Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia	SA Bogdan Radomski (spr.)
Sędzia: Sędzia:	SA Jerzy Nawrocki SA Ewa Popek
Protokolant	st.sekr.sądowy Dorota Kabala

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2014 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego wZ.

z dnia 31 grudnia 2013 r., sygn. akt I C 151/13

I.  z apelacji powoda zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że odsetki od kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia zasądza od dnia 27 grudnia 2012r. do dnia zapłaty;

II.  oddala w pozostałej części apelację powoda i w całości apelację pozwanego;

III.  znosi pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

I ACa 206/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Z. zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda S. P. tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.400 zł tytułem kosztów procesu. Dalej idące żądanie sąd oddalił (powód żądał 100.000 zł). Nadto nieuiszczoną opłatę sądową sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa .

Za podstawę sąd przyjął następujące ustalenia i wnioski :

W dniu 20 lutego 2003 roku na trasie R. – T. miał miejsce wypadek komunikacyjny w wyniku którego śmierć poniósł syn powoda M. P.. Sprawczyni wypadku H. D. została skazana prawomocnym wyrokiem z dnia 16 lipca 2003r. przez Sąd Rejonowy w B. w sprawie sygn. akt II K 101/03. Odpowiedzialność cywilną za nią ponosi pozwany Ubezpieczyciel z tytułu zawartej stosownej umowy.

W dacie wypadku powód wraz z żoną i pozostałym czworgiem dzieci mieszkał we wspólnym domu. Zmarły syn M. był żonaty i miał dwoje dzieci, na dwa miesiące przed śmiercią wyprowadził się z rodziną do nowo wybudowanego własnego domu położonego w bezpośrednim sąsiedztwie domu powoda. Do czasu wyprowadzki zmarły M. P. wraz ze swoją rodziną mieszkał razem z powodem. Powód był dumny z syna, że wybudował dom dla swojej rodziny, chwalił go za jego pracowitość i zaradność. Powoda ze zmarłym synem łączyła bliska więź uczuciowa. Na podstawie opinii biegłego sąd ustalił, że śmierć syna była dla powoda bolesnym i traumatycznym przeżyciem.

Jeszcze przed śmiercią syna powód leczył się psychiatrycznie. W 2000r. rozpoznano u niego organiczne zaburzenia osobowości i zachowania oraz zaburzenia depresyjne. W związku z tym powód wymagał stałego leczenia. S. P. jest osobą funkcjonującą na niewysokim, ale mieszczącym się w normie poziomie intelektualnym. Nie ma podstaw do podejrzewania u niego istnienia choroby psychicznej – psychozy lub endogennych zaburzeń nastroju. Istnieją u niego już zapewne organiczne uszkodzenia mózgu, ale nie rzutują one w istotnym stopniu na jego sprawność poznawczą ani kontrolę impulsów. Powód ma też bardzo ograniczoną zdolność autoanalizy, wejrzenia w swój stan psychiczny i przepracowania go. Nie potrafi zdystansować się od swojej sytuacji.

Sąd pierwszej instancji nie podzielił stanowiska strony pozwanej co do braku podstaw odpowiedzialności ubezpieczyciela w zakresie roszczenia zgłoszonego przez powoda.

W ocenie sądu pierwszej instancji roszczenie powoda roszczenie powoda znajduje oparcie w treści art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc i co do zasady zasługuje na uwzględnienie. Sąd powołał się na ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego w świetle którego najbliższemu członkowi rodziny zmarłego, w sytuacji kiedy jego śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, przysługuje na podstawie powołanych wyżej przepisów zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.

Doznana krzywda jakiej doznał powód zostanie zdaniem sądu pierwszej instancji zrekompensowana zadośćuczynieniem w kwocie 30.000 zł i do takiej wysokości sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów uwzględnił powództwo.

Dalej idące żądanie sąd uznał za niezasadne. Sąd podniósł, że w wyniku śmierci syna powód nie stał się osobą samotną. W domu pozostały inne dzieci (czworo) powoda. Obecnie powód również mieszka razem z żoną i dwoma synami T. i D. i rodziną syna T.. Nieopodal od powoda zamieszkuje córka powoda ze swoją rodziną i kolejny syn. W bliskim sąsiedztwie mieszka synowa po zmarłym M. wraz z dwójką wnuków powoda. Tak więc krąg osób najbliższych jakie otaczają powoda i udzielają mu wsparcia jest szeroki. Nie można zdaniem sądu pominąć okoliczności, iż tragiczny wypadek, w którym zginął syn powoda wydarzył się ponad 10 lat temu. Celem zadośćuczynienia ma być zrekompensowanie rzeczywistych cierpień fizycznych i psychicznego osób poszkodowanych oraz krzywdy doznanej przez nich w związku ze śmiercią osoby bliskiej. Nie może być ono natomiast źródłem wzbogacenia się tych osób. Te okoliczności zdecydowały o rozmiarze przyznanego powodowi zadośćuczynienia.

Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia sąd zasądził od dnia wyrokowania. W tej bowiem dacie ustalona w oparciu o opinie biegłych zostały ustalone zasadnicze okoliczności mające wpływ na rozmiar krzywdy powoda, a tym samym i wysokość zadośćuczynienia podlegającego zasądzeniu na rzecz powoda.

O kosztach sąd orzekł ma podstawie art. 100 kpc w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.) oraz art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2008 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżyły obie strony .

Pozwany w apelacji z dnia 10 lutego 2014 r. zarzuca :

1) naruszenie art. 448 kc w zw z art. 23 kc i art.24 kc przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu , że przepis ten stanowi podstawę do żądania przez osoby bliskie zmarłemu zadośćuczynienia w związku ze śmiercią w wypadku drogowym ;

2) naruszenie art. 448 kc w zw z art. 23 kc i art.24 kc przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu odpowiedzialności pozwanego za krzywdę powoda wynikającą ze śmierci M. P. w wypadku komunikacyjnym w dniu 20 lutego 2003 r. ;

3) naruszenie art. 34 art. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przywołanej ustawy ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu do odpowiedzialności pozwanego względem powoda z tytułu zawartej umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC sprawcy wypadku.

Wskazując na powyższe domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania za obie instancje.

Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo ponad kwotę 30.000 zł oraz oddalającej żądanie zasądzenia odsetek od dnia 28 listopada 2012 r. oraz orzeczenie o kosztach.

W apelacji w apelacji z dnia 12 lutego 2014 r. zarzucił :

1) naruszenie art. 24 § 1 kc w zw. z art. 448 kc przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu , że zadośćuczynienie zasądzone na rzecz powoda w kwocie 30.000 zł jest w okolicznościach sprawy adekwatne do krzywdy jaką wywołała śmierć syna ;

2) naruszenie art. 481 kc przez bledną jego wykładnię oraz niezastosowanie art. 455 kc i art. 14 ust 1. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przywołanej ustawy ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) i w konsekwencji przyjęcie, że odsetki należą się od daty wyroku, a nie od daty żądanej przez powoda.

Wskazując na powyższe domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w pkt I-ym przez zasądzenie dodatkowej kwoty 30.000 zł z odsetkami od łącznej kwoty 60.000 zł liczonymi od dnia 28 listopada 2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego kosztów postępowania za obie instancje wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja pozwanego nie jest zasadna.

Pozwany zaskarżając wyrok w części uwzględniającej powództwo i domagając się jego oddalenia powództwa kwestionuje w zaistniałych okolicznościach samą zasadę odpowiedzialności ubezpieczyciela opartą na wskazanych przez sąd pierwszej instancji przepisach prawa materialnego tj. kwestionuje możliwość żądania zadośćuczynienia przez osoby bliskie pokrzywdzonemu na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 kc w sytuacji gdy zdarzenie miało miejsce przed 3 sierpnia 2008 r., od kiedy to wskutek zmiany art. 446 kc zaczął obowiązywać dodany § 4 tego artykułu przewidujący wprost roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłego.

Jakkolwiek trudno odmówić logiki wywodom skarżącego zawartym w uzasadnieniu apelacji to jednak podnieść należy, że będące przedmiotem tych wywodów wątpliwości zostały rozstrzygnięte ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, który w powołanych przez sąd pierwszej instancji orzeczeniach przyjął, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Prawo do życia w rodzinie i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi bowiem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i art. 24 k.c. Jak do tej pory Sąd Najwyższy nie odstąpił od przyjętego kierunku orzecznictwa, a zatem brak jest podstaw do podzielenia stanowiska ubezpieczyciela wyrażonego w apelacji i uznania zasadności zarzutu naruszenia wskazanych przepisów prawa materialnego skoro interpretacja przepisów prawa materialnego przyjęta przez sąd pierwszej instancji jest zgodna z prezentowaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Tym samym nie można przyjąć zasadności zarzutów naruszenia art. 448 kc w zw. z art. art. 24 kc, oraz art. 822 § 1 kc oraz art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.). Co do tego ostatniego przepisu to również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 r. III CZP 93/12 – opublikowanej w LEX Nr 1267081 – wypowiedział się, że nie wyłączał on z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c.

W świetle powyższego apelacja pozwanego podlega oddaleniu.

Co do apelacji powoda to dotyczy ona dwóch kwestii tj. wysokości zadośćuczynienia oraz daty od której należne są powodowi odsetki od sumy przyznanego zadośćuczynienia.

Odnośnie wysokości zadośćuczynienia to sąd odwoławczy podnosi, że ustalenie, jaka kwota zadośćuczynienia w konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia”, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (vide wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2004 r. I CK 219/04 – LEX 146356). W okolicznościach tej sprawy taka dysproporcja zdaniem sądu odwoławczego nie zachodzi, a wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyny (dotyczące sytuacji rodzinnej powoda) dla których sąd pierwszej instancji przyjął zasądzoną wysokość zadośćuczynienia są przekonujące. Dlatego w tym zakresie apelacja powoda podlega oddaleniu.

Nie zasługuje natomiast na aprobatę sądu odwoławczego stanowisko sądu pierwszej instancji co do daty od której należą się powodowi odsetki od zasadzonego zadośćuczynienia.

Zgodzić się należy z sądem pierwszej instancji, że w zależności od okoliczności możliwym jest zasądzanie odsetek od kwoty pieniężnej zasądzonej z tytułu zadośćuczynienia od daty wyrokowania lub od wezwania dłużnika do wykonania zobowiązania – art. 455 k.c. w terminach określonych w art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Takie możliwości przewiduje wskazane przez sąd pierwszej instancji orzecznictwo Sądu Najwyższego Zasądzenie odsetek od daty wyrokowania, zdaniem sądu odwoławczego, może mieć miejsce w sytuacji gdy zobowiązany nie uchyla się co do zasady od obowiązku zapłaty zadośćuczynienia, a opóźnienie w zapłacie wynika z podejmowanych przez niego usprawiedliwionych czynności zmierzających do ustalenia zasadności żądania i wysokości zadośćuczynienia. Natomiast gdy zobowiązany kwestionuje co do zasady słuszność żądania zadośćuczynienia, zwłaszcza w sytuacji gdy przepisy prawa i orzecznictwo za słusznością takiego żądania przemawiają to brak jest podstaw aby przyjmować inny termin spełnienia tego świadczenia niż wynikający z art. 455 kc i art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) z wszelkimi wynikającymi z tego konsekwencjami.

W tej sprawie pozwany ubezpieczyciel wbrew ugruntowanemu orzecznictwu odmawiał zapłaty zadośćuczynienia , a tym samym narażał się na konsekwencję wynikające z art 481 kc. Dlatego też odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia należą się powodowi od 27 grudnia 2012 r. przyjmując iż żądanie zostało zgłoszone w dniu 26 listopada 2012 r. (pismo k.5 akt szkodowych) i stosując termin przewidziany w art. 14 powołanej wyżej ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych.. Żądanie odsetek od 28 listopada 2012 r. nie jest zasadne z uwagi na termin przewidziany w tym przepisie. Opinia biegłego na którą sąd pierwszej instancji powołuje się jako okoliczność mającą decydować o ustaleniu rozmiaru krzywdy powoda , a tym samym i zasądzeniu odsetek od dnia wyrokowania wywołana po 11 latach od daty zdarzenia nie posiada takiego waloru jaki sąd pierwszej instancji jej przypisuje , a upływ czasu od daty wypadku czynił ten dowód zbędnym.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny w Lublinie na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 386 § 1 kpc i 385 kpc orzekł jak w wyroku.

O kosztach Sąd Apelacyjny w Lublinie orzekł na podstawie art. 100 kpc.