Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2013 r. w Lublinie

sprawy W. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o świadczenie przedemerytalne

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału

w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 16 kwietnia 2013 r. sygn. akt VI U 1303/12

oddala apelację.

III AUa 626/13

UZASADNIENIE

Organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 31 lipca 2012 roku odmówił W. L. prawa do świadczenia przedemerytalnego, ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła wymaganego 30 letniego okresu ubezpieczenia. Organ rentowy nie zaliczył okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 8 lipca 1973 roku do 31 grudnia 1982 roku, bowiem wnioskodawczyni była zameldowana u rodziców do 7 lipca 1973 roku.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Radomiu wniosła W. L., domagając się uwzględnienia do stażu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 31 lipca 2012 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił W. L. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 13 czerwca 2012 roku. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni W. L., urodzona (...), złożyła w dniu 12 czerwca 2012 roku wniosek o przyznanie jej prawa do świadczenia przedemerytalnego. Ostatnio przed złożeniem wniosku była zatrudniona od 1 października 2010 roku do 30 września 2011 roku w Przedsiębiorstwie Handlowym (...) w B.. Stosunek pracy ustał na skutek wypowiedzenia umowy przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracowników z powodu redukcji stanowiska. Wnioskodawczyni od 3 października 2011 roku jest zarejestrowana jako bezrobotna. Okres pobierania zasiłku trwał od 11 października 2011 roku i upłynął z dniem 10 kwietnia 2012 roku. Zaskarżoną decyzją z dnia 31 lipca 2012 roku organ rentowy uznał za udowodniony na dzień rozwiązania stosunku pracy tj. 30 września 2011 roku okres ubezpieczenia wynoszący 22 lata, 2 miesiące i 25 dni. Rodzice wnioskodawczyni E. i W. M. byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 9 ha położonego w B.. W gospodarstwie tym był sad, uprawiane były truskawki, pomidory, ogórki. Hodowane były kury, gęsi, krowy. Nie było to gospodarstwo specjalistyczne. Prace wykonywane były ręcznie. W. L. była zameldowana w gospodarstwie rolnym rodziców do 7.07.1973 r. Następnie zameldowała się w B., miejscu zamieszkania swojego męża. Mimo to faktycznie nie zmieniła miejsca stałego pobytu i w dalszym ciągu mieszkała i pracowała w tym gospodarstwie do 1988 r. Rodzice wydzielili jej 1 hektar ziemi, na którym uprawiała warzywa a dochód z tej uprawy przeznaczała na potrzeby własnej rodziny. Wnioskodawczyni pracowała w gospodarstwie rolnym po 12 godzin dziennie. Pikowała warzywa, pieliła, wysadzała, opryskiwała, nawoziła ziemię. Rodzeństwo skarżącej od 1973 r. mieszkało i pracowało poza tym gospodarstwem.

Sąd Okręgowy orzekł, że warunki do uzyskania prawa do spornego świadczenia są uregulowane w przepisie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. nr 120, poz. 1252 ze zm.), zgodnie z którym prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, przy czym podstawie ust. 3 świadczenie to przysługuje po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1) nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również - traktując jak okresy składkowe - między innymi przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Z uwagi na treść art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wymagającego przy uwzględnianiu okresów wykonywania pracy przed dniem 15 listopada 1991 r. jej świadczenia w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy - przesłanką zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy jest zatem wymiar czasu pracy co najmniej 4 godzin dziennie.

Poza sporem pozostaje okoliczność, że wnioskodawczyni do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy była tam zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, a także dochowała terminu do wystąpienia z wnioskiem o świadczenie przedemerytalne dołączając do niego stosowne zaświadczenie Urzędu Pracy w B. z dnia 14 maja 2012 roku wskazujące, że pobierała zasiłek dla bezrobotnych przez 6 miesięcy i w tym okresie nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz dalej jest zarejestrowana jako bezrobotna. Kwestią sporną pozostaje wymiar okresu uprawniającego do emerytury.

W oparciu o zeznania świadków i wnioskodawczyni Sąd Okręgowy ustalił, że w spornym okresie wnioskodawczyni pomimo formalnego wymeldowania dnia 7 lipca 1973 roku, późniejszego wyjścia za mąż oraz urodzenia dwójki dzieci dalej mieszkała w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w B., zaś do męża jeździła zazwyczaj w niedziele. Prace w gospodarstwie wnioskodawczyni wykonywała wraz z rodzicami, w wolnych chwilach pomagał jej mąż, który mieszkał na stałe w B. i pracował jako elektryk. Rodzeństwo wnioskodawczyni wyprowadziło się i pracowało poza gospodarstwem w B.. Natomiast dziećmi wnioskodawczyni zajmowała się babka, która nie pomagała bezpośrednio w pracach polowych. Gospodarstwo miało powierzchnię 9 hektarów i znajdowało się na terenie wsi B. i D.. W D. znajdowało się pole orne i łąki, tam było uprawiane zboże; w B. był sad i pola pod uprawę warzyw, gdzie uprawiane były: pomidory, ogórki, brukselka, ziemniaki, truskawki, jabłka. W gospodarstwie hodowano kilka krów i świń oraz kilkadziesiąt kur i gęsi. Gospodarstwo nie było specjalistyczne, znajdował się tam ciągnik i opryskiwacz, toteż wiele prac należało wykonywać ręcznie, dlatego wynajmowali pracowników. Wnioskodawczyni zaczynała pracę w gospodarstwie we wczesnych godzinach porannych około 7, a kończyła w godzinach wieczornych około 20. Wnioskodawczyni na mocy porozumienia z rodzicami miała wydzieloną część gospodarstwa w sadzie i warzywniaku, którą zajmowała się sama, a zysk z tego, co wyhodowała należał do niej, stanowiąc obok pensji męża źródło utrzymania. Wnioskodawczyni zależnie od pory roku: siała warzywa, pikowała je, pieliła, opryskiwała, nawoziła ziemię obornikiem, wysadzała do ziemi, zbierała warzywa i owoce, sortowała oraz sprzedawała w punkcie skupu. Wnioskodawczyni mieszkała w gospodarstwie w B. do śmierci męża, tj. około 1988 roku.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, Sąd zaliczył W. L. okres od 8 lipca 1973 roku do 31 grudnia 1982 roku tj. 9 lat, 5 miesięcy i 24 dni jako okres pracy w gospodarstwie rolnym w myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zaliczony sporny okres łącznie z ustalonym bezspornie okresem składkowym i nieskładkowym na dzień 30 września 2011 roku wynosi 31 lat 8 miesięcy i 18 dni, zatem wyczerpuje 30 letni okres wymagany w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych. Okres od 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1988 roku nie podlega wliczeniu, ponieważ wnioskodawczyni nie wykazała opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych w R. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał naruszenie prawa materialnego art.2 ust.1 pkt. 2 oraz art.11 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych w związku z art.10 ust.1 pkt.3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez zaliczenie do okresów składkowych w celu uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego, okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w sytuacji, kiedy wnioskodawczyni zamieszkiwała poza gospodarstwem rolnym i prowadziła wraz z mężem gospodarstwo domowe i kiedy to zdaniem organu rentowego mogła świadczyć tylko doraźną pracę w gospodarstwie rolnym oraz naruszenie przepisów prawa procesowego tj. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy bardzo dokładnie i wnikliwie przeprowadził postępowanie dowodowe zmierzające do wyjaśnienia, czy wnioskodawczyni świadczyła pracę w gospodarstwie rolnym matki w wymiarze umożliwiającym uwzględnienie tego okresu pracy dla potrzeb ustalenia prawa do emerytury. Wydając wyrok, Sąd Okręgowy oparł się na zeznaniach świadków i wnioskodawczyni i wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, oceniając materiał dowodowy zgodnie z zasadami proceduralnymi bez przekroczenia granic zakreślonych w art.233 § 1 KPC. Zebrany materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, że wnioskodawczyni od 2 marca 1973 roku do 31 grudnia 1988 roku do 1981 roku pracowała stale w gospodarstwie rolnym rodziców, a następnie gospodarstwo to zostało jej przekazane umową darowizny i od 1 stycznia 1989 roku do 24 czerwca 1996 roku jako osoba prowadząca gospodarstwo rolne podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacała z tego tytułu składki. Organ rentowy uznał częściowo okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców przypadający do dnia 7 lipca 1973 roku i późniejszy okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, natomiast nie uwzględnił okresu od 8 lipca 1973 roku, opierając się wyłącznie na jednej przesłance faktycznej – zameldowaniu wnioskodawczyni w B. od dnia 8 lipca 1973 roku. W toku postępowania dowodowego wnioskodawczyni wykazała, że mimo zameldowania w B. (nota bene w odległości około 10 kilometrów od gospodarstwa rodziców) faktycznie nadal mieszkała z rodzicami, prowadząc wraz z nimi gospodarstwo. Praca w gospodarstwie stanowiła główne źródło jej utrzymania, a zważywszy na rodzaj upraw – przede wszystkim uprawa owoców i warzyw, należy przyjąć za Sądem Okręgowym, że praca w tym gospodarstwie przekraczała wymiar połowy wymaganego czasu pracy. Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez skarżącego w apelacji, że pomoc świadczona przez dziecko w gospodarstwie rodziców w pracach przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego nie ma charakteru stałej, a jest jedynie pomocą w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka, będącego członkiem wspólnoty rodzinnej i jako taka nie stanowi podstawy do uwzględnienia jej do stażu ubezpieczeniowego, ale zwraca uwagę, że pracę wnioskodawczyni w gospodarstwie rodziców należy oceniać, mając na względzie fakt, że wnioskodawczyni była dorosłym domownikiem i jej praca nie miała charakteru dorywczej pomocy, a stale świadczonej pracy będącej źródłem utrzymania.

Wywody apelacji sprowadzając się do podważenia oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy i stanowią polemikę z prawidłowymi ustaleniami tego Sądu. Sąd Okręgowy wyczerpująco w uzasadnieniu wypowiedział się, co do powodów, dla których odmówił obdarzył wiarygodnością dowody przedstawione przez wnioskodawczynię i Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do uznania, że przy tej ocenie została przekroczona granica swobodnej oceny dowodów i naruszony został przepis art.233 § 2 KPC. Przepis ten zawiera nakaz - nie doznający wyjątku, aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. m. in. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1996 r., III CKN 8/96 - OSNC 1997, nr 3, poz. 30) Wyraz tej oceny Sądu Okręgowego znalazł się w motywach wyroku, a zatem uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odpowiada wymogom art. 328 § 2 KPC.

Ustalenie przez Sąd Okręgowy, że wnioskodawczyni udowodniła okres uzupełniający – okres pracy w gospodarstwie rolnym wynoszący 9 lat, 5 miesięcy i 24 dni powoduje, że zostały spełnione przesłanki wymagane do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. nr 120, poz. 1252 ze zm), bowiem zaliczony sporny okres łącznie z ustalonym bezspornie okresem składkowym i nieskładkowym na dzień 30 września 2011 roku wynosi 31 lat 8 miesięcy i 18 dni, zatem wyczerpuje 30 letni okres wymagany w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy. Powołane przez Sąd Okręgowy jako podstawa prawna rozstrzygnięcia przepisy zostały prawidłowo zinterpretowane.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawnicze zawarte w motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Apelacja zawiera bowiem jedynie własną ocenę faktów odmienną od przyjętej przez Sąd Okręgowy i interpretację przepisów nie znajdującą potwierdzenia w utrwalonym orzecznictwie sądów, w tym orzecznictwie Sądu Najwyższego w analogicznych sprawach.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok w pełni odpowiada przepisom prawa, dlatego apelacja nie może być uwzględniona.

Z tych względów i na mocy powołanych powyżej przepisów oraz na podstawie art.385 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.