Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2024 roku

Sąd Apelacyjny w L., I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Jerzy Nawrocki (spr.)

Sędziowie SA: Ewa Bazelan, Magdalena Kuczyńska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2024 roku w L.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) w upadłości likwidacyjnej
w W.

przeciwko A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego
w Z. z dnia 15 grudnia 2022 roku, sygn. akt (...)

I.  zmienia w całości zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego A. M. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...)
w W. w upadłości likwidacyjnej w (...).423.894,00 (milion czterysta dwadzieścia trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt cztery) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia
26 lutego 2019 roku;

2.  zasądza od pozwanego A. M. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...)
w W. w upadłości likwidacyjnej w W. tytułem kosztów procesu 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia
18 października 2024 roku;

II.  zasądza od pozwanego A. M. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...)w W. w upadłości likwidacyjnej w W. 8100 (osiem tysięcy sto) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia.

Sygn. akt I ACa 814/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 15 grudnia 2022 r. Sąd Okręgowy
w Z. oddalił powództwo w sprawie o zapłatę z powództwa L. K. - Syndyka Masy Upadłości (...) w upadłości likwidacyjnej w W. przeciwko A. M. o zapłatę.

Wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne
i rozważania prawne.

W dniu 21 listopada 2013 r. (...)w W. zawarła z A. M. umowę kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...). Całkowita kwota kredytu wynosiła 980.000,00 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty na dzień zawarcia umowy wynosiła 1.874.019,81 zł. Kredytobiorca zobowiązał się w umowie do spłaty kredytu w ratach miesięcznych płatnych bez wezwania w terminach
i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty kredytu, stanowiącym załącznik do przedmiotowej umowy. Termin płatności ostatniej raty przypadał na dzień
14 listopada 2023 r.

Spłata zobowiązania wynikającego z powyższej umowy kredytu zabezpieczona została wekslem własnym in blanco wystawionym przez A. M.. Weksel ten został wydany kredytodawcy. W deklaracji wekslowej podpisanej przez wystawcę weksla została określona wierzytelność, którą zabezpiecza weksel oraz warunki wypełnienia weksla i związane z tym uprawnienia remitenta.

Kredytobiorca wypłacił pozwanemu kwotę kredytu w dniu 22 listopada 2013 r.

W związku z niespłacaniem rat kredytu przez pozwanego, kredytodawca skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty z dnia 29 października 2015 r.,
a następnie ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 15 grudnia 2015 r.

Pozwany w dalszym ciągu nie uregulował zaległości w związku z czym (...) w W. wypowiedział przedmiotową umowę kredytu
z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia pismem z dnia 10 lutego 2016 r., które zostało doręczone pozwanemu dnia 18 lutego 2016 r.

W dniu 22 marca 2016 r. kredytodawca skierował do pozwanego A. M. ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, wskazując, że na dzień sporządzenia tego pisma łączna kwota zadłużenia wynosi 1.153.318,61 zł
i wezwał do jej zapłaty w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia pisma.

Dnia 31 stycznia 2019 r. kredytodawca wypełnił weksel na kwotę dochodzoną pozwem, wskazując, że termin zapłaty upływa dnia 25 lutego 2019 r.

W dniu 31 stycznia 2019 r. kredytodawca skierował do pozwanego zawiadomienie o uzupełnieniu weksla wraz z wezwaniem do jego wykupu. Zawiadomienie to zostało doręczone pozwanemu dnia 7 lutego 2019 r.

Dnia 8 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy(...) przed którym toczyło się postępowanie w sprawie o sygn. akt (...) pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszenie dokonał skreślenia w/w weksla w związku ze zwrotem pozwu (k. 22-23 i 25).

Postanowieniem z dnia 5 lutego 2015 r. w sprawie o sygn. akt (...) Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego (...) ogłosił upadłość (...)w W. w W. z możliwością zawarcia układu i powierzył sprawowanie zarządu całym majątkiem upadłego zarządcy L. K..

Następnie postanowieniem z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie o sygn. akt (...) Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego W. w W. zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowego (...) w W. z postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego oraz odwołał zarządcę masy upadłości - L. K. i wyznaczył go na syndyka masy upadłości.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał powództwo za niezasadne. Podniósł, że podstawą powództwa o zapłatę był weksel własny wystawiony przez A. M.. Powód wszedł w posiadanie tego weksla, który w dacie jego wystawienia był wekslem niezupełnym (in blanco).

Zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zaszły podstawy do wydania wyroku zaocznego w oparciu o art. 340 § 1 k.p.c., gdyż pozwany nie brał czynnego udziału w postępowaniu - pomimo skutecznego doręczenia mu wezwania na rozprawę wraz z odpisem pozwu, nie złożył odpowiedzi na pozew
i nie stawił się na rozprawę. W takim przypadku, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa (art. 339 § 2 k.p.c.).

Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie niniejszej zaszły uzasadnione wątpliwości, co do żądania objętego pozwem, co uniemożliwia uwzględnienie roszczenia. Wskazał, że powód dochodzi należności na podstawie weksla,
w związku z wypowiedzeniem umowy, która nie została jednak skutecznie wypowiedziana.

Sąd I-szej instancji powołał się na art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1844) i podniósł, że do umów zawieranych przez (...)-i stosuje się odpowiednio m.in. art. 74-78 prawa bankowego. Wskazał, że ustawą z dnia
25 września 2015r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1854) wprowadzony został do prawa bankowego art. 75 c. (vide: art. 1 pkt 3 ustawy nowelizującej). Przedmiotowa nowelizacja została opublikowana w Dzienniku Ustaw dnia 12 listopada 2015 r. i weszła
w życie 27 listopada 2015 r. Zgodnie z art. 13 ustawy nowelizującej, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe obowiązane były, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie tej ustawy, dostosować swoją działalność do wymagań określonych w art. 75c ustawy - Prawo bankowe w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą. Oznacza to, że po 27 grudnia 2015 r. (...) nie mógł wypowiedzieć umowy bez uprzedniego wypełnienia obowiązku z art. 75c prawa bankowego, tj. bez uprzedniego poinformowania kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Przepis art. 75 c prawa bankowego nie nakłada na kredytodawcę bezwzględnego obowiązku restrukturyzacji zadłużenia, a jedynie obowiązek poinformowania dłużnika o możliwości wnioskowania o restrukturyzację.

Sąd I-szej instancji wskazał, że w przedmiotowej sprawie (...) skierował do pozwanego dwa wezwania do zapłaty zaległych należności, w których informował go o możliwości wypowiedzenia umowy. Czynności tych dokonał przed wprowadzeniem art. 75c do prawa bankowego. Natomiast pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu (...) skierował do pozwanego 10 lutego 2016 r., a więc już pod rządami zmienionej ustawy - Prawo bankowe i obowiązywania art. 75 c tej ustawy. Zdaniem Sądu Okręgowego (...) nie mógł skutecznie złożyć oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, jeżeli uprzednio nie wykonał obowiązków określonych w tym przepisie. Nie jest istotne to, czy czynności jakich dokonał wcześniej pozwalały, w porządku prawnym obowiązującym przed zmianą prawa bankowego, na skuteczne wypowiedzenie umowy. Wypowiedzenie umowy zostało bowiem dokonane w czasie, gdy obowiązywał już art. 75 c. prawa bankowego. Skuteczność tego wypowiedzenia zależała od spełnienia wymogów obowiązujących w dacie jego dokonania, a nie w dacie powstania zaległości
w spłacie kredytu czy w dacie wezwania do ich uregulowania.

Nadto w ocenie Sądu I-szej instancji powód nie wykazał, że zaistniała podstawa do wypowiedzenia umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) zawartej przez strony dnia 21 listopada 2013 r. Zgodnie z § 12 ust. 1 pkt a) przedmiotowej umowy kredytodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy z 30-dniowym terminem wypowiedzenia w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy, tj. niezapłacenia przez niego w terminach określonych w umowie pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu kredytobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał, że wypowiedzenie umowy zostało poprzedzone skutecznym wezwaniem kredytobiorcy do zapłaty zaległych rat we wskazanym wyżej terminie - nie przedstawił dowodu na doręczenie pozwanemu wezwania do zapłaty z dnia
29 października 2015 r. ani dowodu na doręczenie mu ostatecznego wezwania do zapłaty z dnia 15 grudnia 2015 r.. Do pozwu zostały dołączone jedynie wyciągi z książki nadawczej, które nie mogą stanowić dowodu na doręczenie pozwanemu wezwań do zapłaty, jak i nie wynika z nich kto był nadawcą korespondencji skierowanej do pozwanego (do kogo należy książka nadawcza) ani co zawierała ta korespondencja. W tej sytuacji, w ocenie Sądu I-szej instancji nie zostało udowodnione, aby do pozwanego dotarły wezwania do zapłaty, które poprzedzały wypowiedzenie przedmiotowej umowy kredytu Powyższe z kolei pozwalało uznać, że Powód nie wykazał zatem, że zaistniały podstawy do wypowiedzenia przedmiotowej umowy kredytu, a tym samym, że wypowiedzenie to było skuteczne. W konsekwencji powód nie wykazał, że wierzytelność wynikająca z przedmiotowej umowy kredytu stała się w całości wymagalna na skutek upływu 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego prowadzi do wniosku, że nie powód nie udowodnił roszczenia objętego pozwem. Dochodził należności z weksla wypełnionego w związku
z wypowiedzeniem umowy kredytu i postawieniem całej wierzytelności w stan natychmiastowej wymagalności. Suma wekslowa opiewa na całą pozostałą do zapłaty kwotę kredytu wraz z odsetkami umownymi, odsetkami karnymi oraz kosztami windykacji.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotowy weksel nie może stanowić podstawy do zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem, gdyż został przekreślony, a powód nie udowodnił, że przekreślenie przedmiotowego weksla nastąpiło omyłkowo, bez podstawy prawnej w sprawie o sygn. akt (...), która toczyła się między tymi samymi stronami przed Sądem Okręgowym (...) i została zakończona zwrotem pozwu. Dowodem na tę okoliczność nie może być dołączone do akt zarządzenie nieopatrzone datą ani podpisem sędziego (k. 25), w którym zresztą nie ma mowy o przekreśleniu weksla. Dowodem na te okoliczność nie może być również adnotacja, która została zamieszczona na odwrocie weksla zgodnie z § 101 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych - Dz.U. z 2015 r., poz. 2316 (k. 23). Nie zostało przez powoda wykazane kto i z jakiego powodu dokonał przekreślenia weksla.

Z uwagi na ścisłe powiązanie posiadania dokumentu weksla i jego treści z możliwością realizacji praw z weksla, pewne sytuacje dotyczące dokumentu weksla, np. jego zniszczenie lub uszkodzenie, a także przekreślenia czy dopiski poczynione na dokumencie weksla, mogą w zależności od okoliczności wyłączyć albo co najmniej utrudnić realizację praw z weksla.

Wymazanie albo wykreślenie podpisu wystawcy, sumy wekslowej czy innego obligatoryjnego elementu weksla może prowadzić do jego nieważności. Wymogi formalne z art. 1 i 101 ustawy - Prawo wekslowe muszą być spełnione również na etapie dochodzenia roszczeń wekslowych. Skutki niektórych przekreśleń na dokumencie weksla reguluje wprost ustawa - Prawo wekslowe, np. zgodnie z art. 16 powołanej ustawy przekreślone indosy uważa się za nieistniejące, zaś zgodnie z art. 29 tej ustawy jeżeli trasat przekreślił przyjęcie przed zwróceniem weksla, uważa się, że przyjęcia odmówił. W niektórych przypadkach przekreślenie nie wiąże się ściśle z wymaganiami ważności weksla, może jednak utrudnić lub wręcz uniemożliwić wykładnię jego treści.

Skutki przekreślenia zależą od okoliczności, w szczególności od tego kto, kiedy i z jakiego powodu dokonał przekreślenia. Dla oceny skutków przekreślenia istotne jest również to, czy przekreślenie uniemożliwia odczytanie treści weksla, czyniąc tym samym niemożliwym ustalenie treści zobowiązania wekslowego.

Istotne jest ustalenie czy przekreślenie zostało dokonane przez osobę, która była do tego uprawniona i czy zachodziły podstawy do dokonania tej czynności.

Zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie wykazał jednak, że doszło do bezpodstawnego, urzędowego przekreślenia weksla. Dowodem na tę okoliczność nie może być dołączone do akt zarządzenie nieopatrzone datą ani podpisem sędziego ani wspomniana wyżej adnotacja, zamieszczona na odwrocie dokumentu weksla.

Z uwagi na powyższe, wyrokiem zaocznym z dnia 15 grudnia 2022 r., na podstawie art. 340 § 1 k.p.c. i art. 339 § 2 k.p.c., Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

Powód zaskarżył wyrok w drodze apelacji w całości i zarzucał Sądowi Okręgowemu naruszenie :

Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

a) art. 75c Prawa bankowego w zw. z art. 12 ustawy o zmianie ustawy — prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw z dnia 25 września 2015 r. (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1854; dalej jako: „ustawa nowelizująca") w zw. z art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1643, dalej jako „Ustawa o (...)") w zw.
z art. 58 § 1 k.c. poprzez jego błędną interpretację i uznanie, iż do oceny wypowiedzenia Umowy kredytu złożonego przez (...) w dniu
10 lutego 2016 roku znajdzie zastosowanie art. 75c, a co za tym idzie, uznanie wypowiedzenia za czynność prawną nieważną jako sprzeczną z przepisami prawa, podczas gdy:

- art. 75c Prawa bankowego, stosownie do treści art. 12 ustawy nowelizującej, zaczął obowiązywać od dnia 27 grudnia 2015 roku, zaś Powód kierował w niniejszej sprawie wezwania do zapłaty do Pozwanego w dniu 29 października 2015 roku oraz w dniu 15 grudnia 2015 roku, zatem w czasie, kiedy rzeczona norma jeszcze nie obowiązywała,

- wejście w życie nowych przepisów nie ubezskuteczniło uprzednio dokonywanych przez Powoda wezwań do zapłaty, nakazując ich ponowienie według wzorca wyznaczonego treścią art. 75c Prawa bankowego,

- Syndyk miał prawną i faktyczną możliwość złożenia Pozwanemu wypowiedzenia Umowy kredytu, jak również przedstawiony przez Powoda, jako podstawa niniejszego roszczenia, weksel własny został wypełniony zgodnie z podpisaną przez Pozwanego deklaracją wekslową;

- art. 75c Prawa bankowe wskazuje jedynie na obowiązek informacyjny co do możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, nie uzależniając skuteczności czy ważności wypowiedzenia od jego zachowania przez instytucję finansową;

b) art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz. U. 1936 Nr 37 poz. 282) poprzez uznanie, iż weksel staje się nieważny z uwagi na jego przekreślenie podczas gdy ww. przepis nie zawiera przesłanki negatywnej uzasadniającej nieważność weksla z powodu jego przekreślenia,

Ponadto zarzucał naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 340 § 1 k.p.c. w zw. z art. 339 § 2 k.p.c. poprzez wydanie wyroku zaocznego z selektywnym uwzględnieniem tylko niektórych jego cech tj.
z pominięciem domniemania prawdziwości twierdzeń powoda i poczynienie własnych ustaleń co do faktów, w sytuacji, gdy nie istniały ku temu żadne okoliczności tj.:

1. Pozwany nie kwestionował twierdzeń Powoda, ani nie zajął stanowiska w sprawie;

2. twierdzenia o faktach zawarte w pozwie, w tym o kwestii przekreślenia weksla są logiczne i spójne;

3. nie stwierdzono żadnego z przewidzianych ustawą wyjątku usprawiedliwiającego odstąpienie od domniemania prawdziwości twierdzeń powoda (art. 339 § 2 k.p.c.) co sprawia, iż faktyczne badanie prawdziwości twierdzeń powoda w oparciu o materiał dowodowy było przedwczesne
i nieuzasadnione w świetle twierdzeń własnych Sądu i co doprowadziło do nieuzasadnionego oddalenia powództwa zamiast jego uwzględnienia w całości na tym etapie sprawy ;

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną
z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, polegającą na pominięciu istotnej treści złożonych przez powoda dowodów
w postaci wezwania do zapłaty z dnia 29 października 2015 roku oraz 15 grudnia 2015 roku kierowanych do Kredytobiorcy w zakresie oceny prawidłowości realizacji procedury wypowiedzenia umowy kredytu w świetle art. 75 c Prawa bankowego, podczas gdy prawidłowa i pełna ocena zebranego materiału dowodowego, w tym wezwań do zapłaty z dnia 29 października 2015 roku i 15 grudnia 2015 roku poprzedzających wypowiedzenie umowy, doprowadziłaby Sąd I instancji do ustalenia, że Syndyk nie był obowiązany do udzielania pouczeń o możliwości przeprowadzenia procedury restrukturyzacji kredytu w okresie do dnia 27 grudnia 2015 roku;

· art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, polegającą na pominięciu informacji zawartych w pozwie z dnia 22 listopada 2021 roku oraz notatce na wekslu i uznanie, iż weksel nie może stanowić podstawy do zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem, gdyż został przekreślony podczas gdy z materiału dowodowego (w tym pozwu oraz zarządzenia) wynika, że Sąd Okręgowy (...)dokonał skreślenia wbrew dyspozycji § 127 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych zgodnie, z którym po zakończeniu postępowania weksle i czeki kierownik sekretariatu włącza do akt sprawy, po uprzednim umieszczeniu na nich adnotacji określającej sąd, w którym toczyło się postępowanie, sygnaturę akt sprawy, z której je wydano, datę sposób zakończenia postępowania.

W konkluzji powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości
i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1 423 894,00 zł wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 1 433 894,00 zł od dnia 26 lutego 2019 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Ewentualnie wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności, odnosząc się do zgłoszonego, jako ewentualny wniosku apelacji o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, to brak było podstaw do jego uwzględnienia.

Kierując się treścią art. 386 § 4 k.p.c. wskazać należy, że sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyroki Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).

Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w sprawie niniejszej. Nie można bowiem uznać, że Sąd Okręgowy nie odniósł się do tego, co było przedmiotem żądania pozwu. Uznając, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnieniu odwołał się zarówno do dokumentu weksla, jak i umowy kredytu, której wykonanie zabezpieczał weksel in blanco. W sprawie niniejszej nie zachodzi także potrzeba przeprowadzenia przez Sąd Apelacyjny postępowania dowodowego.

Odnosząc się do zarzutów apelacji to podnieść należy, że chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Powołana regulacja określa zasady oceny dowodów. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Uchybienie tego rodzaju może być skutkiem nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego lub całokształtu zebranego materiału dowodowego, bądź też przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej. Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie, jakie konkretnie zasady lub przepisy naruszył sąd przy ocenie poszczególnych dowodów oraz jaki wpływ dane uchybienie miało na wynik sprawy. Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może natomiast polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego ustalonego przez siebie, na podstawie własnej oceny dowodów, stanu faktycznego (tak też Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia 18.01.2002 r., I CKN 132/01; z dnia 28.04.2004 r., V CK 398/03; z dnia 13.10.2004 r., III CK 245/04; z dnia 18.06.2004 r., II CK 369/03; w postanowieniu z dnia 10.01.2002 r., II CKN 572/99).
Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje Sądowi swobodę w ocenie zebranego
w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli Sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym, co w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi.

Skarżący w ramach tak postawionego zarzutu, kwestionował dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, iż weksel nie może stanowić podstawy do zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem
z uwagi na jego przekreślenie.

Nie ma wątpliwości, że Sąd Okręgowy czyniąc ustalenia faktyczne
w sprawie niniejszej na podstawie materiału dowodowego przedstawionego przez powoda, jak i twierdzeń pozwu, przyjął, że dnia 8 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy (...), przed którym toczyło się postępowanie
w sprawie o sygn. akt I (...) pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie dokonał skreślenia w/w weksla w związku ze zwrotem pozwu, a zatem dokonał ustalenia zgodnie z twierdzeniem skarżącego. Co prawda
w rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy z niezrozumiałych względów miał wątpliwości, co do okoliczności, w jakich doszło do przekreślenia weksla, to jednak nie zmienia to dokonanych przez niego ustaleń faktycznych, wynikających z materiału dowodowego. Natomiast ocena, czy przekreślenia dokumentu weksla wpłynęło na jego ważność będzie dokonana przy ocenie zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Podzielając zatem ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, brak było podstaw do ich ponownego przytaczania. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne były jedynie te dotyczące wypełnienia dokumentu weksla oraz okoliczności związane z jego skreśleniem, zaś nieprzydatne były ustalenia dotyczące wypowiedzenia umowy kredytu, skoro nie miały wpływu na rozstrzygnięcie sprawy niniejszej
w sytuacji, gdy powód swoje roszczenie wywodził z zobowiązania wekslowego,
a nie zawartej z powodem umowy kredytu.

Podnieść należy, że weksel to papier wartościowy, w którym inkorporowane jest abstrakcyjne, bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy weksla lub innej wskazanej osoby do zapłaty określonej osobie, w określonym terminie i miejscu, określonej sumy pieniężnej. Weksel charakteryzuje się tym, że do realizacji wyrażonego w jego treści prawa majątkowego niezbędne jest przedłożenie dokumentu weksla. Dokument weksla własnego musi spełniać wymagania z art. 101 i 102 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. z 1936 r., Nr 37, poz. 282, z późn. zm.) pod rygorem nieważności. Dokument weksla musi zawierać w swojej treści nazwę „weksel” w języku, w jakim go wystawiono, przyrzeczenie bezwarunkowego zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie osoby, która ma dokonać zapłaty, oznaczenie osoby, na której rzecz, lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana oraz podpis wystawcy weksla. Niespełnienie któregokolwiek z tych wymogów co do zasady skutkuje nieważnością weksla.

Uprawnienie do dochodzenia wierzytelności wekslowej służy tylko posiadaczowi dokumentu wekslowego, któremu przysługuje tzw. legitymacja formalna do realizacji praw z weksla. Osobą, która ma legitymację formalną
z weksla jest remitent lub jego następcy prawni.

Odpowiedzialność dłużnika wekslowego jest oderwana od stosunku prawnego, który legł u podstaw wystawienia weksla. Zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny. Wierzyciel, który dochodzi wierzytelności wekslowej, w zasadzie nie musi wykazywać podstawy prawnej swego żądania, a może poprzestać na przedłożeniu weksla. Zobowiązanie wekslowe ma bowiem samodzielny i abstrakcyjny charakter i jest niezależne od podstawy prawnej jego zaciągnięcia.

Abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego ulega jednak znaczącemu osłabieniu w przypadku weksli in blanco. Weksel in blanco upoważnia remitenta do samodzielnego uzupełnienia jego treści, w tym kwoty sumy wekslowej. Zobowiązany wekslowo może podnosić zarzuty formalne dotyczące treści weksla, jak i zarzuty osobiste wynikające ze stosunku podstawowego, będącego przyczyną prawną zobowiązania wekslowego. W razie braku możliwości sformułowania skutecznych zarzutów wekslowych (kwestionowania ważności weksla, np. na podstawie art. 101 i 102 prawa wekslowego), wystawca weksla in blanco może podnieść przeciwko remitentowi zarzuty oparte na stosunku podstawowym i podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego (art. 10 prawa wekslowego). Prowadzi to do przeniesienia sporu z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego.

Weksel in blanco jest tzw. wekslem gwarancyjnym lub kaucyjnym, gdyż pełni funkcję gwarancyjną, a od weksla obiegowego różni się tym, że
w chwili jego wręczenia kontrahentowi nie reprezentuje żadnej samodzielnej wierzytelności, służyć ma jedynie do ułatwienia dochodzenia wierzytelności innej, już istniejącej lub przyszłej, gdyby takie dochodzenie stało się konieczne.

W świetle poczynionych uwag natury ogólnej, uznać należy, że w sprawie, w której żądanie pozwu oparte jest na zobowiązaniu wekslowym, badanie stosunku podstawowego ma miejsce wtedy, gdy pozwany podniesie zarzut, że wręczony mu weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem (art. 10 i 17 pr. weksl. w zw. z art. 101 i art. 102 pr. weksl.). Z powyższego wynika, że przejście na stosunek podstawowy, który spowodował zaciągnięcie zobowiązania wekslowego następuje na skutek zarzutu pozwanego. Zatem to pozwany, podejmując obronę w sprawie, w której powód dochodzi roszczenia opartego na wekslu, winien kwestionować zobowiązanie z niego wynikające w oparciu
o stosunek podstawowy, twierdząc, że powód wypełnił weksel niezgodnie
z porozumieniem. Ciężar dowodu, że zdarzenie, w związku z którym wystawca
i poręczyciel podpisali weksel nie istnieje, względnie zakres ich odpowiedzialności jest mniejszy niż wynika to z treści weksla, spoczywa właśnie na wystawcy oraz poręczycielu wekslowym (wyrok SN z 9 stycznia 2019 r., I CSK 732/17, OSNC-ZD 2020, Nr 1, poz. 11).

Sąd Apelacyjny dostrzega, że w judykaturze wyrażono stanowisko, że
w przypadku, gdy dochodzone pozwem roszczenie wynika z weksla in blanco, stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności głównej wynikającej z umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, zapewnienie ochrony określonej w dyrektywie Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE. L. z 1993 r. Nr 95, str. 29 z późn. zm.) - i wprowadzonych w ramach jej implementacji do polskiego porządku prawnego przepisach art. 385 ¹ -385 ³ k.c. wymaga, aby sąd rozpoznał sprawę przy uwzględnieniu konsumenckiego charakteru stosunku podstawowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2024 r.
w sprawie II NSNc 315/23).

Jednocześnie w powołanym wyroku wywiedziono, że przejście na stosunek podstawowy dotyczy zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące
w zakres stosowania Dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą.

W świetle powyższego stanowiska uznać należy, że w przypadku dochodzenia roszczenia na podstawie weksla in blanco wystawionego przez konsumenta, badanie stosunku podstawowego, w oparciu o który weksel został wystawiony następuje wyjątkowo w celu zbadania, czy warunki umowy wchodzące w zakres stosowania Dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter.

Reasumując - Sąd w sprawie opartej na roszczeniu z weksla in blanco może skontrolować prawidłowość jego wypełnienia z uwagi na deklarację wekslową, o ile taki zarzut zostanie postawiony. Natomiast w sprawach, w których stroną jest konsument Sąd bada z czy zawarta umowa, na podstawie której uzupełniono weksel, nie zawiera klauzul abuzywnych w rozumieniu art. 385 ¹ §1 k.p.c..

Odnosząc powyższe rozważania do sprawy niniejszej, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie był uprawniony do badania stosunku podstawowego
w zakresie podjętych przez powoda działań nakierowanych na wypowiedzenie pozwanemu umowy kredytu tj. czy doprowadziły do jej skutecznego wypowiedzenia, skoro kontrola Sądu w tym zakresie może być prowadzona jedynie na skutek podniesionego przez pozwanego zarzutu, a nie z urzędu.

Powód jako podstawę swoich żądań wskazywał zobowiązanie wekslowe i w sytuacji, gdy w łączącej strony umowie brak było klauzul abuzywnych, czego Sąd Apelacyjny nie stwierdził Sąd Okręgowy winien ograniczyć procedowanie w sprawie niniejszej do zbadania treści dokumentu weksla. Umowa kredytu, którą zabezpieczał weksel in blanco dotyczy kredytu złotówkowego i brak podstaw do uznania, aby jej postanowienia kształtowały prawa i obowiązki pozwanego
w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, czy też rażąco naruszały jego interesy.

Powód w sprawie dochodził zapłaty na podstawie weksla. Skoro tak Sąd winien ograniczyć się do badania zasadności roszczenia z weksla, badając – na zarzut pozwanego, czy weksel in blanco został prawidłowo, zgodnie z umową uzupełniony oraz badając z urzędu – w przypadku gdy podstawa wystawienia weksla była umowa zawarta z konsumentem , czy umowa nie zawiera klauzul abuzywnych.

Kierując się powyższym, Sąd Okręgowy niezasadnie zakwestionował prawidłowość wypełnienia weksla w kontekście uznania, że umowa kredytu nie została prawidłowo wypowiedziana. Skoro Sąd I-szej instancji nie mógł badać tej okoliczności, to nie ma potrzeby odnoszenia się do zarzutu apelacji naruszenia przez Sąd I-szej instancji art. 75 c Prawa bankowego.

Jak wskazano wyżej w niniejszej sprawie procedowanie Sądu Okręgowego winno ograniczyć się do oceny dokumentu weksla w kontekście art. art. 101 prawa wekslowego, zgodnie z którym weksel własny winien zawierać nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono, przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie terminu płatności, oznaczenie miejsca płatności, nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana, oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu, podpis wystawcy wekslu. W ocenie Sądu Apelacyjnego weksel przedłożony przez powoda posiada wszystkie obligatoryjne elementy weksla (k.22). Sąd Okręgowy nie miał także w tym zakresie wątpliwości,
a jedynie jego zastrzeżenia budziło przekreślenie dokumentu weksla, co jednak nie mogło skutkować nieważnością zobowiązania wekslowego.

Istotne jest, że powód wyjaśniając przyczynę przekreślenia weksla wskazał, że to pracownik sądu omyłkowo przekreślił weksel w sprawie, w której zarządzono zwrot pozwu i Sąd Okręgowy czyniąc ustalenia faktyczne w sprawie niniejszej, wskazał, że dnia 8 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy (...), przed którym toczyło się postępowanie w sprawie o sygn. akt I (...) pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie dokonał skreślenia w/w weksla w związku ze zwrotem pozwu. Powyższe z kolei oznacza, że Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, co do wskazanych przez powoda twierdzeń na temat okoliczności, w jakich doszło do przekreślenia weksla.

W tej sytuacji niezrozumiałe jest stanowisko Sądu I-szej instancji, że powód nie udowodnił, że przekreślenie weksla nastąpiło omyłkowo, skoro czyniąc ustalenia faktyczne w sprawie niniejszej nie miał w tym zakresie żadnych wątpliwości. Konsekwencją poczynienia powyższych ustaleń winno być przyjęcie, że weksel został przekreślony przez pracownika Sądu, co z kolei nie pozbawiło powoda możliwości realizacji praw z tego weksla. Stanowisko to jest tym bardziej zasadne w sytuacji, kiedy pozwany nie podjął obrony w sprawie niniejszej, gdyż nie złożył odpowiedzi na pozew, jak również nie brał udziału
w postępowaniu przed Sądem I-szej instancji, czego skutkiem było wydanie przez Sąd Okręgowy wyroku zaocznego.

Konsekwentnie zatem, kierując się treścią art. 339 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy winien przyjąć za prawdzie twierdzenia powoda o faktach zawartych w pozwie dotyczących przekreślenia weksla, gdyż nie było podstaw do ich podważenia oraz do uznania, że zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Z akt sprawy I (...) Sądu Okręgowego (...) prowadzonej między tymi samymi stronami, wynika, że zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 8 kwietnia 2020 roku zwrócono pozew oparty na wekslu, tj. na tym samym dokumencie, co w sprawie niniejszej. Wnioskiem z dnia 16 lipca 2021 r. (data wpływu do Sądu) powód zwrócił się o wydanie oryginału weksla wystawionego przez A. M. (k. 148 akt sprawy (...)) i zarządzeniem z dnia 3 marca 2021 roku nakazano zwrócić pełnomocnikowi powoda oryginał weksla (k. 149 verte). W aktach sprawy brak jest dowodu, kiedy faktycznie powodowi został zwrócony dokument weksla. W sytuacji, gdy w sprawie niniejszej powód przedłożył oryginał dokumentu weksla odpowiadający temu, który przedłożył w sprawie I (...)(wówczas nieprzekreślony) to uznać należy, że doszło do jego faktycznego zwrotu, co zresztą potwierdza adnotacja zamieszczona na drugiej stronie weksla, że 8.04.2021 roku nastąpił zwrot pozwu w sprawie I (...), uczyniona przez zastępcę kierownika w dniu 11.10.2021 r. (k.22,23).

Pozew w sprawie niniejszej został złożony w dniu 30 listopada 2021 r.,
a zatem w niedługim czasie po umieszczeniu adnotacji na drugiej stronie weksla
i prawdopodobnym wówczas jego zwrocie powodowi.

W sytuacji, gdy powód po otrzymaniu zwrotu weksla, wystąpił bezpośrednio z pozwem w sprawie niniejszej to jego twierdzenie, że do przekreślenia weksla doszło po zakończeniu postępowania w sprawie I (...) jest wiarygodne. W tej sytuacji, kierując się treścią art. 339 §2 k.p.c. należało przyjąć za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach, w jakich doszło do przekreślenia weksla przedłożonego w sprawie niniejszej. Konsekwencją powyższego jest uznanie, że jego przekreślenie nie miało wpływu na ważność weksla, skoro zostało uczynione przez pracownika sądu (tak też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 grudnia 2019 r. w sprawie III CZ 40/19).

Trafny jest zatem zarzut skarżącego naruszenia przez Sąd Okręgowy art. art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz. U. 1936 Nr 37 poz. 282) poprzez uznanie, iż weksel przedłożony w sprawie niniejszej stał się nieważny z uwagi na jego przekreślenie. Skoro spełniał wszystkie wymogi określone w tym przepisie, to za zasadne należało uznać żądanie pozwu.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i uwzględnił powództwo.

Zmiana orzeczenia w tym zakresie uzasadniała rozstrzygnięcie
o kosztach procesu. Pozwany jako przegrywający postępowanie winien zgodnie
z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz art. 98 §1 ¹ k.p.c. zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu, tj. wynagrodzenie jego pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 98 § 1 ¹ k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
W sytuacji, gdy powód wygrał to postępowanie to pozwany winien zwrócić mu poniesione przez niego koszty, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.