny odniesie się w dalszej części uzasadnienia. Dotyczy to oceny stopnia pouczenia kontrahenta banku o ryzyku wynikającym z zaciągnięcia kredytu w walucie CHF oraz istnienia klauzul umownych dających pozwanemu możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązań umownych kontrahenta, jak też skutków ewentualnego wyeliminowania takich klauzul z umowy.

Konkludując, ustalenia faktyczne Sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy w zakresie poddanym pod ocenę Sądu II instancji nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne i czyni z nich podstawę swoich rozważań, podzielając również ocenę dowodów przeprowadzoną w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Naruszenie prawa materialnego może nastąpić poprzez jego błędną wykładnię - czyli poprzez mylne rozumienie treści określonej normy prawnej, albo poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, czyli poprzez błędne uznanie, iż do danego, ustalonego stanu faktycznego ma zastosowanie dany przepis prawa materialnego, albo też odwrotnie, tzn. przepis, który winien mieć zastosowanie w danym stanie faktycznym - nie został zastosowany (postanowienie SN z 15.10.2001 r., I CKN 102/99, postanowienie SN z 28.05.1999 r., I CKN 267/99 Prok. i Pr. 1999/11-12/34, wyrok SN z 19.01.1998 r., I CKN 424/97, OSNC 1998/9/136), ewentualnie poprzez zastosowanie przepisów prawa materialnego do niewystarczająco precyzyjnie ustalonego stanu faktycznego (wyrok SN z 24.11.2011 r. I UK 164/11; wyrok SN z 29.11.2002 r. IV CKN 1632/00, postanowienie SN z 11.03.2003 r. V CKN 1825/00, BSN-IC 2003/12).

Jeżeli chodzi o charakter prawny umowy kredytowej zawartej przez strony, to z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika , jak ocenił go Sąd I instancji, czyniąc rozważania odpowiadające umowom o kredyt indeksowany. Umowa stron dotyczyła bowiem kredytu udzielonego w walucie polskiej, ale wyrażonego w walucie obcej, wypłaconego i spłacanego w walucie polskiej, według przyjętego w umowie przelicznika kursu walut. Nie był to kredyt walutowy w ścisłym tego słowa znaczeniu, to jest udzielany i spłacany w walucie obcej.

Wskazać w tym miejscu należy, że cechą charakterystyczną kredytów denominowanych jest to, że zobowiązanie jest a limine wyrażone w walucie obcej, harmonogram spłaty kredytu również wyrażony jest w tej samej walucie, natomiast wypłata kredytu i jego spłata następuje w walucie polskiej. W tym przypadku waluta obca nie jest jedynie miernikiem waloryzacji (jak w kredytach indeksowanych), lecz wprost wyraża wartość zobowiązania pieniężnego. Opisane cechy odróżniają kredyty denominowane od kredytów indeksowanych, w których kwota udzielonego kredytu jest wyrażona w złotych polskich, ale na dany dzień (najczęściej dzień uruchomienia kredytu) kwota kapitału kredytu lub jej część przeliczana jest na walutę obcą (wg bieżącego kursu wymiany walut). Tak wyrażona w obcej walucie kwota stanowi następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych, co w konsekwencji prowadzi do ich określania także w walucie obcej, ale ich spłata dokonywana jest już w walucie krajowej, po powrotnym przeliczeniu wg kursu wymiany walut na dany dzień (najczęściej dzień spłaty) (por. H.Ciepła „Dochodzenie roszczeń z umów kredytów frankowych”, Warszawa 2021 r., s.17).

W tak prawidłowo ustalonym przez Sąd Okręgowy stanie faktycznym sprawy i przy niezasadności zarzutów apelacji odnoszonych do naruszenia prawa procesowego nie zasługiwały na podzielenie zarzuty apelacji odnoszone do norm prawa materialnego.

Przypomnieć należy, że apelujący generalnie zakwestionował wnioskowania Sądu a quo, co do istnienia interesu prawnego strony powodowej w żądaniu ustalenia, możności stwierdzenia nieważności poszczególnych postanowień umownych i całej umowy, oceny abuzywności postanowień umownych zawierających waloryzację świadczeń stron, przy pominięciu aspektu wykonywania umowy przez bank, wadliwe przypisanie postanowieniom umownym zawierającym klauzule waloryzacyjne cech postanowień niedozwolonych, braku możności modyfikacji postanowień umownych uznanych za abuzywne lub zastąpienia ich innymi normami ustawowymi dyspozytywnymi oraz uznania, że bez wyeliminowanych postanowień umowa nie może wiązać stron w pozostałej części, uznania przez Sąd, że postanowienia umowy waloryzujące świadczenia stron odnosiły się do głównych świadczeń stron i po ich wyeliminowaniu umowa nie może wiązać stron w pozostałej części, w tym również po ich zastąpieniu innym kursem waluty ustalonym w oparciu o przepis art. 358 § 2 k.c.

Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów prawa materialnego w sposób zarzucany mu w apelacji. W odniesieniu do norm wskazanych, jako podstawa rozstrzygnięcia dokonał ich prawidłowej wykładni i zastosowania, natomiast niewadliwie nie zastosował innych przepisów wskazanych w zarzutach środka zaskarżenia, gdyż istotnie w realiach sprawy nie znajdowały one zastosowania.

Sąd Apelacyjny aprobuje subsumpcję dokonaną przez Sąd I instancji, a stanowisko apelującego przyjmuje za wyłącznie polemiczne z argumentacją zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i nieprzekonujące, co do naruszenia przywołanych na wstępie przepisów statutu cywilnego mających zastosowanie w sprawie.

Sądy polskie są jednocześnie sądami unijnymi, których bezwzględnym i bezwarunkowym obowiązkiem jest stosowanie wykładni prawa krajowego w zgodzie z prawem unijnym (jest to nierozerwalnie związane z systemem Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) tak, by w pełni uwzględniać nie tylko literę, ale i ducha prawa unijnego (E.Łętowska [w] „System prawa prywatnego. Tom 5. Zobowiązania. Część ogólna”, Warszawa 2013 r., s. 30). Oczywistym – w świetle acquis communautaire - jest także to, że wiążącej wykładni przepisów prawa unijnego dla wszystkich organów stosujących prawo w Unii Europejskiej (w tym, co do korelacji z prawem krajowym państw członkowskich) dokonuje wyłącznie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, będący tzw. „sądem ostatniego słowa” (wyrok TSUE z 31.03.2022 r. C-472/20).

Kwestia oceny materialnoprawnej postanowień tzw. bankowych „umów frankowych” z kredytobiorcami – konsumentami, w aspekcie istnienia w ich treści postanowień niedozwolonych z art. 385 ¹ k.c., w odniesieniu do norm ogólnych art. art. 56, 65, 358, 353 ¹ k.c., wpływu eliminacji tych postanowień na możność utrzymania umowy w pozostałej części, bez klauzul abuzywnych lub po ich ewentualnej konwersji na inne postanowienia w oparciu o przepisy ogólne prawa krajowego, a także skutków ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z takiej umowy dla sposobu wzajemnego rozliczenia się kontrahentów, wymagalności i charakteru ich roszczeń, przedawnienia, prawa zatrzymania, występowania interesu prawnego po stronie kredytobiorcy w domaganiu się ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z nieważnej umowy itp. była już przedmiotem wielokrotnych wypowiedzi zarówno Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, jak też TSUE dokonującego wykładni postanowień dyrektywy 93/13 oraz oceny zgodności praw krajowych z jej postanowieniami.

Zamiast wielu, należy w tym względzie przywołać orzeczenia:

⚫

Sąd Najwyższy: wyroki z: 22.01.2016 r. (I CSK 1049/14 OSNC 2016/11/134), 1.03.2017 r. (IV CSK 285/16), 13.12.2018 r. (V CSK 559/17), 27.02.2019 r. (II CSK 19/18), 4.04.2019 r. (III CSK 159/17 OSP 2019/12/115), 9.05.2019 r. (I CSK 242/18), 29.10.2019 r. (IV CSK 309/18 OSNC 2020/7-8/64), 27.05.2022 r. (II CSKP 314/22), 29.10.2019 r. (IV CSK 309/18), 16.03.2018 r. (IV CSK 250/17), 28.09.2021 r. (I CSKP 74/21), 2.06.2021 r. (I CSKP 55/21), 11.12.2019 r. (V CSK 382/18), 11.12.2019 r. V CSK 382/18 OSNC ZB.D. 2021/B/20, 10.10.2022 r. (II CSKP 285/22), 8.09.2022 r. (II CSKP 1094/22), 28.09.2021 r. (I CSKP 74/21), 17.03.2022 r. (II CSKP 474/22), 17.03.2022 r. (II CSKP 474/22 i przywołane tam orzecznictwo TSUE), 2.06.2021 r. (I NSNc 178/20), 31.08.2021 r. (I NSNc 93/20), z 28.09.2021 r. I CSKP 74/21), 4.04.2019 r. (III CSK 159/17), 9.05.2019 r. (I CSK 242/18), 29.10.2019 r. (IV CSK 309/18), 7.11.2019 r. (IV CSK 13/19), 27.11.2019 r. (I CSK 438/18), 26.05.2022 r.( II CSKP 650/22 OSNC-ZD 2022/4/48), 4.04.2019 r. (III CSK 159/17, OSP 2019/12/115), 11.12.2019 r., (V CSK 382/18), postanowienia z: 30.09.2022 r. (I CSKP 2071/22), 17.11.2022 r. (I CSK 3161/22), 15.11.2022 r. (I CSK 2909/22), 30.09.2022 r. (I CSK 1857/22), 11.12.2019 r. (V CSK 382/18), 22.01.2016 r. (I CSK 1049/14), 10.05.2022 r. (II CSKP 285/22), 17.11.2023 r. (I CSK 3161/22), 7.12.2022 r. (I CSK 3271/22), 15.11.2022 r. (I CSK 2909/22), 22.12.2022 r. (I CSK 3625/22), 23.08.2022 r. (I CSK 1669/22); 22.12.2022 r. (I CSK 3625/22), 23.08.2022 r. (I CSK 1669/22); 22.12.2022 r. (I CSK 3625/22), uchwały z: 7.05.2021 r. (III CZP 6/21), 6.04.2018 r. (III CZP 114/17 OSNC 2019/3/26), 28.04.2022 r. (III CZP 40/22), 22.05.1991 r. (III CZP 15/91), 6.03.1992 r. (III CZP 141/19),

⚫

Sądy Apelacyjne: wyroki SA w Warszawie z: 23.10.2019 r. (V ACa 567/18), 30.12.2019 r. (VI ACa 361/18), 10.02.2015 r. (V ACa 567/14), 22.09.2020 r. (V ACa 143/20), 13.11.2019 r. (I ACa 674/18), 4.09.2020 r. (V ACa 44/19), 29.01.2020 r. (I ACa 67/19), wyroki SA w Lublinie z: 28.11.2014 r. (I ACa 652/14), 9.01.2023 r. (I ACa 227/22), 28.02.2023 r. (I ACa 833/22), 28.02.2023 r. (I ACa 833/22), wyrok SA w Szczecinie z 12.03.2020 r. (I ACa 257/19), wyroki SA w Białymstoku z: 20.02.2020 r. (I ACa 635/19 OSA 2020/2/5), 14.12.2017 r. (I ACa 447/17), wyrok SA w Gdańsku z 4.02.2022 r. (V ACa 340/21),

⚫

TSUE: wyroki z: 10.06.2021 r. C-776/19, 18.11.2021 r. C-212/20, C-776/19 do C-782/19, pkt 94, 16.01.2014 r., Constructora Principado, C-226/12, EU:C:2014:10, pkt 23, 20.09.2017 r. C-186/16, 3.10.2019 r. C-260/18, 29.04.2021 r. C-19/20, 8.09.2022 r. C-80/22, C-81/22, C-82/22, 3.10.2019 r. C-260/18), 3.10.2019 r. C-260/18 Kamil Dziubak, 31.03.2022 r. C-472/20, 8.05.2024 r. C-424/22, 11.12.2023 r. C-756/22, 14.12.2023 r. C-38/22, 7.04.2023 r. C-140/22, 12.01.2024 r. C-488/23, 23.11.2023 r. C-331/22, 7.12.2023 r. C-140/22,16.06.2023 r. C-520/21, 30.04.2014, C-26/13, Árpad Kasler i Hajnalka Kaslerne Rabai v. OTP Jelzal OGBank ZRT, ZOTSiS 2014, nr 4, poz. I-282, 10.06.2021 r., C - 776/19, VB i in. przeciwko BNP Paribas Personal Finance SA, 14.03.2019 r. C-118/17, pkt 52; 5.06.2019 r. C-38/17, pkt 43, 29.04.2021 r. C-19/20, 10.06.2021 r. C-779/19 do C-782/19, 21.12.2016 r. w połączonych sprawach C-154/15, C-307/15, C-308/15 i C-618/10.

We wskazanych judykatach jednoznacznie przesądzono kwestie materialnoprawne związane z „umowami frankowymi” z udziałem konsumentów akcentowane w apelacji banku, zarówno w zakresie powództw „o ustalenie”, jak też „o zapłatę”, w sposób przyjęty przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku, a ostatecznie stanowisko to zostało potwierdzone w najnowszym judykacie - zasadzie prawnej – uchwale pełnego składu Izby Cywilnej SN z 25.04.2024 r. (III CZP 25/22).

Sąd Okręgowy zastosował, zatem przepisy prawa materialnego zgodnie z wykładnią wynikającą z przywołanej judykatury i bezspornym jest, że argumenty apelacji odnoszone do zarzutów naruszenia prawa materialnego odwołują się do stanowiska doktryny i tych wypowiedzi judykacyjnych, które nie są już podtrzymywane i wiążące. Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę przyjmuje, zatem za własne stanowisko Sądu a quo, bez potrzeby ponownego jego wyrażania zwłaszcza, że będące jego podstawą wskazane wypowiedzi sądów i Trybunału są powszechnie znane i ogólnodostępne.

W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 385 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji uwzględniając okoliczność, że wyrok Sąd odwoławczego nie kończy postępowania i o kosztach niniejszego postępowania apelacyjnego rozstrzygnie Sąd Okręgowy w trybie art. 108 k.p.c., w wyroku końcowym, przy uwzględnieniu ostatecznego wyniku całego postępowania.